Bændablaðið - 14.01.2021, Blaðsíða 44

Bændablaðið | Fimmtudagur 14. janúar 202144
Kölkun – mikilvæg en að mörgu að hyggja
Ef hækka þarf sýrustig ræktunar­
jarðvegs er nauðsynlegt að kalka
enda hefur pH áhrif á aðgengi
plantna að næringarefnum í jarð­
vegi. Kjörsýrustig fóðurjurta er á
bilinu pH 5,5­7 og reynslan sýnir
að oftar en ekki sé þörf á að hækka
sýrustig í ræktunarlandi eigi að
taka mið af því.
Sýrustig jarðvegs er mismun andi
eftir jarðvegsgerðum og umhverfis-
þáttum en ræktun hefur líka áhrif
á sýrustig, ýmist til hækkunar eða
lækkunar.
Bæði bein og óbein
áhrif af kölkun
Óbein jákvæð áhrif kölkunar eru að
með kalkgjafanum koma inn efni
eins og katjónirnar Ca++ og Mg++
sem er mikilvægt fyrir uppskeruna
og heygæði. Eins getur kölkun líka
haft óbein jákvæð áhrif á örveru-
virkni í jarðveginum með aukinni
upptöku plantna á næringarefnum
og umbreytingu þeirra. Kölkun
hefur líka jákvæð áhrif á jarðvegs-
bygginguna og niðurbrot lífrænna
efna í jarðvegi. En mikilvægast af
öllu er kannski það að kölkun eykur
nýtingu næringarefna og þar með
áburðarefna.
Nýjar erlendar samantektir
– ekki augljóst samband
vegna breytileika
Nú allra síðustu ár hafa verið teknar
saman niðurstöður erlendra tilrauna
til að reyna að finna mikilvæga
þætti er snúa að sýrustigi jarðvegs
og kölkun á uppskeru (t.d. Li, et
al., 2019, Holland et al., 2019 og
Kirchmann et al., 2020). Þær niður-
stöður undirstrika að erfitt getur
verið að fá fram afgerandi almennar
niðurstöður um áhrif kölkunar þar
sem umhverfisaðstæður skipta mjög
miklu máli auk þess sem bæði jarð-
vegsgerð og plöntutegund hafa líka
lykil áhrif. Vísbendingar eru um að
kölkun auki í raun alltaf uppskeru
en vegna áhrifa margra umhverfis-
þátta sem erfitt er að hafa stjórn á í
tilraunum þá kemur uppskeruaukn-
ing ekki alltaf fram. Í þessum er-
lendu samantektum kemur líka fram
að ekki eru til spákúrfur byggðar
á tilraunum sem segja til um upp-
skeruaukningu eftir mismunandi
sýrustigi jarðvegs fyrir okkar helstu
fóðurjurtir.
Áhrif kölkunar á hækkun á pH
Þegar horft er á áhrif kölkunar er
hægt að skipta þeim í tvennt, annars
vegar áhrif á hækkun á pH í jarð-
vegi og hins vegar áhrif á uppskeru.
Íslenskar niðurstöður eru ekki að-
gengilegar, sem neinu nemur, en ef
tekið er saman það sem kom fram
í mjög stórri yfirlistgreiningu (e.
meta-analysis) (Li, et al., 2019) að
þegar áhrif af kölkun á pH er skoðað
eru þau mjög háð eiginleikum kalk-
gjafans (svo sem kornastærð og
tegund) ásamt jarðvegeiginleikum,
svo sem buffervirkni og lífrænu efni
í jarðvegi.
Í fyrrnefndri yfirlitsgreiningu
voru fjórar tegundir kalkgjafa born-
ar saman, Dolomite kalk (CaMg
(CO3)2), leskja kalk (Ca(OH)2),
Calcium carbonate (CaCO3) og
Calcium oxide ((CaO) = brennt
kalk). Leskjaða kalkið hækkaði
pH í jarðvegi alltaf marktækt meira
en hinar kalktegundirnar vegna meiri
leysanleika. Hins vegar var aðeins
marktæk hækkun á pH í jarðvegi
með Dolomite kalki þegar magnið
var orðið meira en 3 t/ha. Í rannsókn-
inni kom fram að 3-6 t/ha af kjalk-
gjafa var „virkni þröskuldurinn“
til hækkunar á pH í jarðvegi óháð
umhverfi þannig að meira magn en 6
t/ha skilaði ekki marktækt meiri pH
hækkun. En virkni kalkgjafans fer
annars eftir leysanleika hans sem fer
m.a. eftir kornastærð en dreifingar-
aðferð virðist hafa minna að segja þó
að betur komi út að koma kalkgjafa
í samband við jarðveginn heldur en
að dreifa á yfirborð.
Jarðvegsgerðir breyta áhrifum
kalkgjafa til hækkunar á pH
Þegar litið er til jarðvegsgerða þá
kom fram að áhrif kölkunar er meiri
í sendnum jarðvegi heldur en leir-
kenndum og þarf hefur lífrænt efni
í jarðvegi mest áhrif. Aðeins var
marktækur munur á áhrifum kölk-
unar eftir lífrænu efni í jarðvegi
þegar það var annars vegar minna
en 10 g/kg og svo hins vegar meira
en 30 g/kg, þannig að jarðvegur með
lífrænt efni á milli 10 og 30 g/kg var
ekki marktækt frábrugðinn jarðvegi
með lífrænt efni minna en 10 g/kg.
Mjög mikilvægt er að hafa í huga að
einstaka jarðvegsgerðir geta leitt til
annarra áhrifa af kölkun á pH í jarð-
vegi. Og einnig er mikilvægt að hafa
í huga að langtíma áhrif einstakra
kalkgjafa skipta líka máli þó að ekki
sé það tekið fyrir hér.
Tekið saman þá var það magn
kalkgjafa sem var sá þáttur sem
skipti mestu máli þegar kom að
breytingum á pH í jarðvegi og þar
á eftir kom lífrænt efni í jarðvegi
(SOM) og svo upphaflegt pH gildi
en síðast, og minnst mikilvægast,
var dreifingaraðferð.
Áhrif kölkunar á uppskeru
Þegar áhrif kölkunar á breytingar
á uppskeru eru skoðaðar þá kemur
skýrt fram að það er plöntutegundin
sem er sá þáttur sem mestu skipti
en þar á eftir kom jarðvegsgerð,
svo tegund kalkgjafa og síðast
dreifingaraðferð. Þannig að þegar
skoða á áhrif kölkunar á pH sem
gefur hámarks uppskeru verður að
muna að tegundir hafa mismun-
andi kjörsýrustig og þola mis vel
frávik frá því. Kölkun jók uppskeru
marktækt mest hjá belgjurtum sem
er í samræmi frekar hátt kjörsýru-
stig þeirra tegunda. Mikilvægt er
að vera sér meðvitaður um að upp-
skeruaukning kemur ekki endilega
fram strax heldur jafnvel á 3. og 4.
ári (Malhi et al 1998).
Margir áhrifaþættir
Af öllu þessu er ljóst að það er alls
ekki einfalt mál að segja til um
hvað tiltekið magn af kalki þarf til
að annað hvort að hækka sýrustig
jarðvegs um tiltekið pH gildi eða
til að fá tiltekinn uppskeruauka.
Jarðvegsgerð skiptir mjög miklu
máli í þessu sambandi og þar er
jónrýmd jarðvegsins einna mikil-
vægust og lífrænt innihald hans.
Til viðbótar við grunn jarðvegsgerð
spila svo aðrir þættir veigamikið
hlutverk eins og áfok. Hins vegar
er ljóst að mikilvægt er að kalka
og þannig hafa kölkun inni í rækt-
unarkostnaði. Ef tekið er dæmi frá
Svíþjóð (Kirchmann et al., 2020)
þá var takmarkaðist uppskera mest
af pH í jarðvegi, lífrænu efni í jarð-
vegi (SOM), plöntu nýtanlegu P
og meðaltals árs hitastigi, í þessari
röð. Of súr jarðvegur hafði þannig
mest neikvæðu áhrifin á uppskeru
og lífrænt efni í jarðvegi hafði óbein
neikvæð áhrif á uppskeru með því
að lækka pH gildi þar sem lífrænt
efni var hátt. Sýring jarðvegs í
ræktun bæði eykst og fer líka dýpra
í jarðveginn með tímanum og því
er mjög mikilvægt að hafa kölkun
með sem þátt í ræktunar skipulagi
og ræktunarkostnaði.
Heimildir:
• Holland, J.E., White, P.J., Glendining,
J.M., Goulding, K.W.T. og McGrath,
S.P. 2019. Yield responses of arable
crops to liming – An evaluation of
relationships betwee yields and soil pH
from a long-term liming experiment.
European Journal og Agronomy, 105:
176-188.
• Kirchmann, H., Börjesson, G., Bolinder,
M.A., Katterer, T. og Djodjic, F. 2020.
Soil properties currently limingting
crop yields in Swedish agriculture –
An analysis of 90 yield survey districts
and 10 long-term field experiments.
European Journal og Agronomy, 120.
• Li, Y., Cui, S., Chang, S.X. og Zhang,
Q. 2019, Liming effects on soil p Hand
crop yield depend on lime material type,
application method and rate, and crop
species: a global meta-analysis. Journal
of Soils and Sediments. 19:1393-1406.
• Malhi, S.S., Nyborg, M. og Harapiak,
J.T. 1998. Effects of long-term N
fertilizer-induced acidification and
liming on micronutrients in soil and
in bromegrass hay. Soil & Tillage
Research, 48: 91-101.
Þórey Gylfadóttir
jarðræktarráðunautur RML
thorey@rml.is
Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins
BÆKUR& MENNING
Vinkonurnar Esther
Ösp Gunnarsdóttir
og Bylgja Borgþórs­
dóttir standa að
útgáfu Prjóna dag­
bókarinnar sem er
verkdagbók fyrir
prjónafólk. Undan­
farið hafa þær einnig
hannað og gefið út
uppskriftir að prjóna­
flíkum á börn undir
heitinu Big Red Balloon.
„Okkur langaði að
búa til skemmtilega og
fallega bók sem yrði um
leið persónuleg fyrir hvern
og einn prjónara.
Þetta verður því
eins konar uppfletti-
bók með hagnýtum
upplýsingum um
prjónaverkin og
minningabók á
sama tíma. Bókin
er eitthvað sem
okkur hefur báðar
vantað lengi og
við vitum að þeir
sem prjóna mikið
gefa gjarnan
stóran hluta af
sínu prjónlesi
frá sér án þess
að skrá niður helstu upplýsingar eins
og til dæmis úr hvaða garni peysa var
prjónuð eða eftir hvaða uppskrift. Þá
getur reynst erfitt að grafa þær upp-
lýsingar upp þegar á að prjóna sama
eða svipað verk aftur og því lang-
aði okkur að gefa þetta út,“ útskýrir
Esther og Bylgja bætir við:
„Prjónadagbókin er algjörlega
tímalaus og það skiptir engu máli
hvort prjónarar afkasti gríðarlega
miklu eða hvort þeir prjóni hægt
og örugglega. Bókin hentar öllum
og í henni er pláss fyrir 50 verkefni.
Sumum endist kannski ekki ævin til
að fylla bókina á meðan aðrir verða
fljótir að því og þá er bara að byrja
á öðru bindi!“
/ehg
Vinkonurnar Esther Ösp Gunnarsdóttir og Bylgja Borgþórsdóttir standa að útgáfu Prjónadagbókarinnar sem er í
senn verkdagbók og minningabók fyrir prjónafólk.
Dæmi um útfyllta opnu úr Prjónadagbókinni.
Sniðug minninga- og verkdagbók fyrir prjónara
Lely Center Ísland
Reykjavík: Krókháls 5f – Sími 414 0000 – www.vbl.is
Akureyri: Óðinsnes 2 – Sími 464 8600
ALTERNATORAR í flestar
gerðir dráttarvéla
Vinsamlega hafið samband við Björgvin Guðjónsson, búfræðing
og löggiltan fasteignasala í síma 510-3500 og 615-1020
eða á netfangið bjorgvin@eignatorg.is
Skipholt 50b, 105 Reykjavík
Vegna aukinnar eftirspurnar óskum
við eftir bújörðum á söluskrá