Börn og menning - 2017, Blaðsíða 20

Börn og menning20
tungumálið fyrir utan enskuna sem vaxið hefur frá því
fyrir 30 árum, á orðið langstærstan hlut í bókum þýdd-
um úr Norðurlandamálunum. Sérstaklega hefur orðið
samdráttur í þýðingum úr dönsku og norsku frá því
sem áður var.
Litlar breytingar hafa orðið á því úr hvaða tungu-
málum er þýtt núna og fyrir 30 árum síðan, þrátt fyrir
aukinn hlut enskunnar. Um nánast sömu málsvæði/
menningarsvæði er að ræða á báðum tímabilum. Þó er
eftirtektarvert að þýskan virðist vera alveg horfin úr út-
gáfunni. Hafa verður smæð bókaútgáfu hérlendis í huga
þegar þessar niðurstöður eru túlkaðar og muna að lítið
þarf til að tölurnar sveiflist. Til dæmis þarf ekki nema
einn öflugur þýðandi frá einhverju málsvæði að hverfa
til annarra starfa til að viðkomandi málsvæði detti út.
Minnkandi tengsl við Norðurlöndin?
Ekki fer fram hjá neinum að enskumælandi menningar-
svæði njóta menningarlegra yfirburða í dag og – eins og
hér hefur komið fram – hefur farið sívaxandi síðustu
áratugina. Fyrir þessu finnum við mjög sem búum á
jaðarmálsvæði með örtungumáli og örmenningu. Enskt
menningarefni hellist yfir okkur í stríðum straumum
í formi kvikmynda, sjónvarpsþátta, bókmennta og svo
framvegis.
Reyndar er vert að hafa í huga að sterk staða breskra
barnabókmennta á heimsvísu er síður en svo nýtil-
komin. Breskar barnabókmenntir hafa lengi haft mikla
yfir burðastöðu en það á rætur aftur í iðnbyltingu
þegar þéttbýlismyndun og tilurð sterkrar borgarastétt-
ar olli því að Bretland varð eitt allra fyrsta landið til
að eignast sérstakar sjálfsmeðvitaðar barnabókmenntir
og viðskiptastofnanir sem gátu stutt og nært þær. Sú
hraða aukning sem lesa má úr niðurstöðum rannsóknar
minnar er eftir sem áður dálítið sláandi. Tengsl íslenskra
barna og ungmenna við Norðurlöndin hafa minnkað
mikið á þessum 30 árum, það er enginn danskur Andrés
Önd lengur og heimili eru yfirleitt ekki áskrifendur að
dönsku eða norsku blöðunum í dag.
Nú er ekki svo að skilja að ég hafi neitt við breskar
eða bandarískar barnabókmenntir að athuga, bæði
J. K. Rowling og Lemony Snicket eiga heiðurssess í
barnabókasafni heimilisins. En það hlýtur að vera um-
hugsunarefni hversu einsleitur uppruni þýddra barna-
bókmennta er orðinn. Fjölbreytt lesefni er mikilvægur
lykill að víðsýni og staðan eins og hún er orðin hlýtur að
veikja tengsl þeirra Íslendinga sem eru að vaxa úr grasi
við aðrar Norðurlandaþjóðir, sem oft hafa verið okk-
ar sterkustu bandamenn. En kannski felst samnorræn
framtíð hreinlega frekar í drittkul sjónvarpsþáttaröðum
í dag heldur en í skáldsögum.
Höfundur starfar við textasmíðar og harmónikuleik og er
barnabókaaðdáandi fram í fingurgóma.
Áhugasamir geta lesið alla rannsóknarritgerð höfundar og
kynnt sér heimildir að baki henni inni á Skemmunni.is:
Hvert sækjum við sögurnar? Rannsókn á uppruna þýddra
skáldsagna fyrir börn og ungmenni á Íslandi og þáttur
ritstjóra í vali þeirra.