Morgunblaðið - 09.01.2020, Blaðsíða 70

70 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. JANÚAR 2020
Gæðavörur frá Ítalíu
Ferskleiki og gæði
Rana ferskt pasta
– Suðutími 2 mínútur
Pastasósurnar frá Cirio
Auðveldar í notkun. Hitaðu sósuna við lágan hita í 2-3 mínútur
á meðan pastað sýður og hrærðu svo saman við fulleldað pasta.
Helgi Snær Sigurðsson
helgisnaer@mbl.is
Eitt af meistaraverkum Antons
Tsjekhovs, Vanja frændi, verður
frumsýnt á Stóra sviði Borgarleik-
hússins á laugardaginn, 11. janúar, í
nýrri þýðingu Gunnars Þorra Pét-
urssonar og leikstjórn Brynhildar
Guðjónsdóttur. Í verkinu segir af
prófessor nokkrum sem kemur á
sveitasetur látinnar eiginkonu sinn-
ar með seinni eig-
inkonu sinni,
hinni ungu og
heillandi Jelenu.
Dóttir prófess-
orsins af fyrra
hjónabandi og
Vanja, bróðir
fyrri eiginkonu
hans, hafa lagt á
sig mikla vinnu
við að sinna
búinu en prófess-
orinn er með róttækar breytingar á
því í huga, orðinn gamall og með allt
á hornum sér, eins og því er lýst á
vef leikhússins. Örvænting og von-
leysi heltekur Vanja og átakamikið
uppgjör er óumflýjanlegt. Þrátt fyr-
ir brostnar vonir og sorg þykir hið
sígilda verk fullt af spaugi og nátt-
úrulegum léttleika.
„Í upphafi verksins hefur Vanja
frændi vaknað upp við vondan
draum: hann áttar sig á að hann er
búinn að helga líf sitt tilgangs- og
ástríðulausu striti fyrir mann sem
stendur fullkomlega á sama um
hann. Fótunum hefur verið kippt
undan honum. Hann er í miðaldra-
krísu, óánægður, ófullnægður og
óviss um stöðu sína. Hann, eins og
aðrir í verkinu, finnur engan til-
gang, elskar ranga manneskju, ber
tilfinningar sínar á borð fyrir ein-
hverja sem ekkert geta fyrir hann
gert og stærsta martröðin er orðin
að veruleika: hann leikur auka-
hlutverk í eigin lífi,“ segir Brynhild-
ur.
Á óræðum tíma og stað
Brynhildur segist ekki reyna að
færa verkið til nútímans í sinni nálg-
un á það. „Við erum kannski í óræð-
um tíma á óræðum stað og þetta er
vissulega fólk í rússneskri sveit í
kringum aldamótin 1900 en við er-
um að skoða þetta út frá tilfinning-
um þess. Margir hafa sagt að þetta
sé bæði skemmtilegasta og aðgengi-
legasta verk Tsjekhovs en að sama
skapi það erfiðasta því atburðarásin
er þannig að það er eins og ekkert
gerist,“ segir Brynhildur. Verkið
hverfist um tilfinningar söguper-
sóna.
„Draumurinn er að nútímatilfinn-
ingarnar og viðhorf í þessum 120 ára
gamla texta hljómi í gegnum sýning-
una. Það sem verið er að segja um
náttúruvernd, skógareyðingu og
mannlegar tilfinningar, brostnar
vonir og ófullnægðar þrár endur-
ómar vonandi í nútímanum án þess
að verið sé að sýna vídeó af skógar-
eldum í Ástralíu eða benda með
beinum hætti á kvíða, þunglyndi og
andlega streitu,“ segir Brynhildur.
Glatað að láta spæla sig
„Verkið er um brostnar vonir og
bældar þrár. Hvernig allt verður
asnalegt þegar við reynum að ólm-
ast og engjast við að rétta okkar
hlut í mannlegum samskiptum sem
enda ekki eins og við sáum fyrir
okkur. Hvað það er glatað að láta
spæla sig. Hvað það er ömurlegt að
missa trúna á því sem maður lifði
fyrir og helgaði sig. Hvað það er
fallegt en sorglegt að vera mann-
eskja, svo vitnað sé í Kærleikskúlu
Ragnars Kjartanssonar listamanns
en faðir hans, Kjartan Ragnarsson
leikstjóri, setti síðast upp Vanja
frænda í Borgarleikhúsinu,“ segir
Brynhildur.
„Þetta er einstigi að feta því það
er ekkert epískt við þetta verk eins
og t.d. Shakespeare-inn sem ég
gerði í fyrra,“ segir hún og á þar við
hina margverðlaunuðu sýningu
Borgarleikhússins, Ríkharð III.
„Hér er allt svo lágstemmt að allt
sem er of kómískt verður hræðilegt
og allt sem er of dramatískt verður
hræðilegt. Þetta er hnífsegg.“
Töfrum líkast
Brynhildur ber mikið lof á leikara
sýningarinnar. „Ég er með firna-
sterkan hóp, með Val Frey í farar-
broddi sem Vanja frænda. Þau eru
stórkostleg og þegar þau byrja að
fylla hlutina innan frá er það töfrum
líkast. Samspil leikaranna er allt í
þessari sýningu, það eru þau sem
kasta fjöregginu á milli sín. Þetta er
flókin leikaravinna sem krefst mik-
illar hlustunar. Ég sit fyrir utan og
fínstilli, dáist að þeim og hvet til
dáða.“
– Er þetta aðgengilegt verk fyrir
almenning? Nú veit ég að margir
forðast leikverk sem eru aldar- eða
aldagömul og talin klassísk.
„Já, það er eins og með Ríkharð
III, menn hugsa með sér guð minn
almáttugur, þetta hlýtur að vera svo
þungt. En svarið er já, þetta er vel
aðgengilegt almenningi – enda hinn
almenni leikhúsgestur ansi klár.
Ég reyni eftir bestu getu að hafa
góðan slátt og hreyfingu í þessu
þannig að við, nútímamanneskjur,
heyrum hvað fólkið er að segja, get-
um samsamað okkur þessum tilfinn-
ingum og elskað breyskleika per-
sónanna því öll erum við sérvitur og
breysk. Það er það sem persónur
Tsjekhovs eru, hann er meistari í
því að sýna okkur fram á að enginn
er fullkominn og að það eina sem
fólk vill er pláss, að fá að elska og
vera elskað og hafa tilgang,“ segir
Brynhildur. Hún segist geta lofað
því að verkið sé fyndið.
– Eru persónur verksins okkur
kunnuglegar?
„Jú, jú, Vanja frændi og allt hans
föruneyti, við hittum þetta fólk í öll-
um jólaboðum og það stendur okkur
mjög nærri. Og maður getur verið
ískrandi af hlátri yfir vitleysunni í
einhverjum og fattað svo að maður
gerði það sama í gær,“ segir Bryn-
hildur og hlær við.
Nýr kraftur og annað bit
– Þýðingin á verkinu er ný, hún
hlýtur að hafa mikil áhrif? Er mál-
farið fært meira til samtímans?
„Í og með. Gunnar Þorri Péturs-
son fræðimaður þýðir og hann hlaut
Íslensku þýðingaverðlaunin í fyrra
fyrir Hin smánuðu og svívirtu eftir
Fjodor Dostojevskí. Hann blés okk-
ur aldeilis andanum í brjóst í upp-
hafi æfinga. Hann er hafsjór af fróð-
leik um tímabilið, um Rússland,
rússneskar bókmenntir, listir og
menningu og samstarf okkar hefur
verið með miklum ágætum. Það er
gríðarlega mikilvægt að fá nýjar
þýðingar á klassískum verkum með
jöfnu millibili. Hver kynslóð verður
að skoða klassíkina og fara um hana
höndum og því er mikið gleðiefni að
vera komin með leikritaþýðanda af
yngri kynslóð sem þýðir beint úr
rússnesku.
Það er ekki svo að skilja að við
séum að færa tungumálið algjörlega
til nútímans fyrir einhvern nútíma-
mann sem skilur ekkert annað en
Hverfisgata og Bónus. Við þurfum
bara að fá nýjan kraft og annað bit í
textann. Hann er meira brakandi,
ferskari og fer beint á punktinn, það
sem er verið að segja, í stað þess að
reyna að vera upphafið og fágað
mál,“ útskýrir Brynhildur og segist
hæstánægð með þýðinguna. „Hún
er bæði fyndin og það er bit í henni,
hald í tungumálinu og auðvelt fyrir
leikarana að senda þetta til okkar og
finna samsömun inni í sér. Ég er
mjög spennt að bjóða upp á þessa
nýju þýðingu Gunnars Péturssonar
sem einnig mun koma út á bók í rit-
röð Borgarleikhússins.
Það merkilegasta við verk Tsjek-
hovs er hvernig honum tekst að láta
okkur hlæja að okkur sjálfum. Það
er okkur öllum nauðsynlegt og hollt.
Tsjekhov er eins og meðal, enda var
hann læknir sem kunni að búa til
andlega næringu líka,“ segir Bryn-
hildur að lokum.
Ljósmynd/Grímur Bjarnason
Gaman Halldór Gylfason, Valur Freyr Einarsson og Hilmir Snær Guðnason í hlutverkum sínum í Vanja frænda á Stóra sviði Borgarleikhússins.
„Hittum þetta fólk í öllum jólaboðum“
 „Það merkilegasta við verk Tsjekhovs er hvernig honum tekst að láta okkur hlæja að okkur
sjálfum,“ segir leikstjóri Vanja frænda, Brynhildur Guðjónsdóttir  Frumsýning á laugardag
Brynhildur
Guðjónsdóttir