Bændablaðið - 14.01.2021, Blaðsíða 18

Bændablaðið | Fimmtudagur 14. janúar 202118
HROSS&HESTAMENNSKA
FRÉTTIR
Á myndinni eru Birgitta Stefánsdóttir, sérfræðingur Svansins, Hjördís
Elsa Ásgeirsdóttir, markaðsstjóri Krónunnar og Elva Rakel Jónsdóttir,
framkvæmdastjóri Svansins, með vottanirnar. Mynd / Rakel Ósk
Allar Krónuverslanir
nú Svansvottaðar
Undir lok nýliðins árs voru allar
verslanir Krónunnar komnar með
Svansvottun. Kröfur Svansins
fyrir dagvöruverslanir ná yfir
umhverfisþætti í rekstri verslana,
svo sem matarsóun og flokkun
úrgangs, orkunotkun og framboð
lífrænna og umhverfisvottaðra
vara.
Í lok árs 2019 hlaut Krónan
Svansvottun á verslunum sínum
við Akrabraut og Rofabæ og voru
það fyrstu verslanirnar á Íslandi
sem hlotið hafa Svansvottun. Nú
ári síðar er lokamarkmiðinu náð
með vottun allrar keðjunnar.
„Eitt þeirra umhverfismark-
miða sem Krónan setti sér fyrir
árið 2020 var að fá Svansvottun
fyrir allar verslanir okkar. Þetta
er því stórt skref sem varðar þá
samfélagslegu ábyrgð sem fyrir-
tækið leggur áherslu á og stendur
fyrir. Svansvottun er ekki eitthvað
sem þú færð bara einu sinni, held-
ur þarf að halda viðmiðum til að
missa hana ekki. Við hjá Krónunni
setjum okkur því áframhaldandi
markmið á þessu sviði og fögn-
um þessum áfanga,“ segir Hjördís
Elsa Ásgeirsdóttir, markaðsstjóri
Krónunnar.
Svansvottun er opinbert og
vel þekkt umhverfismerki á
Norðurlöndunum sem er meðal
annars með það markmið að lág-
marka umhverfisleg áhrif á neyslu
og framleiðslu vara.
Svansvottun Krónunnar þýðir að:
• 20% af öllum rekstrarvör-
um sem Krónan selur eru
umhverfisvottaðar (vott-
aðar með Svaninum eða
Evrópublóminu)
• 4% af matar- og drykkjarvöru
eru lífrænt vottaðar
• Markviss áhersla er lögð á
að sporna gegn matarsóun og
flokkun er til fyrirmyndar
• Virk orkustefna sem dregur úr
orkunotkun
• Krónan notar einungis
umhverfisvottaðar ræsti- og
hreinlætisvörur fyrir eigin þrif
og rekstur
„Í þeim mælanlegu kröfum sem
Svanurinn setur fram stóð Krónan
sig í öllum tilfellum töluvert betur
en mælst var til um. Til dæmis var
sýnilegur góður árangur þegar kom
að hlutfalli umhverfisvottaðra og
lífrænt vottaðra vara og magn bland-
aðs úrgangs miðað við veltu,“ segir
Birgitta Stefánsdóttir, sérfræðingur
Svansins hjá Umhverfisstofnun.
Umhverfisstofnun og starfs-
fólk Svansins óska Krónunni
innilega til hamingju með metn-
aðarfullt umhverfisstarf og hlakka
til áframhaldandi samstarfs. Það
er mjög verðmætt fyrir Svaninn
að eiga sterkan samstarfsaðila
sem er bæði nálægt neytendum
og kemur við sögu í daglegu lífi
einstaklinga. /HKr.
Jarðræktarstyrkir og landgreiðslur 2020:
Styrkhæft ræktarland stækkar
Rétt fyrir áramót birti atvinnu-
vega- og nýsköpunarráðuneytið
niðurstöður varðandi jarð-
ræktar styrki og landgreiðslur
fyrir síðasta ár. Landgreiðslur
voru greiddar vegna 78.628 hekt-
ara, en voru 76.890 hektarar árið
2019. Jarðræktarstyrkir voru
greiddir fyrir 12.325 hektara, en
árið 2019 var greitt fyrir 11.413
hektara.
Alls bárust 1.549 umsóknir um
jarðræktarstyrki og landgreiðslur
á síðasta ári. Til úthlutunar vegna
landgreiðslna að þessu sinni voru
tæpar 380 milljónir króna og er
greitt einingaverð landgreiðslna
4.831 kr. á hektara.
Til úthlutunar vegna jarð-
ræktastyrkja voru rúmar 382 millj-
ónir króna og er greitt einingaverð
jarðræktarstyrks 32.096 krónur á
hektara.
Landgreiðslur deilast jafnt
Framlög vegna landgreiðslna taka
mið af heildarfjölda hektara sem
sótt er um og deilast jafnt út á þá
ha sem sótt er um stuðning fyrir.
Fullur jarðræktarstyrkur er
veittur fyrir ræktun upp að 30 ha
en hlutfallast eftir það samkvæmt
settum reglum.
Útreikningur um landstærðir og
ræktun byggjast á upplýsingum úr
jarðræktarskýrsluhaldi í forritinu
Jörð.is.
Úttektarmenn atvinnuvega- og
nýsköpunarráðuneytisins sjá um
úttektir í samræmi við reglugerð
um almennan stuðning í landbúnaði
nr. 1260/2018.
Styrkhæft land útiræktaðs
grænmetis sömu stærðar
Frá 2017 hafa verið greiddir sér-
stakir jarðræktarstyrkir fyrir úti-
ræktað grænmeti. Alls bárust 47
umsóknir um jarðræktarstyrki í
garðyrkju á síðasta ári. Styrkir
voru veittir vegna 516 hektara, þar
af var ræktun rótarafurða á 473
hekturum og afurðir ofanjarðar á
43 hekturum. Árið 2109 voru veittir
styrkir vegna 517 hektara útiræktaðs
grænmetis. Til úthlutunar voru 70
milljónir króna og er einingaverð
jarðræktarstyrks 113.240 krónur á
hektara. Rótargrænmeti fær einfalt
einingaverð (stuðull 1) fyrir hvern
ræktaðan hektara en grænmeti
ræktað ofanjarðar fær fjórfalt ein-
ingaverð (stuðull 4). /smh
Landgreiðslur og jarðræktarstyrkir 2017-2020
Stærð lands er í hekturum
Útiræktað
grænmeti
Gras Grænfóður Korn Olíujurtir Styrkhæf
jarðrækt
Uppskorin
tún
Samtals
hektarar
2017 504 3.666 3.990 2.602 49 10.811 76.988 87.799
2018 563 3.143 3.962 2.473 97 10.238 76.587 86.825
2019 517 3.768 4.067 2.968 93 11.413 76.890 88.303
2020 516 4.798 4.407 3.028 92 12.841 78.628 91.469
Heimild: Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins
og Atvinnnuvega- og nýsköpunarráðuneytið
Styrkhæft ræktarland stækkar aðeins. Mynd / smh
Matvælasjóður:
Hallar á landbúnað í fyrstu úthlutun
Nokkur skortur gætti á bein-
um landbúnaðarverkefnum við
fyrstu úthlutun Matvælasjóðs.
Formaður sjóðsins segir úthlutun-
ina þó endurspegla þær 266
umsóknir sem bárust. Stjórn BÍ
skoðar með hvaða hætti hægt er
að efla sókn landbúnaðargeirans
í styrki.
Fyrsta úthlutun Matvælasjóðs
fór fram um miðjan desember sl.
Alls voru 62 verkefni styrkt um
480 milljónir króna. Fjölbreytt
verkefni hlutu þar styrki frá um
1–25 milljónum króna til að fram-
kvæma, framleiða, rannsaka eða
styrkja sókn matvara á innlend-
um og erlendum mörkuðum, en
Matvælasjóði er ætlað að styrkja
þróun og nýsköpun við framleiðslu
og vinnslu matvæla úr landbúnaðar-
og sjávarafurðum.
Í kynningu við fyrstu úthlutun
var styrktum verkefnum skipt niður
eftir tegundum. Stærsti flokkurinn
var sjávarútvegur en alls féll
35,45% af úthlutuðu fé þar undir.
Rúm 18% verkefna voru skilgreind
sem garðyrkja, 13,8% heyrðu undir
landbúnað, verkefni tengd þara og
þörungum fengu 9,88% og mat-
vælaframleiðsluverkefni 8,44%
af úthlutuðu fé. Aðrir flokkar, s.s.
fæðubótarefni, drykkir og matarsó-
un, fengu minna.
„Það er rétt að það var ekki mikið
af kjarna landbúnaðarverkefnum.
Hins vegar var talsvert af garðyrkju-
tengdum verkefnum og mörg snúast
um matvælavinnslu á landbúnaðar-
afurðum, til dæmis fæðubótarefn-
um og drykkjarframleiðslu,“ segir
Gréta María Grétarsdóttir, formaður
sjóðsins.
Í stefnu Matvælasjóðs er horft
til þess að stuðningur við mat-
vælaframleiðslu verði sem næst
uppruna hennar og lögð er áhersla
á að gæta jafnræðis í styrkveitingu
um allt land. Gréta María segir að
umsóknir hefðu mátt dreifast betur
um allt land. „Við erum að hugsa
hvernig við getum náð betur til allra
landshluta. Við vitum af fullt af
smáframleiðendum sem við vorum
ekki að sjá umsóknir frá og munum
skoða hvernig við getum nálgast
þessa hópa betur,“ segir hún.
Vilja styðja betur við þróun
og nýsköpun í landbúnaði
Gunnar Þorgeirsson, formaður BÍ,
segir niðurstöðu úthlutunar benda
til þess að Matvælasjóður sé ekki
nægilega aðgengilegur fyrir frum-
kvöðla sem leggja ekki í umfangs-
mikil umsóknarskrif.
„Ég held við verðum að horfa á
fyrstu úthlutanir sem lærdómsferli.
Í raun verður tilfærsla á stuðningi
við landbúnaðartengd verkefni eftir
lok Framleiðnisjóðs frá bændum og
frumkvöðlum til opinberra rekstr-
areininga. Það hefur tæplega verið
það sem ætlunin var að gerðist og
þarf væntanlega að skoða sérstak-
lega,“ segir Gunnar.
Hann bætir við að Bænda-
samtökin séu að skoða með hvaða
hætti samtökin geti stutt félagsmenn
betur í að sækja stuðning við þró-
unar- og nýsköpunarverkefni en
undirbúningur að slíku verkefni
nú þegar hafinn.
Tækniyfirfærslur nýtast
milli atvinnugreina
Við ákvörðun um styrkhæfni er
m.a. litið til markmiðs og skipulags
verkefnis, hagnýtingargildi, mögu-
lega verðmætasköpun og getu um-
sækjenda til að leysa verkefnin.
Af sex hæstu einstöku styrkjum
Matvælasjóðs fóru fjórir í sjávar-
útvegstengd verkefni. Gréta María
segir skýringu þess vera umfang
umsóknanna. „Þarna er meðal
annars stór markaðssókn þar sem
Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi
og útgerðarmenn taki sig saman og
sæki um og þar liggja mikil verð-
mæti undir,“ segir hún.
Þá sé eðli verkefnanna misjafnt
og upphæðir umsókna í takt við
það. „Þarna eru tækniverkefni í
matvælaframleiðslu sem eru þvert
á atvinnugreinar. Mikilvægt er að
horfa til þess hvernig við getum náð
árangri sem heild og þá þurfum við
að geta horft lengra en á atvinnu-
greinaflokkun. Við þurfum að horfa
til þess hvernig tækniyfirfærsla
getur nýst milli atvinnugreina til
að auka verðmæti. Það voru dæmi
um verkefni sem flokkuð voru í
sjávarútvegi en geta einnig nýst
í landbúnaði, t.d. við greiningu á
gæði grænmetis,“ segir hún.
Ákvörðun um hvaða styrk-
umsóknir hljóti styrk er í hönd-
um sjávarútvegs- og land-
búnaðarráðherra skv. lögum um
Matvælasjóð. Stjórn Matvælasjóðs
gerir tillögu um úthlutun styrkja og
leggur fyrir ráðherra til ákvörðunar,
en að baki þeim liggur vinna ráð-
gefandi fagráða sem leggja faglegt
mat á umsóknir.
Næsta úthlutun Matvælasjóðs fer
fram í vor en stefnt er að því að opna
fyrir umsóknir í mars 2021.
/ghp