Fræðaþing landbúnaðarins - 08.02.2008, Blaðsíða 223

MÁLSTOFA F - NÝTING OG VISTFRÆÐI LÍFRÍKIS í FERSKU VATNI | 221
Framkvæmdir hófust við virkjun Elliðaánna 1920 og var rafstöðin tekin í notkun ári
síðar er Kristján konungur X vígði hana. Vegna virkjunarinnar var reist stífla í landi
Arbæjar og myndað inntakslón. Næstu ár á eftir var stíflan hækkuð og lengd þannig
að 1929 náði hún yfir báðar kvíslar Elliðaánna, bæði Arbæjar- og Breiðholtsmegin.
Vegna truflunar af völdum krapa- og ísmyndunar í ánum var Elliðavatnsstífla reist á
árunum 1924-1928 (Haukur Pálmason 1995).
Við ofangreindar framkvæmdir jókst vatn á sumum hlutum vatnakerfisins og
minnkaði eða hvarf á öðrum stöðum. Gerð hefur verið samantekt á breytingum
farvegarins í heild frá upphafi vega og þar til nú (Þórólfur Antonsson og Sigurður
Guðjónsson 1998). Þar kom fram að um 57% vatnakerfísins var óskert, 25% hafði
þomað upp og á 18% þess hafði vatnsborð hækkað (2. mynd).
2. mynd. Breytingar á vatnakerfi Elliðaáa af mannavöldum í gegnum tíðina (Þórólfur
Antonsson og Sigurður Guðjónsson 1998).
Fyrstu mótvægisaðgerðir
Árið 1997 var ákveðið að kanna hvort hægt væri að halda uppi seiðaframleiðslu á
þeim köflum farvegs Elliðaánna sem fæm á þurrt hluta árs neðan Árbæjarstíflu. I því
skyni vom settar nettar grjóthleðslur í farveg A-kvíslar á tveimur stöðum ofan við
rafstöðina. Þær héldu uppi vatni fyrir ofan sig þó rennsli væri lítið og raunar aðeins
um lekavatn að ræða. Nokkuð settist þar að af seiðum en svæðin vom lítil miðað við
farveginn í heild sinni. Því var afráðið árið 1999 að hafa stöðugt rennsli undir
Árbæjarstíflu allan ársins hring.
Á ámnum 2003-2004 vom unnar verklagsreglur um hvemig stýringu vatnsrennslis í
gegnum stíflumar við Elliðavatn og Árbæ væri háttað. Vatnamælingar Orkustofnunar
vom fengnar til að gera rennslislykil um Árbæjarstífluna og var hann tengdur við hve
lokur stíflunnar vom mikið opnar. Eftirfarandi verklagsreglur fylgdu í kjölfarið:
Um Árbœjarstíflu skulu renna að lágmarki 0,7 m3 árið um kring. Þar sem árnar
renna í tveimur kvíslum þar fyrir neðan var sett 0,4 m3 lágmark í rennsli fyrir A-
kvíslina en 0,3 m3 lágmark fyrir V-kvíslina. Settir voru upp kvarðar í báðum kvíslum
sem leiðbeindu um vatnsmagnið.