Börn og menning - 2017, Blaðsíða 25

Íslandsbók barnanna
Texti: Margrét Tryggvadóttir
Myndir: Linda Ólafsdóttir
Iðunn, 2016
Á síðasta ári gaf Iðunn út prentgrip sem ber bókagerð á
Íslandi ákaflega fagurt vitni. Þar er á ferðinni Íslandsbók
barnanna eftir Margréti Tryggvadóttur sem ritar texta
og Lindu Ólafsdóttur sem á myndverkin sem gleðja
bæði augu og ímyndunarafl. Raunar er full ástæða til
að geta þriðju listakonunnar sem kemur að verkinu en
það er Alexandra Buhl sem braut bókina um og ann-
aðist uppstillingu á kápu. Bókin fjallar um náttúru
landsins, menningu og mannlíf og er hver opna heild-
stætt listaverk sem fyllir út í myndflötinn. Textanum er
raðað upp með ýmsum hætti; stundum í sjálfstæðum
efnisgreinum, í öðrum tilvikum er hann eins og skýr-
ingartexti við myndir og í enn öðrum er hann felldur að
myndverkunum með hugvitsamlegum hætti. Í bókinni
er ekki sögð saga en þar á
sér stað framvinda í tíma;
hún hefst að vori og lýkur
að vetri til. Endurspeglast
árstíðaskiptin bæði í efn-
isvali og myndum.
Við og þau
Fyrsti texti bókarinnar er
eftir Andra Snæ Magna-
son. Þar er á ferðinni ætt-
jarðarljóð þar sem stefnt
er saman hátíðlegu og óhátíðlegu málfari: „Ó! Ísland
þú ert þvílíkt flott.“ Þessi létti og gamansami tónn er
þó ekki dæmigerður fyrir bókina í heild því yfirleitt er
sú rödd sem talar til lesenda býsna alvarleg. Í ávarpi
til lesenda sem stendur gegnt ljóði Andra er talað um
að landið „okkar“ sé „dýrmætt“ og að „við“ berum
„ábyrgð“ á því saman. Það er beinlínis sagt að „við“
þurfum að „bregða okkur í hlutverk landvættanna og
passa landið okkar og hafið í kringum það“. Í ljósi þessa
upphafs, sem verður að telja móralskt og jafnvel pólit-
ískt, kemur á óvart að nánast ekkert skuli vera fjallað
um þær hættur sem steðja að landinu eða skyldur okkar
við það skilgreindar nánar.
Fleira í ávarpinu vekur upp spurningar. Þannig er
talað um að „við“ þurfum að „gæta þess að öllum líði vel
á eyjunni okkar“ og að við eigum að „taka vel á móti því
fólki sem hingað kemur“. Gott og vel. En í næstu máls-
grein er talað um að tungumálið „okkar“ sé einstakt og
„engir nema Íslendingar geti haldið því lifandi“. Nú má
deila um það hvað sé lifandi mál en það orkar undarlega
á mig að lesa þessi orð þar
sem ég sit innan um á
annan tug doktorsnema
sem eru komnir hingað
til lands, víðs vegar að úr
veröldinni, til að rann-
saka íslenskt mál og bók-
menntir. Það kom mér
sömuleiðis á óvart þegar
ég skoðaði bókina með
sonum mínum hvernig
þeir brugðust við textan-
um. Sá eldri sem er sex
Ísland til umræðu
Haukur Ingvarsson
Bækur