Skessuhorn - 03.06.2020, Side 44

MIÐVIKUDAGUR 29. MAÍ 201944
Horft yfir liðið ár og litið til þess nýjaSjómannadagurinn
Örn Pálsson hefur verið fram-
kvæmdastjóri Landssambands smá-
bátaeigenda frá árinu 1987 og man
tímana tvenna í smábátaútgerð.
Skessuhorn hitti framkvæmda-
stjórann að máli og ræddi við hann
um það sem er efst á baugi í smá-
bátaútgerðinni. Ekki þarf að koma
á óvart að þar voru umræður um
strandveiðar og stöðvun grásleppu-
veiða áberandi, enda hvort tveggja í
brennidepli og mikil hagsmunamál
félagsmanna LS. „nú stöndum við
í smá stappi í tengslum við strand-
veiðarnar. Á síðasta ári var úthlutað
11.100 tonnum af óslægðum botn-
fiski til smábáta á strandveiðum.
En við nýttum ekki allan kvótann.
Það veiddust aðeins rúm níu þús-
und tonn, aðallega vegna veðurs.
Við hefðum átt að fá flutning 15%
af ellefu þúsund tonna heildarafla
þorsks yfir á þetta ár, ein 1650 tonn
og eins sjálfsagt og það er hefur það
ekki enn verið staðfest í reglugerð,“
segir Örn. „Heimilt er í kvótakerf-
inu að flytja 15% aflamarks milli
ára, til að hagræða ef veiðar ganga
illa eða ef verðið er lélegt,“ segir
framkvæmdastjórinn. Þá má geta
þess að eftir að Skessuhorn ræddi
við Örn ákvað sjávarútvegsráð-
herra að auka heimild kvótahafa til
að flytja aflamarks botnfisks milli
ára úr 15% í 25% vegna Covid-19
faraldursins. Í því kerfi veiðir hver
kvótahafi sinn kvóta en strandveið-
arnar eru einn pottur. Honum var
skipt milli 620 báta í fyrra og stefnir
í að þeir verði 700 í ár. „Ef við fáum
í gegn flutning á 15% aflaheimilda
síðasta árs til viðbótar við 11 þús-
und króna heildarafla á þessu ári, þá
ætti það að vera nóg fyrir 700 báta
í fjóra mánuði. Mikið er í húfi þar
sem á annað þúsund manns koma
til með að hafa beina atvinnu af
strandveiðum í sumar,“ segir Örn.
„Mestu verðmætin úr
dagróðrarfisknum“
Að sögn Arnars hafa strandveiðisjó-
menn verið mjög dyggir fé lags-
menn LS alla tíð, en örlítið brott-
fall hafi orðið meðal eigenda stærri
smábáta, línubátanna. „Við skilj-
um það reyndar ekki þar sem við
höfum náð miklum árangri í af-
sláttum frá veiðigjöldum, réttinda-
og kjaramálum, auk línuívilnun-
ar sem á undir högg að sækja svo
eitthvað sé nú nefnt,“ segir hann.
„Við höfum haft þá stefnu að línuí-
vilnun verði útfærð á annan hátt. Í
dag nær hún eingöngu til báta sem
veiða á línu sem er beitt og stokk-
uð upp í landi en við viljum að all-
ir dagróðrabátar sem veiða á línu
fái línuívilnun. Þetta er hlutur sem
við verðum að ná í gegn til að efla
línuveiðarnar. Þær eru dýrar en þær
eru líka umhverfisvænar og ætti því
að vera sjálfsagt mál á tímum auk-
innar umhverfisverndar. Línuveið-
ar eru veiðar með kyrrstæð veið-
arfæri. Fiskurinn hefur val um það
hvort hann bítur á agnið. Það hefur
hann ekki þegar veitt er með tog-
veiðarfærum, sem eru bara dreg-
in og taka allt sem verður á vegi
þeirra,“ segir Örn. „Í línuveiðum er
enginn mismunur á því sem er veitt
og því sem er landað. Línuveiðarn-
ar eru það dýrar að það er ekki hægt
að fara tvær ferðir eftir sama fiskin-
um. Það kemur allt um borð, þeir
lifa sem losa sig af króknum. En við
togveiðar hefur svo mikið af fiski
drepist sem smýgur út úr trollinu
og því nokkru meira veitt en kemur
upp með því,“ segir hann. „Mestu
verðmætin eru úr dagróðrarfiskin-
um, þess vegna eigum við að leggja
áherslu á þær veiðar,“ bætir hann
við.
Hverjum fiski strokið
Auk þess segir Örn ekki mega líta
fram hjá þeim jákvæðu áhrifum
sem strandveiðarnar hafi á byggð-
arlög um landið. „Tökum bara Pat-
reksfjörð sem dæmi. Þar eru um
10% íbúanna á strandveiðum. Það
er rosalega hátt hlutfall. Þar er tíð
löndunarbið á sumrin, öllum afla
landað á staðnum og hann seldur í
gegnum fiskmarkaði. Atvinnulífið
í landinu bíður eftir því að strand-
veiðar hefjist,“ segir Örn. „núna
er staðan einfaldlega sú að fisk-
kaupendur, markaðsmenn og aðr-
ir geta gengið að tíu til ellefu þús-
und tonnum af þorski yfir sumarið
í beina markaðssetningu á hágæða-
fiski, sem er veiddur á handfæri,“
segir hann, en bætir því að í upp-
hafi strandveiðanna fyrir meira en
áratug hafi gæðin ekki verið nægi-
lega mikil. „Síðan þá höfum við
gert mikið átak í því og í fyrra barst
okkur ekki ein einasta kvörtun um
að ekki hefði verið gengið nægilega
vel um aflann,“ segir Örn ánægður.
„Enda er aðdáunarvert þegar mað-
ur fer niður á bryggju og kíkir ofan
í körin hjá körlunum. Maður hefur
á tilfinningunni að hverjum einasta
fiski hafi verið strokið,“ segir hann.
Vill aflamarkið burt
úr strandveiðunum
Framkvæmdastjórinn segir það
vera sýn LS að strandveiðarnar þró-
ist á þá leið að ekki verði gefinn út
neinn heildarafli, heldur verði veiði
eingöngu stýrt með veiðidögum.
Þannig eigi menn aldrei á hættu
að veiðar verði stöðvaðar. „Strand-
veiðileyfið yrði þá 48 daga leyfi til
að veiða með handfærum ákveðna
daga í viku og yfir lengra tímabil en
nú er. Þá myndi ekki skapast þetta
kapp á milli manna eins og stund-
um hefur orðið,“ segir hann. „Það
getur gerst þegar fiskað er upp að
hámarksafla. Ég vil ekki sjá það ger-
ast í ágúst að veiðar verði stöðvað-
ar, það má ekki koma upp sú staða
og með ólíkindum að ráðherra skuli
ekki hafa tryggt meiri afla inn í
kerfið samhliða fjölgun báta,“ bæt-
ir hann við. „Við höfum þessa auð-
lind og göngum ekki á hana. Hand-
færaveiðar geta aldrei ofveitt neina
fiskistofna. Bátarnir eru háðir því að
veiða ekki meira en 774 kg af þorski
á dag og verða að vera komnir í
land 14 tímum eftir að þeir leggja
úr höfn. Það getur aldrei orðið nein
hætta á ofveiði,“ segir Örn. „Aðal-
stýringin er auðvitað veðrið og fisk-
gengd á grunnslóð. Veðrið nú hef-
ur verið betra en í fyrrasumar, hvað
sem nú verður þegar líður á. Þeg-
ar það er bræla dettur aflinn nið-
ur í ekki neitt, en fer kannski upp
í 200 tonn á góðum dögum,“ segir
hann. „Við höfum líka viljað breyta
fyrirkomulaginu á þá leið að vik-
an verði gerð upp í afla, ekki hver
einasti dagur. Ef menn koma einn
daginn með 800 kg vita þeir að þeir
þurfa að minnka næsta dag. Síðan
yrði umframaflinn gerður upp eftir
vikuna, en ekki þannig að menn fái
sekt á hverjum degi þegar þeir fara
umfram, þó þeir séu undir 774 kg
meðaltali yfir vikuna. Þetta er eitt-
hvað sem þarf að laga,“ segir Örn.
Að ýmsu að hyggja
nú í sumar stefnir í töluverða fjölg-
un báta á strandveiðum. Sem fyrr
segir er búist við um og yfir 700
bátum, samanborið við 620 í fyrra.
Síðasta sumar var heilt yfir gott að
sögn framkvæmdastjórans, bæði
hvað varðar veiði og gott verð, þó
veðrið hefði mátt vera betra á mið-
unum yfir tímabilið. „nú hefur
verðið lækkað og það tekur í. Það er
auðvitað ýmiss kostnaður sem fylgir
strandveiðiútgerð. Í fyrsta lagi þarf
að eiga bát og greiða af honum,
tryggja og sinna viðhaldi. Strand-
veiðileyfi er sérleyfi og er árlegur
kostnaður 20 þúsund krónur. Þess
utan er svokallaður bryggjuskattur,
sem strandveiðisjómenn greiða til
viðbótar strandveiðileyfinu. Hann
var settur á 2010 til að mæta kostn-
aði hafnanna, sem töldu sig ekki
reiðubúnar að taka við hundruðum
báta og þjónusta þá. Það hefur ver-
ið stefna LS að þessi skattur verði
aflagður. Vonandi verður það gert
fljótlega á næsta ári,“ segir hann.
„En tilgangur strandveiðanna
er líka að gera mönnum kleift að
komast inn í útgerð. Gefa ungum
mönnum færi á að hasla sér völl,
finna hvort þeir geta þetta og hvort
þetta á við þá,“ segir Örn. Hann tel-
ur strandveiðarnar, auk grásleppu-
veiðanna, í raun eina tækifærið sem
menn hafa í dag til að koma á fót
eigin útgerð. „Ég held að nánast
enginn hafi tök á að kaupa sér bæði
bát og veiðiheimildir. Það þarf að
eiga töluvert mikinn sjóð til þess og
er ekki á færi margra,“ segir hann.
„En með því að rýmka aðeins með
strandveiðum væri hægt að efla
þær, þannig að menn hefðu góð-
an hagnað af og gætu smám saman
keypt sig inn í kvótakerfið,“ bætir
hann við.
Vinnan við að gera út smábát er
heldur ekki fyrir hvern sem er að
glíma við. „Það þarf að hafa tök á
fjölmörgum þáttum. Menn þurfa í
fyrsta lagi að hafa það í sér að geta
veitt. Síðan fylgir þessu mikið bók-
hald, menn þurfa að kynna sér all-
ar reglur í kringum veiðarnar, sölu
aflans og helst geta gert við sjálfir
ef það bilar,“ segir Örn. „Síðast en
ekki síst þurfa menn að hafa mikinn
sjálfsaga og búa yfir skynsemi til að
meta veðrið. Það er ekki bara mætt
klukkan átta og byrjað að vinna.
Það þarf mikla þolinmæði, elju og
„Markmiðið að hafa kjör félagsmanna
eins góð og hægt er“
- rætt við Örn Pálsson, framkvæmdastjóra Landsambands smábátaeigenda
Örn Pálsson, framkvæmdastjóri Landssambands smábátaeigenda. Ljósm. kgk.
Strandveiðisjómaður á veiðum með Snæfellsjökul í baksýn. Örn segir að á annað
þúsund manns komi til með að hafa beina atvinnu af strandveiðum í sumar.
Ljósm. úr safni.