Börn og menning - 2017, Blaðsíða 16

Allir sem hafa lesið fyrir börn vita að þau lifa sig sér-
staklega sterkt inn í sögur. Sjálf átti ég fallega, rússneska
myndabók í æsku um Pétur og úlfinn og myndirnar í
þessari bók bæði skelfdu mig og heilluðu í senn. Í bók-
inni var opna sem alltaf þurfti að fletta yfir vegna þess
að ég treysti mér ekki til að sjá öndina í tannhvössu gini
úlfsins. Raunar treysti ég mér ekki til að skoða myndina
fyrr en ég var orðin 11 eða 12 ára, en held að ég geti
samt fullyrt að þessar svörtu grafíkmyndir hafi ekki
skaðað mig til langframa!
Það sem situr mér allra sterkast í minni af bókum
úr æsku er samt ekki Pétur og úlfurinn heldur það
sem ég las á aldrinum 10–12 ára. Skáldsögur eins og
Sagan endalausa, Sesselja Agnes og Krossferð á gallabux­
um höfðu meiri áhrif á mig heldur en flest sem ég hef
seinna lesið. Allar voru þær ógleymanleg lesning og ég
fæ ennþá unaðshroll við það
að rifja titla þeirra upp. Fólk
á þessum aldri er sérstaklega
tilfinninganæmt, þetta eru
mikil umbrotaár. Það gefur
augaleið að það skiptir heil-
miklu máli hvað börn lesa
almennt, ekki síst á þessum
miklu mótunarárum undir
lok barnaskólans, og hvaðan
það efni er upprunnið.
Vangaveltur um breytt lesefni
Þegar mín eigin börn komust á þennan aldur, tók ég eft-
ir því að lesefnið sem í boði var hafði breyst talsvert. Ég
fór að velta fyrir mér hvaðan þau hefðu komið, menn-
ingaráhrifin sem mótuðu börn og ungmenni á þessum
næma aldri fyrir 30 árum og hvaða menningaráhrif það
væru sem mótuðu lesendur á sama aldri í dag. Úr hvaða
tungumálum voru og eru sögur fyrir börn og ungmenni
þýddar á íslensku? Þessar vangaveltur enduðu sem
rannsóknarefni í meistaranámi í ritstjórn sem ég lauk
við Háskóla Íslands árið 2015 og er ætlunin að segja
frá hluta af niðurstöðum þeirrar rannsóknar í þessari
grein. Ég held ég sé ekkert að spilla endinum þótt ég
játi strax að niðurstöður rannsóknarinnar komu ekkert
sérstaklega á óvart – öll þekkjum við hversu sterk áhrif
ensku málsvæðanna eru í dag – en það er óneitanlega
áhugavert að skoða stöðuna þá
og nú með beinharða tölfræðina
að vopni og velta aðeins fyrir sér
hvaðan sögurnar fyrir þennan
lesendahóp koma.
Vitanlega er nokkuð stórt
spurt þegar grennslast á fyrir
um flæði menningaráhrifa milli
landa og hafa bæði menningar-
og bókmenntafræðingar notast
við býsna flókin líkön til að lýsa
Hvert sækjum við sögurnar?
Sigríður Ásta Árnadóttir
Í bókinni var opna sem
alltaf þurfti að fletta
yfir vegna þess að ég
treysti mér ekki til að sjá
öndina í tannhvössu
gini úlfsins.
Lítil rannsókn á þýddum barna- og ungmennabókum
á Íslandi nú og fyrir þrjátíu árum