Bændablaðið - 14.01.2021, Blaðsíða 7

Bændablaðið | Fimmtudagur 14. janúar 2021 7
Kúabúið að Búrfelli í Svarfaðardal var
afurðahæsta kúabú landsins að meðaltali á
árskýr á árinu 2020 samkvæmt skýrsluhaldi
Ráðgjafarmiðstöðvar landbúnaðarins. Þar
mjólkaði hver kýr að meðaltali 8.579 kg yfir árið.
Það er býsna vel að verki staðið fyrir okkar
smávöxnu kýr að skila tæpum 8,6 tonnum af mjólk
á einu ári, en á Búrfelli eru 42,6 árskýr. Bændur
á Búrfelli eru Guðrún Marinósdóttir og Gunnar
Þór Þórisson.
Guðrún er fædd og uppalin á Búrfelli í
Svarfaðardal, hún tók við búinu af foreldrum sínum
árið 1998, en Gunnar Þór, sem ólst upp í Auðbrekku
í Hörgársveit, flutti að Búrfelli árið 2000. Þau reistu
glænýtt 688 fermetra fjós á árunum 2017–2018.
Þar er pláss fyrir 64 kýr auk kálfa að 6 mánaða
aldri. Nýja fjósið að Búrfelli er stálgrindarhús sem
flutt var inn frá Póllandi í gegnum Byko og var
það fyrsta sinnar tegundar sem reist er hér á landi.
Kýrnar á Hurðarbaki í öðru sæti
Í öðru sæti hvað nyt varðar á síðasta ári voru kýrnar
á Hurðarbaksbúinu í Flóahreppi. Þar mjólkaði hver
kýr að meðaltali 8.445 kg yfir árið, en 51,7 árskýr
eru þar í fjósi. Afraksturinn nú er heldur minni en
árið 2019 þegar meðalnyt hjá kúnum á bænum
var 8.678 kg, enda voru þær þá afurðahæstu kýr
landsins að meðaltali yfir árið. Búið á Hurðarbaki
er rekið af Reyni Þór Jónssyni og Fanneyju
Ólafsdóttur.
Hraunhálsbúið í þriðja sæti
Í þriðja sæti á árinu 2020 var Hraunhálsbúið
í Helgafellssveit á Snæfellsnesi. Þar eru við
stjórnvölinn bændurnir Guðlaug Sigurðardóttir
og Jóhannes Eyberg Ragnarsson. Voru kýrnar hjá
þeim að að mjólka að meðaltali 8.357 kg yfir árið,
en 27,7 árskýr eru á bænum. Kýrnar á Hraunhálsi
voru líka í þriðja sæti yfir landið á síðasta ári
og hafa skorað mjög hátt á landsvísu árum
saman og hafa margoft verið afurðahæstar á
Vesturlandi. /HKr.
LÍF&STARF
T ilvalið er að hefja vísnaárið með nýjum vísum Eiríks Grímssonar. Eiríkur hefur verið kynntur fyrr í
þessum þáttum, en til að sannfæra lesendur
um ágæti hans, þá er rétt að upplýsa, að
hann er fæddur Austur-Húnvetningur. Hann
sendi þættinum á dögunum þessar tvær
snjöllu vísur:
Árið leið með árans fári,
endalaust það hrellti lýði.
Fárið var svo fjárans ári
ferlegt- að það skellti Víði.
Þó að ýmsir missi móð
og mæða teppi veginn,
sést þá oftast sólarglóð
sindra hinum megin.
Fyrr í þessum þáttum birtist ögn af kveðskap
Friðbjarnar Björnssonar, kenndum við
Staðartungu í Hörgárdal. Hörgdælir hafa
sýnt þessum hraðkvæða stökusmið þann
ómælda heiður, að taka saman allnokkuð af
vísum hans. Það sem lifir þáttar, er tekið úr
þessu vísnasafni Friðbjarnar, sem lést þann
3. mars 1945. Á sjúkrahúsi orti Friðbjörn:
Hér hef ég lengi legið,
langar og dimmar nætur.
Ennþá ekki þegið
afl til að rísa á fætur.
Þrautirnar oft mig þvinga,
þrotin er heilsa og kraftur.
Haltrandi kom ég hingað,
hálfdauður fer ég aftur.
Hollráð:
Gakktu státinn lífsins leið,
lítt mun grátur bæta.
Láttu kátur hverri neyð
kuldahlátur mæta.
Við hélaðan glugga:
Litlu hrósi safnar sér
svakafenginn vetur,
þó að rós á gluggagler
grafi enginn betur.
Friðbjörn átti leið framhjá Miðhálsstöðum
í Öxnadal.Guðrún húsfreyja var við slátt í
hrísmóa, og beit illa hjá henni, en Lárus
bóndi hennar lá þar hjá og dengdi ljá sinn.
Hundaþúfa var og þar nærri:
Ljótt er engið Lárusar,
lítið bítur spíkin,
hann er að dengja þessi þar;
þarna skítur tíkin.
Friðbjörn sá tvo misháa og misþrekna
menn standa álengdar:
Það er skrýtin sjón að sjá
saman standa Björn og Fúsa.
Þetta minnir okkur á
útvarpsstöng og mjólkurbrúsa.
Kveðju í tveimur stökum sendi Friðbjörn
manni, sem orti honum afleitlega:
Hjá þér finnst ei list í ljóði,
leikni fáir tala um.
Líka vinnst þér lítið, góði,
að loka á þér kjaftinum.
Víða um landið vísur mínar
vængjatökin reyna létt.
Hvað er að segja þá um þínar?
Til þeirra hefur enginn frétt.
Snotur er þessi mannlýsing hjá Friðbirni:
Í viðskiptunum var hann fær,
vildi hjálpa snauðum,
gekk þó af þeim oftast nær
efnalega dauðum.
Gjarnan vildi Guði í vil
gefa smælingjunum,
fékk bara aldrei tíma til
að taka af peningunum.
Þegar hann sagði sjálfur frá
sínum kostagrúa,
æði margur átti þá
örðugt með að trúa.
Umsjón:
Árni Geirhjörtur Jónsson
kotabyggð1@gmail.com
265MÆLT AF
MUNNI FRAM
Afurðahæstu kúabúin á Íslandi 2020 Miðað við meðalnyt á hverja kú
Bú Skýrsluhaldarar Árskýr Mjólk á árskú Fita á árskú Prótein á árskú
Búrfell Svarfaðardal Guðrún og Gunnar 42,6 8.579 3,97 3,48
Hurðarbak í Flóahreppi Hurðarbaksbúið ehf. 51,7 8.445 4,16 3,44
Hraunháls í Helgafellssveit Guðlaug og Eyberg 27,7 8.357 4,51 3,35
Afurðahæstu kýr landsins 2020 voru
á bænum Búrfelli í Svarfaðardal
– skiluðu þær að meðaltali tæplega 8,6 tonnum hver um sig yfir árið
SAMFÉLAGSUMRÆÐAN
Kolefnisspor framleiðslu og ábyrg umræða
Hvernig ætlar vísindasamfélagið að nálgast
umræðuna um loftslagsmál, þá sérstaklega
þann hluta umræðunnar sem snýr að
ákveðinni framleiðslu eða neyslu?
Það er vandi hvernig farið er með
upplýsingar um losun og bindingu og hvernig
þau gögn eru útlögð og notuð til að heimfæra á
ákveðna framleiðslu. Er eðlilegt að skrifa allan
skurðgröft fortíðar á framleiðslu dagsins í dag?
Þessar vangaveltur vakna í kjölfar skrifa
og málflutnings Ólafs Arnalds, prófessors við
Landbúnaðarháskóla Íslands, um kolefnislosun
landbúnaðar þar sem hann tekur framleiðslu á
lambakjöti sérstaklega sem dæmi. Samkvæmt
þeim útleggingum gætu eftirfarandi
sviðsmyndir átt sér stað:
A. Jón býr á Brekku með 500 kindur á 1000
ha jörð. Á jörðinni er 300 ha framræst
land í úthaga, eða 0,6 ha/kind. Með því
að reikna alla losun frá framræsta landinu
á framleiðsluna reiknast losun á hvert kg
því gríðarhátt. Jón og fjölskylda ráðast í að
selja undan jörðinni þessa 300 ha sem eru
framræstir enda er þetta ekki eftirsótt eða
gott beitiland fyrir féð og þeim lítils virði.
Þau fá hins vegar mjög gott verð fyrir
landið enda jörðin vel í sveit sett gagnvart
ferðaþjónustu. Kaupandi jarðarhlutans
hyggst byggja sumarhús á landinu
til útleigu fyrir ferðamenn. Viðhald
framræslunnar er því nauðsynlegt til að
byggja megi á landinu. Við þetta snarfellur
kolefnislosun á hvert lambakjötskíló á
Brekku. Landið verður jafn framræst eftir
sem áður og kolefnið líður út í loftið á
sama hátt og áður, það bara reiknast ekki
lengur á framleiðslu.
B. Guðrún býr á Hóli með 500 kindur á 1000
ha jörð. Jörðin er þurrlend. Í úthaga
jarðarinnar er 50 ha skóglendi sem Guðrún
plantaði út sjálf, auk þess sem fjölskyldan
hefur stundað uppgræðslu með góðum
árangri á ógrónum hluta jarðarinnar,
um 30 ha. Afurðir eftir hverja kind eru
góðar og kolefnislosun við framleiðsluna
tiltölulega lítil. Kolefnisbinding í skógi
og landgræðslu gerir meira en að dekka
þá losun. Þ.e. búskapurinn hefur nettó
bindingu í CO2 ígildum.
Við hliðina á Hóli er jörð sem heitir
Tjarnarland. Tjarnarland er 100 ha jörð
sem hefur verið í eyði sl. 20 ár og enginn
búskapur stundaður á jörðinni. U.þ.b.
helmingur jarðarinnar er illa framræst
mýrlendi en um helmingur frjósamt
valllendi. Framræslan á landinu fór fram
árið 1963. Guðrún sér mikil tækifæri í
að nýta þurrari hluta jarðarinnar til beitar
og ákveður því að kaupa jörðina. Við
þann gjörning einan og sér margfaldast
kolefnisspor á framleiðsluna á Hóli.
Þó hafði fjölskyldan á Hóli ekkert
frekar ætlað að nota framræsta landið
til beitar. Skyndilega er hægt að reikna
kolefnislosun á hvert framleitt kg til jafns
við svo og svo marga keyrða km eða
keyptar gallabuxur. Kolefnið sem áður
rauk út í loftið og reiknaðist ekki á neitt.
Einhver gæti núna sagt að ég sé bara að drepa
málum á dreif og taka athyglina frá nýtingu
bænda á landi. Það er ekki markmiðið og rétt
að árétta að það skiptir miklu máli hvernig við
nýtum land, til þess þarf að vanda, hvert svo
sem tilefni til umgengni um landið er. Þar hafa
sauðfjárbændur ekki stungið höfðinu í sandinn.
Þvert á móti hafa samtök sauðfjárbænda ásamt
Bændasamtökunum lagt ríka áherslu á að
kortleggja sauðfjárbeit, fylgjast með þróun
gróðurs og jarðvegs og meta áhrif beitarinnar.
Allt nauðsynleg viðfangsefni til að vinna
áfram að því að styrkja stjórn beitarnýtingar
á Íslandi og leggja línur um sjálfbærni.
Að þessu er nú unnið í gegnum verkefnið
Grólind sem Landgræðslan fer með stjórn á
og er að stærstum hluta fjármagnað í gegnum
búvörusamning bænda við ríkisvaldið. Við
þurfum öll að stuðla að uppbyggilegu samtali
um þessa hluti. Byggja umræðuna alltaf á bestu
fáanlegu gögnum og sanngjarnri nálgun.

Oddný Steina Valsdóttir
Oddný Steina Valsdóttir.
Þessi mynd af þeim Gunnari Þór Þórissyni og Guðrúnu Marinósdóttur, bændum á Búrfelli í
Svarfaðardal, var tekin í september 2017. Þá voru þau á kafi í vinnu við nýja fjósbyggingu sem
tekin var í notkun vorið 2018. Þetta fjós, sem er með stórbættri aðstöðu og einum mjaltaþjóni,
á trúlega sinn hlut í að skila þeim í efsta sæti meðal íslenskra kúabænda hvað meðalnyt varðar
á hverja kú. Mynd / Margrét Þóra Þórsdóttir
Fanney Ólafsdóttir og Reynir Þór Jónsson,
bændur á Hurðarbaki í Flóahreppi í Árnessýslu,
voru í 2. sæti með afurðir á hverja kú á síðasta
ári og í 1. sæti árið 2019. Mynd / HKr.
Jóhannes Eyberg Ragnarsson og Guðlaug Sigurðardóttir, bændur á Hraunhálsi í Helgafellssveit
á Snæfellsnesi, voru með þriðju afurðamestu kýr landsins að meðaltali á síðasta ári. Mynd / HKr.