Bændablaðið - 15.04.2021, Blaðsíða 43

Bændablaðið | Fimmtudagur 15. apríl 2021 43
SAMFÉLAGSRÝNI
Andstæð auðlindaákvæði
– Fólkið í landinu stendur frammi fyrir djúpstæðum vanda – Grein 2
Eftir bankahrunið 2008 fól Alþingi
kjörnum fulltrúum fólksins að
semja nýja stjórnarskrá í sam-
ræmi við tilmæli þjóðfundar þar
sem allir Íslendingar sátu við
borðið enda voru 950 þjóðfundar-
fulltrúar valdir af handahófi úr
þjóðskrá. Verkið tókst vel, svo vel
að 67% kjósenda lögðu blessun
sína yfir frumvarp stjórnlagaráðs
í þjóðaratkvæðagreiðslu 2012 og
83% kjósenda lögðu sérstaka
blessun sína yfir auðlindaákvæðið.
Upphafsmálsgrein aðfaraorða
frumvarpsins leggur grunninn að
auðlindaákvæðinu:
„Við sem byggjum Ísland viljum
skapa réttlátt samfélag þar sem allir
sitja við sama borð.“
Vandinn nú er sá að Alþingi sner-
ist gegn eigin vegferð með því að
snúa baki við frumvarpi sem samið
var eftir lögum og reglum sem þing-
ið setti sjálft. Það hefur aldrei áður
gerst í vestrænu lýðræðisríki ef þá
nokkurs staðar að þjóðþing vanvirði
niðurstöðu þjóðaratkvæðagreiðslu
um nýja stjórnarskrá.
Hvað veldur? – Ýmsar skýringar
koma til álita.
Líklega var allstór hluti
alþingismanna í raun andsnúinn
stjórnarskrárferlinu frá byrjun. Þeir
kusu að þegja andspænis fólkinu
sem krafðist úrbóta en lögðu
síðan steina í götu þegar frá leið.
Sneypa Alþingis keyrði loks um
þverbak í málþófi á vormánuðum
2013 og svo fór að enginn
þingmaður þurfti að opinbera hug
sinn til nýju stjórnarskrárinnar
í atkvæðagreiðslu á þingi. Þó
hafði meirihluti þingheims, 32
þingmenn af 63, opinberlega lýst
stuðningi við staðfestingu nýju
stjórnarskrárinnar. Í þessu ljósi er
fróðlegt að bera saman vinnubrögð
íslenskra þingmanna og breskra
þingmanna gagnvart Brexit.
En hvers vegna er andstaða
íslenskra þingmanna við nýju stjórn-
arskrána svo mikil að skýr þjóðar-
vilji er vanvirtur?
Valddreifing rennur eins og rauður
þráður í gegnum nýju stjórnarskrána
og er í samræmi við niðurstöðu
þjóðfundarins 2010. Þannig knýr
hún alþingismenn til lagasetningar
um ýmsa hluti sem óhjákvæmilega
munu raska ríkjandi valdajafnvægi.
Semja þyrfti ný lög um gegnsæi
og upplýsingaskyldu, auðlindir,
auðlindanýtingu, stöðuveitingar,
alþingiskosningar, málskotsrétt
þjóðarinnar og íbúalýðræði. Allt
þetta dreifir valdi og eflir aðhald og
eftirlit með stjórnmálamönnum. Víst
er að slíkar grundvallarbreytingar
hugnast ekki öllum og síst þeim
sem standa hagsmunaöflum næst.
Því miður virðast flestir flokkar á
Alþingi híma í skugga þeirra.
Sem gerir að verkum að
stjórnmálamenn og flokkar
eru illa til þess fallnir að semja
stjórnarskrá. Hagsmunatengsl,
bein og óbein, leynd og ljós, eru
einfaldlega of mikil. Viðsnúningur
auðlindaákvæðisins færir okkur
heim sanninn um þetta.
Að semja nýja stjórnarskrá er
verk sem enginn getur gert svo fullt
gagn sé að nema þjóðin sjálf. Hún
hefur þegar gert það. Það stendur
upp á Alþingi að hætta að flækjast
fyrir.
Næsta grein fjallar um tilurð
kvótakerfisins og veiðiréttinn.
Lýður Árnason,
læknir og kvikmyndagerðarmaður
Ólafur Ólafsson,
fyrrv. landlæknir
Þorvaldur Gylfason,
hagfræðiprófessor
FOSSAR EINBÝLISHÚS Viltu lækka byggingar-
kostnað?Fossar einbýlishús eru útfærð í
einingakerfi Landshúsa. Eininga-
kerfið okkar hefur undanfarin ár
fengið afar góðar viðtökur og hafa
húsin okkar risið um allt land með
góðum árangri.
Markmið okkar er að bjóða upp
á lausn sem gerir fólki kleift að
byggja traust hús á einfaldan og
hagkvæman hátt.
Val á gluggum:
Timbur
Ál/timbur
PVC
Hús á mynd er Foss 5 - 211 fm - Verð kr. 28.341.000.-
Efla verkfræðistofa sér um tæknilega hönnun á öllum húsunum okkar
samkvæmt íslenskri byggingarlöggjöf.
STYRKUR - HAGKVÆMNI - HÖNNUN
LANDSHÚSLandshús - Sími 553 1550 - landshus.is
SELDU HRYSSUR TIL LÍFS
Hrossabændur
óska eftir hryssum
Mega vera þriggja til fimmtán vetra
Greiðum 45.000 kr. án vsk. fyrir hryssuna
ATH! HÆKKAÐ VERÐ!
Sækjum frítt á Suður-, Vestur- og Norðurland.
Upplýsingar: hryssa@isteka.com eða í síma 581-4138.
Geymið auglýsinguna!
Hryssur eru greiddar eftir reikningi og eftir umskráningu í WorldFeng.
Hamrahlíð 17
Hús Blindrafélagsins
Sími • 552-2002
ÓDÝR
Margskipt gleraugu
Verð 39.900 kr
Margskipt gler frá Essilor (afgreiðslutími +/- tvær vikur)
Gleraugu með glampa og rispuvörn
Sérsmíðum samdægurs í
styrk +/- 6,0 með cyl. til 2,0
19.900 kr.
Margskipt gleraugu
Margskipt gler frá Essilor
(afgreiðslutími +/- tv r vikur)
39.900 kr.
gleraugu
umgjörð og gler
Veik málsvörn Þórarins Lárussonar
Þegar vitnað er í skrif annarra
við réttlætingu á eigin skrif-
um þarf að vanda sig. Sé það
ekki gert eiga menn á hættu
að detta í díki sem stundum
getur þvælst fyrir og valdið
óþægindum. Breytir þá engu
þótt hroðvirknin sé lofuð af
álíka vandvirkum viðhlæjend-
um, sem halda hálfsannleik í
heiðri. Í grein sem Þórarinn
Lárusson ritar í Bændablaðið
25. mars sl. vitnar hann tvívegis
í skrif annarra sér til halds og
trausts. Í fyrra skiptið grípur
hann til skrifa tveggja kennara
við LbhÍ, þeirra Þorsteins
Guðmundssonar og Guðna
Þorvaldssonar. Hvorugur
þessara herramanna hefur, að
sögn samstarfsmanna, stundað
kolefnisrannsóknir af neinni
alvöru. Landbúnaðarháskólinn
gerði viðhorf þeirra ekki að
sinni skoðun.
Bæði dr. Ólafur Arnalds og
Jón Guðmundsson, prófessorar
við sama háskóla, hafa stundað
rannsóknir á votlendi, og hröktu
nánast hvert einasta atriði greina
þeirra lið fyrir lið á sínum tíma (3.
tölubl. Bbl. 8. feb., 2018). Eftir
þá grein stóð fátt bitastætt eftir af
málflutningi þeirra Þorsteins og
Guðna og því óþarfi að ræða það
frekar. Það ber óneitanlega ekki
vott um traustan málstað að geta
ekki borið hönd fyrir höfuð sér
með haldbærari rökum.
Sandlækjarmýrisrannsóknin
Hin tilvitnun Þórarins varðar
rannsóknarniðurstöður Brynhildar
Bjarnadóttur. Þau skrif eru af
öðrum og merkilegri toga. Þar er
á ferð almennt viðurkenndur vís-
indamaður. Við nákvæmari lestur
greinar Brynhildar kemur í ljós að
hún er full af fyrirvörum höfundar
sem mikilvægt er að gefa gaum.
Rannsóknin fer fram á þeim tíma
þegar öspin er í mestum og mjög
örum vexti (ca 30 ára) og jarð-
vegurinn haugblautur, sem jafn-
gildir því eins og um óframræsta
mýri sé að ræða. Aðstæðurnar
eru algjörlega óeðlilegar og lit-
ast niðurstaðan mjög af því. Sjálf
segir Brynhildur:
„En blautt svæði og há vatns-
staða gefur til kynna að niðurbrot-
ið á lífræna efninu í jarðveginum
sem verður vegna framræslunnar
er sennilega frekar hægt eða til-
tölulega bælt.“
Mér vitanlega hefur enginn
dregið í efa að aspir binda mikið
koldíoxíð/kolefni m.v. aðrar trjá-
tegundir. Þórarinn gefur sterklega
í skyn að öll skógrækt á framræstu
votlendi bindi meira kolefni en
landið losi og lesandinn á að trúa
því að aðrar trjátegundir bindi jafn
mikið kolefni og aspir á hverjum
hektara. Því fer víðs fjarri eins og
allir vita sem fjallað hafa um þessi
mál af þekkingu. En dæmið sem
hér er um rætt er afar ýkt. Aspirnar
í Sandlækjarmýri voru auk þess
gróðursettar afar þétt (upphaf-
lega ætlaðar til notkunar við álf-
ramleiðslu), aðferð sem enginn
myndi nota á okkar tímum. Það
eykur bindingu á hektara. Þrátt
fyrir mjög óeðlilegar aðstæður
nær CO2 binding aspanna ekki að
loka fyrir losunina frá jarðvegin-
um. Höldum svo áfram. Aspirnar
eldast og bindingin minnkar. Svo
deyja þær. Bolirnir annaðhvort
rotna á jörðinni eða nýtast sem
eldiviður. Í bæði skiptin hefst
þá full losun/framleiðsla CO2
að nýju, því bolirnir hafa mikið
af kolefni í sér sem mynda CO2
við rotnun. Í framhjáhlaupi en þó
ekki ómerkilegt má minnast á að
lauffall aspa á haustin er mikið.
Það fýkur saman og myndar nýjan
massa sem losar CO2 – að nýju.
Hvað er þá orðið okkar starf? Eina
varanlega binding koldíoxíðs er að
koma því ofan í jörðina að nýju og
geyma það þar.
Sameiginleg vörn
Þórarinn viðurkennir þó réttilega
undir lokin að versta staðan sé
að láta framræsta landið standa
óhreyft, en bætir við að „mikil-
vægt er (...) að finna metnaðar-
fyllri og búmannlegri leiðir til
að hemja allt skurðayfirklór.“
(Leturdekking mín). Þetta er síð-
asta hendingin í útfararversinu,
sem hann söng svo glatt í fyrri
grein sinni. Gleymum því ekki
að við akuryrkju á einærum korn-
tegundum sem Þórarinn mælir svo
mikið með, verður mikil losun
koldíoxíðs við jarðvinnsluna.
Það yrði því þvert á stefnu stjórn-
valda sem vilja leggja allt kapp
á að draga úr losun koldíoxíðs,
stöðva losun þess úr framræstu
votlendi og binda í gróðri og jarð-
vegi með landgræðslu og skóg-
rækt. Þannig rekst málflutningur
hans sífellt á sjálfan sig, spunnin
er upp málsvörn sem engin er, því
haldbær rök vantar. Óskhyggjan
ein ræður. Draumsýnir Þórarins
um framtíð íslensks landbúnaðar
verða ekki gerðar frekar að um-
ræðuefni hér. Það verður að bíða
betri tíma og annars tilefnis. Þegar
við verðum komin út úr afneitun-
arfasanum og hættum að láta
glapskyggni og óskhyggju stýra
gerðum og hug, þá þarf að ræða
af alvöru við bændur og aðra land-
eigendur um annars konar nýja
landnýtingu í þágu mannkyns og
framtíðar jarðar og sjávar. Við í
Votlendissjóði verðum að hlusta
á óskir þeirra sem ráða yfir fram-
ræstum landsvæðum og finna leið
til að koma á móts við þær, með
einum eða öðrum hætti. Þetta eins
og svo margt annað vinnst ekki
nema í samvinnu og samstarfi. Það
er hvorki niðurlæging né uppgjöf
fólgin í því að heimila að ónotað
framræst land verði aftur gert að
mýri. Það er þvert á móti nauðsyn-
legt framlag við baráttuna gegn
loftslagsvánni sem ógnar öllum
þeim lífsmáta sem við teljum eft-
irsóknarlegan og mun gera stóra
hluta jarðarinnar óbyggilega, verði
ekkert raunhæft aðhafst.
Þröstur Ólafsson,
formaður Votlendissjóðs
Þröstur Ólafsson.
Lely Center Ísland
Reykjavík: Krókháls 5f – Sími 414 0000 – www.LCI.is
Akureyri: Óðinsnes 2 – Sími 464 8600
HAUGHRÆRUR