Börn og menning - 2017, Blaðsíða 3

Ég man hvað það var mikill
skellur þegar ég áttaði mig á því
á gamals aldri að kjötsnúðarnir
sem frænka Kims í samnefnd-
um bókaflokki trakteraði sögu-
hetjurnar á væru í raun ósköp
venjulegar kjötfarsbollur. Í rúm
tuttugu ár hafði þetta framandi
orð „kjötsnúðar“ kallað fram
ótal myndir í huga mér. Voru
þetta ef til vill snúðar þar sem
brauðdeigi og kryddaðri hakk-
blöndu hafði verið snúið saman eða kannski þunnar
kjötsneiðar sem rúllað hafði verið upp með spennandi
fyllingu? Miðað við dálæti Kims á þessu framandlega
fyrirbæri var að minnsta kosti ljóst að þetta var eitthvað
alveg einstakt og ótrúlega gott. Þegar sannleikurinn
kom í ljós þarna löngu síðar áttaði ég mig ekki bara á
hve óraunhæfar hugmyndir ég hafði gert mér um elda-
mennsku frænku Kims heldur opinberaðist endanlega
fyrir mér hve mikill máttur þýðenda væri í raun og veru.
Mögulega hafði það sitt að segja að ég las Kim-
bækurnar tæpum þrjátíu árum eftir að þær komu fyrst
út á íslensku en mér sýnist reyndar að orðið kjötsnúður
hafi meira að segja þótt nokkuð fornfálegt þegar fyrstu
bækurnar í flokknum voru þýddar í kringum 1960.
Þetta eina orð hafði töluverð áhrif á lestrarupplifun
mína og greindi hana væntanlega frá upplifun þeirra
jafnaldra minna sem lásu bókina á frummálinu. Um
leið og starf þýðandans er ákaflega mikilvægt getur það
því verið töluvert snúið. Þýðendur geta opnað framandi
heima fyrir lesendum, aukið skilning þeirra og víðsýni,
kynnt þá fyrir nýstárlegum menningarfyrirbærum og
skapað samhljóm meðal þjóða. En þeir geta líka – með-
vitað eða ómeðvitað – breytt áhrifum frumtextans, vak-
ið upp aðrar hugsanir og skapað allt aðrar tilfinningar
hjá lesendum en höfundurinn sjálfur hafði ætlað sér.
Í þessu vorhefti Barna og menningar einblínum við
á þýddar barnabækur og þær áskoranir sem íslenskir
þýðendur hafa þurft að takast á við í gegnum tíðina.
Ármann Jakobsson skoðar þýðingar á ýmsum verk-
um Enid Blyton og Magnea J. Matthíasdóttir skrifar
grein um elstu þýddu barnabækurnar á íslensku og
það bessaleyfi sem þýðendur
þeirra tóku sér í vissum tilfell-
um. Sigríður Ásta Árnadóttir
rannsakar úr hvaða tungu-
málum við höfum þýtt bækur
fyrir börn og ber saman tvö
tímabil, 1982−1986 annars
vegar og 2010−2014 hins
vegar. Og loks skrifar Sigfríður
Gunnlaugsdóttir um Emmu-
bækur Noels Streatfeild sem
komu út á íslensku á árun-
um 1973–1976. Við leggjum líka áherslu á þýdd verk í
bókarýninni og fjöllum um glænýjar þýðingar úr ensku,
norsku og hollensku auk þess sem við skoðum íslenska
myndskreytta barnabók. Og svo skellum við okkur í leik-
hús eins og vera ber.
Með þessu vorhefti kveð ég sem ritstjóri Barna og
menningar og skil blaðið eftir í tryggum höndum Ingi-
bjargar Valsdóttur sem tekur við frá og með haustinu.
Kveðjustundin er tregablandin því vinnan við tímaritið
hefur verið ákaflega skemmtileg, gefandi og lærdóms-
rík. Það eru sannkölluð forréttindi að hafa fengið að
starfa með öllu því frábæra fólki sem komið hefur að
blaðinu á síðustu misserum, fólki sem brennur fyrir
barnabækur og gerir sér grein fyrir mikilvægi faglegrar
umfjöllunar um þær. Mig langar að þakka stjórn IBBY
á Íslandi fyrir að treysta mér fyrir blaðinu og fyrir allan
þann stuðning sem hún hefur veitt mér á þessu tímabili.
Ritnefndarmeðlimum gegnum tíðina þakka ég óeigin-
gjarna vinnu, hugmyndaauðgi og yfirlestur, hönnuði
blaðsins fyrir gott samstarf og öllum þeim fjölmörgu
höfundum sem skrifað hafa fyrir okkur greinar og rýni
þakka ég fyrir þeirra dýrmæta framlag til íslenskrar
barnamenningar. Síðast en ekki síst langar mig að
þakka lesendum blaðsins sem hljóta að vera í algjörum
sérflokki því þeir geta ekki einu sinni sagt áskriftinni
upp án þess að vera glaðir, þakklátir og fullir stuðnings!
Takk fyrir mig – og gleðilegt sumar!
Guðrún Lára Pétursdóttir
Þetta eina orð hafði
töluverð áhrif á lestrar-
upplifun mína og greindi
hana væntanlega frá
upplifun þeirra jafnaldra
minna sem lásu bókina
á frummálinu.
Frá ritstjóra