Bændablaðið - 14.01.2021, Blaðsíða 41

Bændablaðið | Fimmtudagur 14. janúar 2021 41
Ég get sagt í einni setningu að ég
sé ekki meðmæltur miðhálend-
is-þjóðgarði eins og stjórnun hans
er teiknuð upp.
Það er hins vegar langt mál að
útskýra ástæður þess að ég treysti
ekki Umhverfisstofnun til að fara
með stjórn á miðhálendisþjóðgarði,
en það á sér langan aðdraganda.
Þetta á reyndar við um fleiri frið-
lýst svæði, sem hafa fengið mörg
mismunandi heiti, en eiga það sam-
eiginlegt að í stjórn þeirra hefur
yfirleitt verið handvalið, eða ráðist
þar mesta öfgafólk, sem fyrirfinnst
á landinu á sviði landverndar. Þar
er umhverfisráðherra og hans
ráðuneyti á heimavelli og þekkir
sitt fólk. Af minni reynslu ræður
heimafólk þar litlu sem engu og
segi ég mína sögu því til sönnunar.
Fyrir um 60 árum höfðum við
nokkrir ungir menn áhuga á sjósókn
héðan úr Mýrdal. Höfðum reyndar
stundað róðra héðan um nokkurra
ára tímabil með alls konar tilfæring-
um. Tímarnir höfðu breyst frá fyrri
tíð, þegar héðan var róið frá sand-
inum um aldir á opnum árabátum
með nægum mannafla frá bændum
og búaliði. Af þeirri reynslu sem
við höfðum aflað okkur sáum við
möguleika á öruggari sjósókn með
smá lendingarbótum við Dyrhólaey.
Lendingarbætur þessar fólust í
því að gera skarð í hamravegginn
á Dyrhólaey niður á svokallaða
Kirkjufjöru. Koma síðan upp hring-
dráttarbúnaði sem gæti dregið báta
inn og út frá þessu skarði í þar til
gerðum flotvagni. Staðsetningin var
valin þarna vegna þess að unnt var
að festa blökk og taug í drang þar
út af. Að vísu skal játað að þetta
var barn síns tíma og betri lausnir
mögulegar núna.
Við heimamenn stofnuðum
félagsskap um þessa framkvæmd
og hugðumst standa að henni í fullri
sátt við landið okkar, landeigend-
ur og landnytjendur Dyrhólaeyjar.
Dyrhólaey var ekki friðlýst þá. Við
fórum samt á fund formanns náttúru-
verndarráðs, sem svo hét þá. Okkur
var vel tekið og töldu menn þar á bæ
að vel gæti farið saman að friðlýsa
Dyrhólaey og gera þar lendinga-
bætur. Í þeirri trú aðstoðuðum við
því náttúruverndarráð með því að
fara á milli eigenda og nytjahafa
eyjunnar og fá undirskriftir þeirra
og samþykki fyrir okkar fram-
kvæmdum og auk þess friðlýsingu
eyjunnar. Fórum síðan með þessar
samþykktir samtímis til sýslumanns
til þinglýsingar. Jafnframt unnum
við að því að Alþingi samþykkti að
koma þessum lendingarbótum inn
á fjárlög. Fengum jafnframt útmælt
og löggilt hafnarsvæði, sem var til-
greint á uppdrætti. Verkfræðingar
Vita- og hafnamálastjórnar hönnuðu
vélbúnaðinn. Fengum síðar styrk á
fjárlögum til byrjunarframkvæmda.
Í fyrstu gekk samstarf okkar við
náttúruverndarráð vel, en skyndi-
lega urðu veðrabrigði og þá hófst
eitt erfiðasta tímabil lífs míns.
Það var eins og skrattinn hlypi í
náttúrverndarráð og nú skiptust á
verkbönn og kærur í hvert skipti
sem við reyndum að gera eitthvað.
Með síendurteknum útskýringum
og málamiðlunum tókst okkur að
þoka þessum framkvæmdum aðeins
lengra. Gerðum upphækkaðan veg
yfir Dyrhólaós, sem farinn er enn í
dag að Dyrhólaey og að skarðinu,
sem nú orðið gengur undir nafninu
„Glópaskarð“. Einnig lögðum við
rafstreng að Skarðinu og komum
þar fyrir vélbúnaðinum og dráttar-
búnaði. Mótleikur náttúruvernd-
arráðs var að loka Dyrhólaey, þar
sem í samþykktum þess stóð að
ráðið hefði heimild til þess að loka
eynni til fuglaverndar á varptíma á
tímabilinu 1. maí til 26. júní. Þeirri
heimild hafði ekki verið beitt áður.
Lokuninni var svo vel framfylgt
að við sem unnum að framkvæmd-
um á þessu löggilta hafnarsvæði,
svo og hafnarstjóri eða löggiltir
eigendur Dyrhólaeyjar, fengum
ekki einu sinni að koma inn um
hliðið að eynni. Jafnframt var okkur
sagt að við yrðum að sýna fram á
nytsemi þessara framkvæmda, sem
okkur var bannað að koma að, eða
fullgera.
Mér tókst með þrjósku að fara
með bát minn í laumi og prófa
ófullgerðan búnaðinn (tók því
til sönnunar filmubút af prófun-
inni, sem á að vera til hjá RÚV).
Fékk strax þegar það fréttist
kæru og verkbann á tiltækið.
Þar sem ég var þá orðinn lögreglu-
varð stjóri í sýslunni, fékk ég það
undarlega hlutverk að framfylgja
verkbanninu á sjálfum mér og mátti
þola það að standa í skarðinu, sem
ég hafði átt mestan þátt í að gera,
frammi fyrir sýslunefnd okkar, og
kæruaðilum. Að mér fannst, sem
sakamaður. Náðarhöggið kom svo
nokkru síðar, þegar þessar löggiltu
lendingarbætur og hafnarsvæði var
strikað út með einu pennastriki
umræðulaust. Þar fór tveggja ára
sjálfboðavinna og hugsjónastarf
fyrir bí með einu pennastriki. Þrátt
fyrir að í samþykktum og reglugerð
um friðlýsingu Dyrhólaeyjar stæði
að leitað skyldi umsagnar lögreglu-
stjóra og landeigenda um lokun á
varptíma var það ekki gert. Hvorki
þá né síðar.
Þegar Umhverfisstofnun,
UMST, hafði tekið við af nátt-
úruverndarráði lét það gera mal-
bikað bílaplan við Glópaskarð.
Núna hefur veginum verið lokað
að því plani og byggt náðhús og
annað bílaplan og síðan göngu-
gata að Skarðinu. Í stað þess að
fella náðhúsið inn í l landslagið
öðrum hvorum megin við planið
trónir það nú sem miðpunktur um
veg þveran og sem höfuðdjásn
Dyrhólaeyjar. Ekki var haft
samráð við heimamenn um stað-
setningu náðhússins. Þá berast nú
fréttir af því að Vegagerðin vilji
lagfæra veginn upp á Dyrhólaey
að vitanum en UMST lagt bann
á þá framkvæmd og hyggst loka
veginum upp á eyna fyrir almennri
umferð. Mér kæmi ekki á óvart að
á næstu árum færu heimamenn
víðsvvegar um landið að biðla til
alþingismanna að losa þá við ýmsar
friðlýsingar sem komið hefur verið
á í þeirra umhverfi. Það verða
sennilega næstu „Brexit“ mál okkar
Íslendinga.
Þá er einnig þagað þunnu hljóði
um Glópaskarðið og um þau mann-
virki sem ekki fékkst að fullgera
þar. Þrátt fyrir mörg upplýsinga-
skilti á svæðinu er ferðafólk látið
trúa því að þarna sé um náttúrulegt
skarð að ræða. Þagað þunnu hljóði
um tilurð þess. Festingar, sem eru
beggja megin Skarðsins hafa senni-
lega dottið af himnum ofan. Þessir
„glópa“ minnisvarðar okkar hafa
þó fengið að standa en án nokkurra
útskýringa, eða viðhalds.
Er það svo nokkur furða þótt
Mýrdælingar hafi afþakkað til-
raunir Umhverfisstofnunar til þess
að friðlýsa austurhlíð Reynisfjalls,
þegar það fréttist að fyrirhuguð væri
gangagerð í gegnum fjallið.Það
á nefnilega við um margt okkar,
máltækið, „Að brennt barn forðast
eldinn“.
Við eigum einnig eftir að sjá
viðbrögð Umhverfisstofnunar og
Skipulagsstofnunar við nýrri vega-
hugmynd á aðalskipulagi, í gegn-
um Reynisfjall, eða hvort þessum
stofnununum tekst að gera úr þeirri
áætlun nýtt „Teigskógs mál“. Eftir
að hafa lesið og hlustað á úrskurði
þessara stofnana um ýmis verk,
hefur því miður sú tilfinning mín
styrkst að innan þeirra sé fleira öfga-
fólk og „lífríkisspírur“ heldur en
raunsæisfagfólk. Einnig tel ég að
þetta rándýra svokallaða umhverfis-
mat sé uppfullt af þvælu og rann-
sóknum sem oft eiga ekki við og
engu máli skipta um framkvæmdina,
nema til þess að auka kostnað og
búa til ástæður til kostnaðarauka.
Ásamt því að tefja eða koma í veg
fyrir viðkomandi framkvæmd.
Ég teldi það þarft verk fyrir
alþingismenn að einfalda þetta
umhverfismat og koma því á skyn-
samlegra plan svo og að vera á varð-
bergi fyrir ýmsum friðlýsingum sem
gagngert hafa þann felutilgang að
koma í veg fyrir þarfar umbætur og
framkvæmdir víðs vegar um landið.
Reynir Ragnarsson
Kt.160134-3139
SAMFÉLAGSUMRÆÐAN
Víti til varnaðar
Mynd / Þórir Kjartansson
Reynir Ragnarsson. Kamar á Dyrhólaey. Mynd / Þórir Kjartansson
Lágey, Skorpunef. Mynd / Þórir Kjartansson