Börn og menning - 2017, Blaðsíða 4

Fá atriði í barnabókum hins
afkastamikla metsöluhöfundar
Enid Blyton (1897–1968) á
íslensku eru eftirminnilegri eða
magnaðri en þegar unglings-
drengurinn Jonni verður við-
skila við félaga sína í öllum æv-
intýrunum og reikar um einn
í hinu framandi landi Tauri-
Hessia þar sem enginn skilur hann og hann skilur ekki
tungumálið, áður en hann finnur griðastað í sirkus sem
bókin er kennd við (Ævintýrasirkusinn, e. The Circus
of Adventure). Þessir kaflar eru ekki síst eftirminnilegir
vegna þess að í þeim kjarnast að minnsta kosti tvennt
sem skýrir hið mikla aðdráttarafl sagna Enid Blyton:
1. Jonni er einn aldrei þessu vant en annars eru sögu-
hetjur hennar yfirleitt barnahópar af báðum kynj-
um; þannig gátu einmana íslensk börn setið löngum
stundum niðursokkin í sögu um glaðværan og há-
væran barnahóp þar sem samveran var aðalatriðið,
hvort sem börnin sitja við snæðing eða skríða um
leynigöng í leit að smyglurum, vopnasölum og pen-
ingafölsurum.
2. Jonni er enskur millistéttardrengur sem lifir vel-
sældarlífi sem er innrammað af skóla og fjölskyldu
(þó að raunar sé hann upphaflega munaðarlaus).
Að mörgu leyti er hann dæmi-
gerð söguhetja Enid Blyton
sem mitt í eigin innrömmuðu
velsæld dreymir um ævintýri og
ekki síst um sirkusinn, annars
konar líf á stöðugum faralds-
fæti við minni allsnægtir en
meiri spennu. Einsemd Jonna
lýkur þannig þegar hann hittir
sirkusdrenginn Pedro og þeir verða strax perluvin-
ir. Kannski vegna þess að Pedro er það sem Jonni
þráir að vera en fær aðeins að vera tímabundið.
Auðvitað er draumurinn um hið frjálsa sirkuslíf sem
Blyton deilir með lesendum sínum fantasía en ekki
nöturlegur veruleiki og í raun vita bæði höfundur
og lesendur það – þess vegna er þátttaka söguhetja
hennar í þessum heimi alltaf tímabundin.
Þannig er fantasía söguheims Enid Blyton vel útfærð
í einmitt þessum litla hluta af Ævintýrasirkusnum en
hið þriðja sem er áhugavert við hann er að aldrei þessu
vant er Jonni mállaus. Í útlandinu skilur hann enginn
og hann skilur ekkert. Í þessum þætti Ævintýrasirkuss­
ins koma þannig fyrir framandleg hessíönsk orð („egli-
nóta“, „pókepótóplink“, „sjípalikk“) sem eru öll meira
og minna óbreytt úr enska frumtextanum. Hessíönsku
þarf ekki að þýða því að hún á að vera óskiljanleg.
„Ekki kalla mig Finn“
Um íslenskar gerðir barnabóka Enid Blyton
Ármann Jakobsson
Einsemd Jonna lýkur
þannig þegar hann hittir
sirkusdrenginn Pedro
og þeir verða strax
perluvinir.