Bændablaðið - 14.01.2021, Blaðsíða 20

Bændablaðið | Fimmtudagur 14. janúar 202120
Nokkrir bílaframleiðendur eru nú
að skoða möguleika sína að þátt-
töku í kapphlaupinu um rafbíla
sem knúnir eru vetnis-efnarafal
(FCEV). Markaðshlutdeildin er
lítil enn sem komið er, enda er
innviðauppbygging með vetnis-
dælustöðvum komin skammt á veg
og þykir kostnaðarsöm.
Meðal bílaframleiðenda sem
komnir eru af stað með slíka vetn-
isbíla eru Toyota með bílinn MIrai,
Hyundai með Nexo og Honda
Motors er líka með sinn „Clarity
Fuel Cell“ efnarafal. BMW hyggst
líka gera sig gildandi í þessari
tækni. Svipaða sögu má sega um
ákvörðun Daimler Benz varðandi
þróun vetnisknúinna trukka, sem og
General Motors og Nikola. Einnig
hefur Cimmins, risinn í framleiðslu
dísilvéla, kynnt áætlanir um þátt-
töku í vetnisáætlun með Toyota,
Hyundai, Daimler og Nikola, að
því er fram kom í viðskiptatímariti
Forbes.
Evrópusambandið og Japan hafa
gefið út vetnisvegvísi og áforma
stórtæka notkun vetnis í sínum orku-
kerfum. Vetnið má nýta í rafmagns-
framleiðslu, iðnaðarferla, hitaveitu
og sem orkugjafa í samgöngum. Ef
vetnið er framleitt með endurnýj-
anlegri orku er það nánast kolefnis-
laust. Þar gæti Ísland hæglega nýtt
sér ákveðið forskot til að framleiða
„grænt“ vetni með endurnýjanlegum
orkugjöfum.
Vetnislestir þegar
komnar í notkun
Það er þó ekki bara bílaflotinn sem
menn sjá fyrir sér að geti nýtt vetnið,
því þróun vetnisknúinna járnbraut-
arlesta er komin á talsvert skrið.
Slíkar járnbrautarlestir eru stundum
nefndar „Hydrail“. Má þar nefna
Coradia iLint lestina í Þýskalandi
sem kynnt var 2016 og framleidd
er af franska fyrirtækinu Alstom.
Kínverjar voru samt fyrri til með
akstri á vetnisknúinni lest með 380
farþega um 100 km leið í Quingdao
héraði í Kína árið 2015. Þá hóf
Foshan borg í Guaqngdong héraði
í Suður-Kína byggingu vetnislesta-
kerfis árið 20016 með fjárfestingu
upp á 72 milljónir dollara.
Tilraunaakstur hófst með
Coradia iLint lestina í Þýskalandi
og Tékklandi 2017 og fyrsta vetn-
islestin hóf akstur með farþega 18.
september 2018 á milli Buxtehude,
Bremerhaven og Cuxhaven í Neðra-
Saxlandi. Kemst hún 1.000 km á
einni tankfyllingu. Þjóðverjar ætla
sér stóra hluti í vetnisvæðingu lesta-
kerfisins.
Þá má nefna áætlun um SmartRail
í Bretlandi. Þann 30. september 2020
rann fyrsta vetnisknúna HydroFLEX
tilraunalestin eftir brautarteinunum í
Warwickskíri í Bretlandi. Reiknað er
með að tæknin til endanlegrar smíði
þessara lesta verði tilbúin 2023.
Tilkynnt hefur verið um miklar fjár-
festingar vegna vetnisvæðingarver-
kefnis Breta, bæði vegna lestakerfis
og vetnisdælustöðva.
Evrópusambandið telur vetni afar
mikilvægan kost í orkumálum
Vetni stendur í dag fyrir minna
en 2% af orkunotkun ESB-
landanna og er einkum notað við
framleiðslu á plasti og áburði.
Um 96% af því vetni sem fram-
leitt er í Evrópusambandinu er
framleitt með jarðgasi sem skilar
umtalsverðri losun gróðurhúsa-
lofttegunda. Framkvæmdastjórn
Evrópu sambandsins telur hins
vegar mikil tækifæri leynast í
framleiðslu á „grænu“ vetni,
einkum fyrir stóra trukka og flutn-
inga á lengri leiðum eins og með
járnbrautum sem kæmi þá í stað
dísilknúinna ökutækja. Einnig geti
það skipt miklu máli við að draga úr
losun gróðurhúsalofttegunda vegna
áburðarframleiðslu og annarrar
framleiðslu í efnaiðnaði. Þá er bent
á möguleikana á að geyma orku
sem framleidd er með rafmagni
í vetnistönkum sem skapi aukinn
sveigjanleika við miðlun á orku
eftir þörfum. Framkvæmdastjórn
ESB segir að sú vetnisstefna muni
hjálpa til við að draga úr losun
gróðurhúsalofttegunda og sé í takt
við „European Green Deal“ stefnu
Evrópusambandsins. Þá muni
vetnis framleiðsla líka geta orðið
mikilvægt framlag fyrir þjóðir
sambandsins til að vinna sig út úr
kreppunni vegna COVID-19.
Stefnt á 10 milljón tonna vetn-
isframleiðslu í ESB
fyrir árið 2030
Í vetnisstefnu ESB sem kynnt var
í júlí 2020 segir m.a. að fram til
2024 muni sambandið styðja við
uppsetningu á framleiðslustöðvum
í ESB-ríkjunum sem rafgreina vetni
sem samsvarar að minnsta kosti 6
gígawatta orku. Þar verði fram-
leidd allt að ein milljón tonna af
vetni með endurnýjanlegum orku-
gjöfum. Frá 2025 til 2030 verði
bætt við framleiðslu á rafgreindu
vetni frá endurnýjanlegum orku-
gjöfum upp á að minnsta kosti
40 gígawött og að framleidd
verði allt að 10 milljónir tonna
af „grænu“ vetni. Frá 2030 verði
FRÉTTASKÝRING
Hörður Kristjánsson
hk@bondi.is
Skiptar skoðanir um vetnisknúna rafbíla, en nokkrir bílaframleiðendur hafa samt þegar stokkið á þann vagn:
Vetni gæti leikið stórt hlutverk í að draga
úr loftmengun í umferð og iðnaði
– ESB hefur markað sér stefnu í vetnisvæðingu og stefnir í harða samkeppni við Kínverja sem eru taldir hafa talsvert forskot
Elon Musk, forstjóri Tesla, hefur
árum saman hæðst af miklum
hroka að hugmyndinni um að
nota vetnis-efnarafala, „fuel
cells“, frekar en rafhlöður til
að knýja næstu kynslóð grænna
ökutækja. Í júní 2020 notaði
hann t.d. háðsyrði á Twitter,
eins og „Fuel cells = fool sells“
eða eldsneytissellur eru sellur
heimskingja.
Í Bandaríkjunum er hins vegar
bent á þá staðreynd að rafbílar sem
geyma raforkuna í rafhlöðum séu
aðeins um 2% af bílamarkaðnum
þar í landi. Ástæðan fyrir að
rafbílunum vegni ekki betur sé
hversu langan tíma það taki að
hlaða þá af orku. Þess vegna er
því haldið fram, m.a. í Business
Insider, að vetnið, sem hægt er
að dæla á ökutæki með sama
hraða og bensíni eða dísilolíu, sé
helsta ógn Tesla og ástæðan fyrir
fúkyrðum Elon Musk.
Kínverjar ákveðnir í
vetnisvæðingunni
Kínverjar mótmæla líka orðum
Musk um vetnisvæðinguna
harðlega. Embættismenn í
Kína vilja stuðla að þróun
vetnisknúinna bíla, vörubíla og
strætisvagna, þar sem yfirvöld í
Peking bjóðast til að verðlauna
borgir sem ná markmiðum
um slíka uppbyggingu. Í 15
ára áætlun um nýorkubíla sem
gefin var út 2. nóvember sagði
ríkisráð Kína að landið myndi
einbeita sér að því að byggja upp
eldsneytisbirgðakeðjuna og þróa
vetnisknúna vörubíla og rútur.
Er það í samræmi við markmið
sem Xi Jinping forseti setti í
september um að hefja samdrátt
í kolefnislosun árið 2030.
Miklar fjárfestingar í vetni
Áherslur Kínverja á innleiðingu
vetnis í samgöngum eru taldar
geta haft áhrif á stefnu Joe Biden,
nýs forseta Bandaríkjanna, í
þróun hreinorkubíla. Kínverjar
eru að leggja mikla fjármuni,
eða sem svarar um þrem
milljörðum dollara, til byggingar
vindmyllugarða í Innri-Mongólíu,
samkvæmt frétt Bloomberg. Með
raforku frá þessum vindmyllum
er ætlunin að framleiða um
500.000 tonn af vetni á ári og á
framleiðslan að hefjast á þessu
ári, 2021. Þá tilkynnti ríkis olíu-
hreinsifyrirtækið Sinopec þann
29. október síðastliðinn, að
það hygðist fjárfesta í vetnis-
framleiðslu, vetnisdrifnum sam-
göng um og vetnis-efnarafala-
framleiðslu sem og í dælustöðvum
fyrir vetni.
Fyrst og fremst horft á
vetnisvæðingu stórra ökutækja
Samkvæmt frétt Bloomberg
mun ný innviðauppbygging
Kínverja í vetni styðja við þróun
vetnisknúinna trukka og rútubíla,
en meginþorri smábíla verði búnir
rafhlöðum. Er þar vitnað til orða
Wang Chaoyun, forstjóra Anhui
Mingtian Hydrogen Energy
Technology Co.
Samkvæmt spám mun sala
Kínverja á ökutækjum búnum
vetnis-efnarafölum tífaldast á
næstu fimm árum, eða í 50.000
bíla. Hún verði komin í 500.000
bíla árið 2035, en fyrri áætlanir
gera reyndar ráð fyrir að ein
milljón vetnisknúinna bíla verði
komin á göturrnar árið 2030.
SAIC Motor Corp. í Sjanghæ
segist ætla að setja á markað tíu
gerðir vetnisknúinna ökutækja
fyrir árið 2025. Þá aflaði Beijing
SinoHytec Co., sem vinnur að
þróun efnarafala, um 1,4 milljarða
yuan (um 213 milljónir dollara)
í frumútboði hlutafjár í ágúst
2020. Fyrirtækið er eitt af fimm
kínverskum fyrirtækjum sem hófu
í júní 2020 samstarf við Toyota
um þróun vetnis-efnaarafala fyrir
flutningabíla.
Kínverjar gefa lítið fyrir fúkyrði Elon Musk
Coradia iLint, fyrsta vetnisknúna járnbrautarlest Evrópu hóf akstur á milli Buxtehude, Bremerhaven og Cuxhaven
í Neðra-Saxlandi í september 2018.
Kínverjar hafa verið í forystuhlutverki í vetnisvæðingunni og hófu akstur á
fyrstu vetnisknúnu járnbrautarlestinni 2015. Þeir hafa sett fram viðamiklar
áætlanir um stóraukna framleiðslu á vetni og vetnisvæðingu atvinnnubíla
á komandi árum.
Þann 30. september 2020 rann fyrsta vetnisknúna HydroFLEX tilraunalestin
eftir brautarteinunum í Warwickskíri í Bretlandi.
Vetnisknúinn trukkur frá Hyundai í Suður-Kóreu.