Skessuhorn - 03.06.2020, Qupperneq 46

MIÐVIKUDAGUR 29. MAÍ 201946
Horft yfir liðið ár og litið til þess nýjaSjómannadagurinn
jónas Sigurðsson, fyrrverandi skip-
stjóri, er fæddur á því herrans ári
1944, á Kóngsbakka í Helgafells-
sveit en fluttist tveggja ára gamall
í Stykkishólm. Hann var lengi til
sjós og fer enn túr og túr í afleys-
ingum þegar kallið kemur. Skessu-
horn hitti jónas að máli á heimili
hans í Hólminum fyrir skemmstu
og ræddi við hann um sjóferilinn.
Frábær tími á Runólfi
„Ég hef ekki unnið launaða vinnu í
landi síðan 1961, þá byrjaði ég á sjó
fyrir alvöru,“ segir jónas í samtali
við Skessuhorn. Fyrst steig hann
ölduna og fékk greitt fyrir á bátn-
um Víði, sem leigður var á vetrar-
vertíðina í Stykkishólmi þetta sama
ár. Sumarið eftir fór jónas á snur-
voð á Brimnesinu, en um haust-
ið lá leiðin út í Grundarfjörð. „Þar
var ég í tvö ár á Runólfi. Það var
alveg frábært, mjög skemmtilegur
tími. Við rérum á vetrarvertíðinni
og svo var síld fyrir norðan á sumr-
in, já og haustsíld hér út af jökli og
á Faxaflóanum,“ segir hann. „Það
var mikill fiskur og alveg frábært
fólk þarna. Fyrra sumarið var elsti
hásetinn 19 ára gamall,“ segir jón-
as og bætir því við að það hafi ver-
ið líf og fjör á þessum árum. „Ég
hefði ekki viljað missa af þessum
árum sem ég var hjá Guðmundi
Runólfssyni. Þarna var maður lík-
lega á skemmtilegasta aldrinum, 17
til 18 ára gamall og karlinn hress og
skemmtilegur. Á síldinni lönduðum
við oft á Siglufirði og þar var mikið
mannlíf á þeim tíma, ball á hverju
einasta kvöldi á Hótel Höfn. Ungir
menn reyndu auðvitað að skemmta
sér eins mikið og hægt var,“ seg-
ir jónas og brosir. „En það var
ekki sjálfgefið að við gætum það.
Á síldinni vorum við oft að landa
langt fram á kvöld og þá alla jafn-
an búnir að missa af þeirri nótt. En
þá sagði karlinn stundum við okk-
ur; „jæja strákar, nú drífið þið ykk-
ur á ball, við förum bara út klukkan
fjögur. Og þið verðið að ná í stelpu,
annars fáum við enga síld“,“ seg-
ir jónas og brosir við endurminn-
inguna. „Og það er svo merkilegt
að það voru alltaf allir komnir um
borð. Ég held að menn hafi ósjálf-
rátt passað upp á hvorn annan, að
láta það aldrei gerast annað en að
mæta á þeim tíma sem karlinn sagði
til um, því þá yrði þetta náttúrulega
ekki gert aftur,“ segir hann. „Hann
var alveg frábær karl hann Gvend-
ur,“ bætir jónas við.
Sjómennskan blundaði
í honum
Eftir tvö ár á Runólfi lá leið jón-
asar í Stýrimannaskólann þar sem
hann tók fiskimannapróf 17-18
ára gamall og ákvað endanlega að
leggja sjómennskuna fyrir sig. „Það
var ekkert verið að veltast í ein-
hverjum skólum og hugsa hvað
maður ætlaði að gera þegar mað-
ur yrði stór,“ segir jónas og brosir.
En kom aldrei neitt annað til greina
en sjómennska og skipstjórn? „Það
var kannski ekki svo margt í boði
á þessum árum. Þó bjuggum við
nokkuð vel hérna í Hólminum,
hér voru mörg verkstæði, slippur-
inn og iðnskóli og menn gátu lært
til iðnaðarmanns. En sjómennsk-
an var búin að blunda í mér í ein-
hvern tíma. Ég var búinn að þvæl-
ast svona róður og róður alveg frá
14 ára aldri. Þá fórum við stundum
tveir saman sem hálfdrættingar ef
vantaði mann, bara til að ná í aur
fyrir kók og prins,“ segir hann.
Milli vetranna í Stýrimannaskól-
anum var jónas á síld á sumrin á
Otri, sem gerður var út frá Stykk-
ishólmi. Hann kynntist eiginkonu
sinni, Árnýju Ingibjörgu Ólafs-
dóttur, á þeim árum sem hann nam
skipstjórn. Eftir útskrift réri hann
eitt sumar á snurvoð frá Reykjavík
og síðan á Freyfaxa frá Keflavík til
eins árs. „Við vorum á norðfirði
einn daginn þegar ég hitti kunn-
ingja minn úr skólanum fyrir ein-
skæra tilviljun. Þá var hann að taka
við Guðrúnu jónsdóttur á Ísafirði
um haustið og spurði hvort ég vildi
ekki bara koma sem stýrimaður
með sér. Það varð úr og við fórum
vestur 1966, þar sem við vorum í
þrjú ár tæp,“ segir hann.
Erfið ár fyrir vestan
jónas var stýrimaður á Guðrúnu
fyrst um sinn en tók svo við bátnum
sem skipstjóri. Hann segir að dvölin
vestur á Ísafirði hafi verið kennslu-
stund, veður oft erfið og mikil ísing
á þessum árum. „Það voru slys og
fleiri slys, verið að leita að bátum á
hverju ári,“ segir jónas. Aðfararnótt
5. febrúar 1968 gekk aftakaveð-
ur yfir Vestfirðina, með blindhríð
og frosti. Heiðrún II frá Bolungar-
vík fórst með sex manns um borð
og breski togarinn Ross Cleve-
land sökk í Ísafjarðardjúpi og að-
eins einn maður af 19 manna áhöfn
komst lífs af. „Þetta voru erfiðustu
árin, á Ísafirði. Helvítis ísing, ís al-
veg upp í land lengst inn í djúpið og
margir bátar fórust. Á þessum árum
sem ég var fyrir vestan fórust þrír
bátar frá Súðavík, þessu litla byggð-
arlagi. Reyndar varð mannbjörg af
einum þeirra, en þetta var rosaleg
blóðtaka fyrir pínulítið pláss,“ segir
jónas. „Því miður var það ekki oft
sem menn björguðust í þá daga,“
bætir hann við.
Sloppið við öll áföll
jónas kveðst aldrei hafa lent í sjáv-
arháska á sínum sjómanns- og skip-
stjórnarferli. Vissulega hafi veður
oft verið slæm, en hann hafi verið
heppinn að því leytinu til. „Mað-
ur hefur oft lent í vondum veðrum,
en ekki neinu þannig lagað að mað-
ur hafi talið að hætta væri á ferð.
Sem betur fer hef ég alveg sloppið
við öll áföll,“ segir hann. „Það al-
varlegasta sem ég lenti í var að fá
einu sinni inn rúðu þar sem ég stóð
í brúnni. Sem betur fer var ég með
sixpensara á hausnum, annars hefði
ég fengið glerið yfir mig. Húfan var
öll hoggin eftir glerbrotin, en ég
slapp alveg að öðru leyti. Ég varð
auðvitað hundblautur, en það er
ekki mikið mál að skipta um föt,“
segir hann. Annars segir jónas að
yfirleitt muni sjómenn almennt eft-
ir góðu túrunum, þegar sólin skín
og vel veiðist. „Menn eru fljótir að
gleyma brælunum, ef menn gerðu
það ekki myndu þeir ekki fara aft-
ur á sjóinn, ár eftir ár eftir ár,“ segir
hann og brosir.
Heim í Hólminn
Árið 1969 sneri jónas aftur heim
í Stykkishólm þar sem hann hefur
verið síðan. Hann réri fyrst á báti
sem hét Guðbjörg, fram til hausts-
ins 1970 þegar hann hóf störf sem
stýrimaður og afleysingaskipstjóri á
Baldri. „Ég var í sjö ár á flóabátn-
um, á meðan hann var ennþá bát-
ur,“ segir jónas. „Þá vorum við mest
í flutningum, fórum með áburð
hér um allt Vesturlandið og Vest-
firði, fóðurbæti og ýmislegt svona
sem þurfti. Hann var svona eins og
strandferðabátur hér á þessu svæði.
Ég kunni ágætlega við það, en
sumrin í farþegaflutningunum áttu
ekki eins vel við mig, enda var þetta
engin farþegaferja, bara 200 tonna
bátur og aðstaðan til að ferja fólk
kannski ekki boðleg,“ segir hann.
Um áramótin 1977-78 komst
jónas aftur í fiskiríið. „Þá tók ég
við sem stýrimaður á Þórsnesi II í
einn vetur, áður en ég tók við bátn-
um og var þar um borð í samtals
26 ár, til ársins 2004,“ segir jónas.
Gert var út á línu, net, síld og að
sjálfsögðu skel frá Stykkishólmi á
meðan hún var enn veidd. „Það var
ágætt að vera á Þórsnesinu,“ segir
hann. Sumarið 2004 lá leið jónasar
á Gullhólma, fyrst sem stýrimaður
en síðan skipstjóri. Þar stóð hann
í brúnni í níu ár, eða allt þar til
hann lét af sjómennsku árið 2013.
Á Gullhólma upplifði jónas í fyrsta
skipti fastar vaktir. „Það var einhver
mesti lúxus sem ég hafði komist í
fram að því, að vinna í sex klukku-
stundir og fá frí í sex. Áður fyrr var
bara staðið og vaktirnar gátu orðið
helvíti langar. Þegar ég byrjaði í úti-
legu á línu var handbeitt um borð í
bátunum og maður vakti meira og
minna allan sólarhringinn. Yfirleitt
var bara sofið í fjóra tíma á dag,“
segir jónas.
Hleypur í afleysingar
Þrátt fyrir að vera formlega sestur
í helgan stein er jónas ekki alveg
hættur á sjónum. „Ég hef verið að
hlaupa túr og túr í afleysingum, að-
allega úti í Rifi á Örvari, sem Hrað-
frystihús Hellissands gerir út. Það
er svona rétt bara til að halda mér
við,“ segir hann og brosir. „Örvar
er alveg fyrirmyndarbátur og út-
gerðin líka. Alveg tipp topp og fín-
ir karlar allt saman. Ég hef gaman
af því að fá að hlaupa í afleysingar
á meðan þeir vilja kippa mér með,“
segir jónas Sigurðsson skipstjóri að
endingu. kgk
„Ekki unnið launaða vinnu í landi síðan 1961“
- segir Jónas Sigurðsson, skipstjóri í Stykkishólmi
Jónas og Gísli Sighvatsson þegar verið
var að útbúa Freyfaxa KE á síld árið
1966. Ljósm. úr einkasafni.
Jónas Sigurðsson skipstjóri. Ljósm. kgk.
Jónas ásamt Árnýju Ingibjörgu Ólafsdóttur, eiginkonu sinni, þegar hann var
heiðraður á sjómannadaginn í Stykkishólmi 2013. Ljósm. úr einkasafni.
Með fulla lest af síld á Runólfi og 27 tonn af þorski á dekkinu.
Ljósm. Jónas Sigurðsson.