Bændablaðið - 14.01.2021, Blaðsíða 30

Bændablaðið | Fimmtudagur 14. janúar 202130
Meðal þeirra níu sprotafyrir-
tækja sem tóku þátt í viðskipta-
hraðlinum Til sjávar og sveita
síðastliðið haust var fyrirtækið
Melta, en þar er ætlunin að fram-
leiða heilsuvörur úr broddmjólk
mjólkurkúa.
Til sjávar og sveita stendur yfir
ár hvert í tíu vikur frá september til
nóvemberloka og þar gefst útvöld­
um frumkvöðlum í matvælafram­
leiðslu meðal annarra tækifæri til
að hraða ferlinu frá því að hugmynd
kviknar þar til vara er komin á
markað. Frumkvöðlar hafa aðgang
að reyndum frumkvöðlum, fjárfest­
um og ráðgjöfum – auk þess að hafa
aðgang að góðri vinnuaðstöðu.
Ráðagóðir kúabændur
Hjónin Guðmundur Ármann og
Birna Ásbjörnsdóttir standa að
verkefninu. Guðmundur er mennt­
aður rekstrarhagfræðingur og með
gráður í lífefldum landbúnaði og
umhverfisfræðum, en Birna er með
meistaragráðu í næringarfræði og
er að ljúka doktorsnámi við Háskóla
Íslands þar sem hún sinnir einnig
kennslu.
Guðmundur segir að þau hafi
lengi notið þess að komast yfir
broddmjólk, spurður um forsögu
verkefnisins.
„Birna fær sér oft ábrystir með
kanil og rjóma en það er ekki mitt.
Mér finnst hins vegar mjög gott að
fá mér lítið glas af hreinni brodd­
mjólk og það gerum við oft og iðu­
lega bæði. Við höfum alltaf horft
til þess að broddmjólk gerði okkur
gott, enda hefur hún verið nýtt frá
fornu fari og er hún hluti af okkar
matarmenningu. Í dag er þessi
þekking að tapast og fólk er ekki
að nýta þessa afurð eins og áður og
það er miður. Einhverju sinni vorum
við að fá okkur sopa af broddmjólk
og ég segi við Birnu, getum við ekki
gert eitthvað við þetta? Hún tók
þann bolta og við höfum þroskað
og þróað verkefnið síðan.“
Í þróunarvinnunni hafa þau verið
í samstarfi við nokkra kúabændur
sem hafa látið þau hafa broddmjólk
til vöruþróunar, auk þess sem þeir
hafa reynst þeim sérstaklega vel og
verið ráðagóðir.
„Við höfum fundið fyrir miklum
áhuga kúabænda á verkefninu og
notið jákvæðni og velvildar hvar
sem verkefnið hefur borið á góma,“
segir Guðmundur.
Broddmjólk í hylkjum og fersk
Stefnt verður að tveimur aðal­
vörutegundum sem framleiddar
verða undir merkjum Melta; hylkjuð
broddmjólk með lifandi gerlum og
ferskvara þar sem lifandi gerlum er
bætt í broddmjólkina.
„Í fyrstu þróuðum við vörulínu
með þurrkaðri broddmjólk, en þar
komu upp örðugleikar við fram­
kvæmdina, sérstaklega við að fá
broddmjólkina þurrkaða. Þannig að
við byrjuðum aftur og höfum verið
að þróa ferskvöru úr broddmjólk.
Staðan er þannig í dag að við erum
komin yfir flesta þröskuldana og
erum við því langt komin með
þróun á fyrstu vörum úr þurrkaðri
og ferskri broddmjólk.“
Þar sem ekki er heimilt að selja
ógerilsneydda mjólk verður brodd­
mjólkin, bæði hylkjuð og fersk,
blönduð sérvöldum lifandi gerlum.
„Með þeim hætti verða heilsu­
eflandi þættir hámarkaðir og
þannig verða í boði vörur með
sérhæfða virkni. Við þessa vinnu
er þekking Birnu ómetanleg, en
meistaraverkefni hennar í nær­
ingarlæknisfræði við háskólann í
Surrey á Englandi var rannsókn á
mjólkursýrugerlum, en rannsóknin
náði yfir 64 þúsund manns. Birna
er að klára doktorsnám við HÍ &
Harvard­háskóla í Bandaríkjunum
og verður íslensk broddmjólk
rannsökuð með tilliti til áhrifa
á ákveðna heilsufarsþætti núna
á nýju ári við Harvard­háskóla.
Við erum að gera okkur vonir um
að sú vinna geti vaxið og opnað á
enn frekari tækifæri í vöruþróun,“
útskýrir Guðmundur.
Inniheldur margvísleg
heilsueflandi efni
Samkvæmt Guðmundi hefur
brodd mjólk lítið verið rannsökuð
á Íslandi en samkvæmt erlendum
rannsóknum bendir margt til að
hún hafi margvísleg jákvæð áhrif
á heilsuna.
„Broddmjólk hefur mjög lítið
verið rannsökuð hérlendis, en
broddmjólk mjólkurkúa er nær­
ingarrík afurð sem vitað er að inni­
heldur margvísleg heilsueflandi
efni eins og fásykrur, glycoconju­
gates, núkleótíð, andoxunarefni,
vítamín (A, E, C) og steinefni
(kopar, selen, sínk). Sérstaða
íslensku mjólkurinnar byggir á sér­
stöðu íslenska kúakynsins og gefur
tilefni til að ætla að íslensk brodd­
mjólk geti haft fjölmarga heilsu­
samlega eiginleika. Innihaldsefni
í íslenskum broddi hafa þó ekki
verið greind áður svo vitað sé, fyrir
utan mælingar á einu mótefni.
Broddmjólk er rík af immúnó­
gló búlínum, ólígó sakka ríðum og
bakteríu drepandi peptíðum ásamt
öðrum líffræðilegum efnum, svo
sem vaxtarþáttum. Samkvæmt
erlendum rannsóknum geta þess­
ir þættir haft jákvæð áhrif á heilsu
manna.“
Mikil sóun á broddmjólk í dag
„Það er mikilvægt að finna brodd­
mjólk farveg og að þessi mikil­
væga afurð verði nýtt á sem bestan
hátt. Almennt er kálfur að fá um
fimm lítra af broddmjólk, en kýrin
framleiðir um 20 lítra. Við viljum
sækja það sem þarna fer á milli og
framleiða hágæða vöru til heilsu­
eflingar.
Stefnan er að koma fyrstu vörum
á markað í vor, en við eigum eftir
að klára lokaþætti vöruþróunar og
þurfum að fá þar liðsinni og vinnu
sérfróðra aðila og þurfum að finna
fjármagn til þess. Það var högg að
Matvælasjóður sá sér ekki fært að
styðja við verkefnið, en á þessum
tímapunkti hefði það komið sér
einstaklega vel. Verkefnið fékk
á sínum tíma góðan stuðning
frá Framleiðnisjóði landbúnað­
arins og frá Upp byggingarsjóði
Suðurlands, sem kom sér einstak­
lega vel og var auk þess mikilvæg
hvatning.
Við vöruþróun er unnið með
nýjustu rannsóknir og samspil
mjólkursýrugerla og brodd­
mjólkur. Þarna erum við að feta
nýja leið og að koma með vörur
á markað sem hafa rannsakaða
og sannreynda virkni, m.a. á
meltingu, ónæmiskerfi, sýkingar
og á blóðið. Hægt er að fræðast
frekar og fylgjast með á heima­
síðu verkefnisins, melta.is,“ segir
Guðmundur.
Verkefnið Til sjávar og sveita
er í umsjón Icelandic Startups í
samstarfi við Íslenska sjávarklas­
ann og Matís. Bakhjarlar þess
eru Matarauður Íslands, Nettó,
Landbúnaðarklasinn og atvinnu­
vega­ og nýsköpunar ráðuneytið.
LÍF&STARF
Hjónin Guðmundur Ármann og Birna Ásbjörnsdóttir standa á bak við
vöruþróunarverkefni úr broddmjólk.
Sigurður Már
Harðarson
smh@bondi.is
Hjónin Guðmundur Ármann og Birna Ásbjörnsdóttir:
Ætla að framleiða heilsuvörur
úr broddmjólk mjólkurkúa
– Rannsökuð verða hjá Harvard-háskóla á nýbyrjuðu ári áhrif íslenskrar broddmjólkur á ákveðna heilsufarsþætti fólks
Sigríður Kristinsdóttir, frumkvöðull á Breið þróunarsetri á Akranesi:
Þróar „matvælaplast“ úr sjávarþara
– Niðurbrjótanlegar og neysluhæfar umbúðir
Á Breið þróunarsetri á Akranesi
starfa nokkrir frumkvöðlar
við nýsköpun og einn þeirra
er Sigríður Kristinsdóttir,
sem vinnur að þróun á
„matvælaplasti“ úr sjávarþara.
Hún er nú þegar komin með
nokkrar frumgerðir af filmum
sem voru niðurstöður úr
meistaraverkefni hennar frá
umhverfis- og auðlindafræði við
Háskóla Íslands. Undanfarið
hefur hún verið að velja
hentugar íslenskar tegundir fyrir
filmurnar.
Að sögn Sigríðar miðar verkefnið
að því að þróa framleiðsluhæfar
matvælapakkningar úr nokkrum
brúnþörungategundum, en þar
sem verkefnið er nokkuð viðamikið
gerir hún ráð fyrir að það taki á
annað ár að þróa markaðsvöru sem
sé fullnægjandi að gæðum.
Sem stendur leitar hún að
samstarfsaðilum úr matvælaiðnaði
og plastvinnslu til að aðstoða við
vöruþróun verkefnisins.
Vannýtt auðlind í þaraskógum
Bakgrunnur verkefnisins er nám
Sigríðar í náttúru­ og auðlinda­
fræðum við Háskólann á Akureyri,
sem lauk með BSc­ritgerð í
sjávarútvegsfræði. Þar kviknaði
áhuginn á sjávarauðlindunum og
botnþörungunum, hinum vannýtta
sjávargróðri við Íslandsstrendur
sem hún segir að megi kalla
þaraskóga. „Við eigum þennan
mikla lífmassa sem við getum unnið
margvíslegar vörur úr og gert þær
að útflutningsvöru og jafnvel bætt
í hráefnið með sérstakri ræktun á
þörungum,“ segir hún.
Síðasta haust hlaut verkefnið
atvinnu­ og nýsköpunarstyrk úr
Uppbyggingarsjóði sóknaráætlunar
Vesturlands til að þróa filmurnar
áfram og koma þeim á fram­
leiðslustig. „Matvælaplastið sem
ég vinn að brotnar auðveldlega
niður í náttúrunni og getur leyst
af hólmi lífplast, sem gerir það
ekki. Fyrstu skrefin voru að velja
nothæfar íslenskar tegundir og
hentugar aðferðir við að einangra
úr þeim efnin. Þróunarvinnan felst
í að þróa hentugar útfærslur á
matvælaumbúðum fyrir þetta efni í
samstarfi við framleiðendur, ásamt
leit að mögulegum samstarfsaðilum
á markaði,“ segir Sigríður.
Hugsa þarf heildstætt um
vinnsluna og virðiskeðjuna
Að sögn Sigríðar þarf að hafa
virðiskeðjuna í huga til að ná árangri
á markaði með slíkt verkefni –
hugsa heildstætt um vinnsluna frá
hráefnisöflun yfir í framleiðslu. „Nú
er komið að því að þróa verkefnið
í samvinnu við fleiri aðila og nýta
þau „spin­off“ verkefni sem skapast
í þessu samhengi,“ segir hún.
Verkefnið spratt upp úr áhuga
hennar á ræktun þörunga í sjó, sem
hún segir að geti aukið við hráefni
í þessa vinnslu á matvælaplasti og
framleiðslu úr öðrum efnum sem
brúnþörungar hafa. Ræktun hefur
Sigríður Kristinsdóttir í vinnslusalnum í húsi Breiðar, þróunarfélags á
Akranesi, þar sem hún vinnur að þróun á matvælaumbúðum úr sjávarþara.