Bændablaðið - 16.07.2020, Síða 36

Bændablaðið | Fimmtudagur 16. júlí 202036
Fá ef nokkurt aldin hefur jafn
svip mikla lögun og sum afbrigði
stjörnualdina. Sé aldinið skorið í
sneiðar myndar það fallega fimm
arma stjörnu. Aldinsins er mikið
neytt í Suðaustur-Asíu og vinsældir
þess eru smám saman að aukast á
Vesturlöndum. Stjörnualdinstré
finnast ekki villt í náttúrunni en
hafa víða gert sig heimakomin sem
slæðingur frá ræktun.
Þrátt fyrir að stjörnualdin sé vel
þekkt og mikið ræktað í Suðaustur-
Asíu fundust ekki tölur um árlega
ræktun aldinsins í heiminum.
Malasía, Kambódía og Taíland
eru þau lönd sem mest rækta af
stjörnualdini, en einnig er talsvert
ræktað af því í Kína, Ástralíu, Ísrael,
Taívan, Víetnam og í Flórídaríki
Bandaríkjanna Norður-Ameríku.
Ekki fundust tölur um innflutning
stjörnualdina til Íslands enda
innflutningurinn lítill og aldinið því
líklega flokkað með öðrum aldinum
í innflutningstölum Hagstofunnar.
Samkvæmt upplýsingum frá
einum innflutningsaðila nemur
innflutningur hjá þeim nokkur
hundruð kílóum á ári.
Ættkvíslin Averrhoa og
tegundin carambola
Tegundir innan ættkvíslarinnar
Averrhoa, sem tilheyrir ætt
súrsmæra, eru á bilinu sjö til tíu og
finnast flestar villtar í Suðaustur-
Asíu. Tvær tegundir, A. bilimbi
og A. carambola, eru ræktaðar
vegna aldinanna og kallast sú síðari
stjörnualdin á íslensku.
A. carambola er hægvaxta sí grænt
tré eða runni með trefjarót og nær
milli sex og tólf metra hæð þar sem
það hefur sáð sér út í náttúruna en er
yfirleit lægra í ræktun.
Krónan er breið, sex til átta
metrar í þvermál, með mörgum
slútandi greinum sem eru hvítar
í fyrstu en verða rauðleitar með
aldrinum. Laufið ljósgrænt, 15 til
20 sentímetrar að lengd, samsett
með tíu stakkstæðum, egglaga eða
ílöngum og heilrenndum smáblöðum
og einu endablaði, smáblöðin 3 til
9 sentímetrar að lengd og 2 til 4
að breidd, efriborð blaðanna mjúkt
viðkomu en hvít smáhærð á neðra
borði. Blöðin missa safaspennuna á
nóttunni og í miklum vindi. Blómin
tvíkynja, bleik eða fjólublá og
vaxa á stuttum rauðum stönglum
út úr greinunum eða við laufstilka.
Blómin, sem eru nokkur saman í
hnapp, eru ekki sjálffrjóvgandi og
sjá flugur að mestu um að bera frjó
milli plantna. Bjöllulaga með fimm
krónublöðum og um sex millimetra
að þvermáli. Aldinið 5 til 15
sentímetrar að lengd og 9 sentímetrar
að þvermáli með djúpum, yfirleitt
fimm en getur verið breytilegt,
grópum eða kömbum á langveginn
og myndar áberandi stjörnu sé það
skorið í sneiðar. Aldinið, sem er ber,
er með þunna og vaxkennda aldinhúð
sem er í fyrstu græn en verður gul
við aukinn þroska. Aldinkjötið gult,
safaríkt, eilítið súrt og stökkt undir
tönn. Í hverju aldini eru 10 til 12
ljósbrún fræ, sem eru hálfur til einn
og hálfur sentímetri að lengd, en til
eru afbrigði sem mynda ekki fræ.
Líftími trjánna er um 40 ár.
Til er fjöldi yrkja sem eru ólík
að lit, stærð, lögun og bragði, súr
eða sæt. Má þar nefna 'Maha' sem
er nánast hnöttótt, ljósgult og sætt
og yrki 'Kwang Tung' sem gefur af
sér fremur stór og mjög sæt aldin
sem eru ljósgul. Yrkið 'Yang Tao' er
mest ræktað í Taívan en 'Ma fueng'
á Taílandi og 'Demak' í Indónesíu.
Heimkynni og útbreiðsla
Stjörnualdintré hafa aldrei fundist
villt í náttúrunni nema þar sem þau
hafa slæðst út frá ræktun. Það gefur
til kynna að plantan hafi verið lengi
í ræktun og ræktunartegund sem
eingöngu er til af mannavöldum.
Ekki er vitað fyrir víst hvaðan
A. carambola eru upprunalegt en
yfirleitt er plantan talin vera komin
HELSTU NYTJAJURTIR HEIMSINS
Stjörnualdin finnst ekki í náttúrunni
nema sem slæðingur frá ræktun
Vilmundur Hansen
vilmundur@bondi.is
Stjörnualdin, Averrhoa carambola, er vinsælt aldin í Suðaustur-Asíu og eftirspurn eftir aldininu er vaxandi á Vesturlöndum. Aldinið er annað slagið í boði hér á landi.
Trén þykja falleg skrauttré í görðum víða í hitabeltinu.
Ungplöntur af fræi eru viðkvæmar
og þurfa ást og umhyggju í uppeldi.
Talsvert er um að stjörnualdinstrjám
sé fjölgað af fræi. Fræin hafa þann
ókost að þau lifa stutt og verður
þroski aldinanna að vera réttur til
að þau spíri.