Fræðaþing landbúnaðarins - 08.02.2008, Blaðsíða 463

VEGGSPJÖLD | 461
Lítið hefur verið reynt af erlendum blendingum í skógrækt hér á landi, enda eru þeir
blendingar framleiddir fyrir aðrar aðstæður og ekki talin mikil von til þess að þeir
spjari sig hér. Þó má nefna að í nokkrum görðum finnst gráösp, P. x canescens, sem
er blendingur blæaspar (P. tremula) og silfuraspar (P. alba). Sömuleiðis má nefna að
stæðileg röð trjáa af fmnskum blendingi blæaspar (P. tremula) og nöturaspar (P.
tremuloides) stendur á Tumastöðum og hefur vaxið mjög vel.
Þar sem alaskaösp hefur reynst afar vel hér á landi og miklar rannsóknir hafa verið
unnar á henni og kynbótastarf síðustu árin, þá virðist vænlegast að reyna að fá fram
íslenska blendinga af henni. Víxlun alaskaaspar við sléttuösp liggur e.t.v. beinast við,
enda er sá blendingur notaður víða í skógrækt, einkum þó í Norður-Ameríku.
Sléttuösp var að vísu algerlega óreynd hér en sama má segja um aðrar aspartegundir
sem til greina kemur að nota. í skógrannsóknastöðinni í Geraardsbergen í Belgíu hafa
lengi verið stundaðar kynbætur á ösp. Þaðan voru fengnar greinar af tveimur
norðlægum kvenklónum af sléttuösp og blóm þeirra frjóvguð með tveimur íslenskum
karlklónum, Vigfusi og Hauki.
Nýting aspar og hagnýtt gildi kynbóta
Aspartegundir í heiminum eru hagnýttar á fjölbreytilegan hátt. Fyrst og fremst er um
að ræða framleiðslu viðar og viðarafurða, svo sem trjákvoðu fyrir iðnað. Aspir eru
einnig mikið notaðar í skjólbelti, til orkuframleiðslu í orkuverum, til framleiðslu
etanóls og til kolefnisbindingar. Hér á eftir er nánar greint frá mikilvægum
nýtingarmöguleikum.
Orkuefnaframleiðsla
Víðir og ösp gegna æ stærra hlutverki í orkuframleiðslu. Lífmassinn er notaður til
brennslu í orkuverum og nú er ösp einnig talin vænlegt hráefni í etanólframleiðslu og
jafnvel til framleiðslu á lífdíselolíu (díselíni). Margar þjóðir hafa sett sér það markmið
að framleiða verulegt magn af lífeldsneyti (e. biofuels) á næstu árum og áratugum til
þess að verða ekki eins háðar innfluttu jarðefnaeldsneyti. Nú er mest af etanólinu
framleitt úr sykurreyr eða komi. Notkun koms til þessara nota hefur valdið
umtalsverðri verðhækkun á komi í heiminum og er ljóst að ekki verður endalaust
haldið áfrarn á þeirri braut. Framleiðsla etanóls og annarra orkuefna úr plöntuafurðum
sem ekki nýtast til fæðu (non-food products), svo sem sellulósa, er sú lausn sem flestir
sjá nú fyrir sér. Vonir eru bundnar við að með kynbótum verði hægt að fá fram klóna
með aukið sellulósainnihald og minna magn ligníns. I þessu sambandi má minna á
áform íslenska lifmassafélagsins um að reisa hér tvær verksmiðjur til framleiðslu á
etanóli og öðmm afurðum fyrir árið 2010 (Bændablaðið 24. okt. 2006). Miklu skiptir
að slikur iðnaður hafi aðgang að góðu og ömggu hráefni í framtíðinni. Tré hafa þann
kost að þau má uppskera árið um kring.
Kolefnisbinding
Á síðustu ámm hefur áherslan á aspir aukist enn frekar vegna umræðunnar um
hnattræn gróðurhúsaáhrif og kolefnisbindingu.. Eins og nærri má geta em hraðvaxta
asparblendingar geysilega öflugir við að binda kolefni. í því sambandi er það
mikilvægt að aspir vaxa hratt alveg frá byrjun, en þurfa ekki mörg ár til þess að koma
sér fyrir áður en vöxtur hefst. Samkvæmt mælingum Rannsóknastöðvar Skógræktar
ríkisins er binding alaskaaspar á kolefni mjög breytileg. Við bestu vaxtarskilyrði hefur
bindingin mælst 28 tonn af koldíoxíði á hektara á ári. Algeng binding á
skógræktarsvæðum er 14-16 tonn en á kaldari svæðunum mun minni eða í kring um í
8 tonn.