Storð : heimur í öðru ljósi - 01.03.1985, Síða 78

Sjaldan var svipur mannsins makinda-
legri en þegar hann sat í óða önn við að
stútfylla sig af sætu rauðkáli. Blóðrás-
in í líkama hans örvaðist eftir því sem
á leið matmálstímann. Hann logaði
hátt og lágt í kláða og smám saman
fann hann, að honum fór að standa af
vellíðan. Óeirð greip hann. Maðurinn
marði kartöflurnar í ofsa, hrærði þeim
saman við brúna sósu og rauða jarð-
arberjasultu, sullaði með gafflinum í
matargíg, sem hann hafði hrúgað upp
á holdlitum diskinum, skimandi yfir
fatið.
(Anna, 2.—/.)
Býsna líklegt þykir mér að Guð-
bergur hafi ærinn viðbjóð á óhollu
mataræði og lífsvenjum. í Sögunni af
Ara Fróðasyni og Hugborgu konu
hans hendir hann grátt gaman að
pylsumenningunni, þar sem Ari —
heildsalinn holdugi — ryður í sig
nokkrum pylsum og kartöfluskömmt-
um á Kartöflukjörbarnum á meðan
hann bíður eftir stóru pöntuninni sem
hann ætlar að taka með sér heim. Hér
hefur forstjóri barsins hins vegar orð-
ið:
Fólk kemur ekki hingað til drykkju,
þótt staðurinn sé kenndur við bar,
heldur til að borða hollan mat og forða
sér frá svengd og létta af sér aukakíló-
unum, því frönsku kartöflurnar okkar
eru ekki fitandi, heldur næringarríkar
og blátt áfram megrandi. Málskyn
mitl meinar mér að skíra staðinn
Kartöflukjörh eilsulindina. Nafnið
fer ekki vel í munni. En á matseðlin-
um okkar fer hver réttur ágætlega í
maga. Aftur á móti fer nafnið Kart-
öflukjörbarinn bæði vel í munni og
maga, og særir ekki máltilfinningu
nokkurs manns.
(Sagan af Ara Fróðasyni og
Hugborgu konu hans, bls. 28)
Og í síðustu skáldsögu sinni,
IIjartað býr enn í helli sínum, lætur
Guðbergur hjónaskilnaðarerjur reyk-
vískra menntahjóna kristallast í
„jafnréttisrifrildi“ út af skyndibita-
staða- og sjoppufæði. Hjónin sem bók-
in fjallar um voru vön að karpa um
hvort þeirra ætti að skreppa út í
sjoppu eftir nammi rétt fyrir hálf tólf:
. . . Sá sem fór lá svo sífellt undir
sterkum grun að hafa keypt sér ís-
pinna aukalega eða fljótétið sælgætj og
gleypt það í sig á heimleiðinni sem
bragðbæti og borgun fyrir ómakið.
Oft dunduðu þau á heimleiðinni
hvernig sem viðraði, meðan bragðið og
lyktin hurfu úr munninum, uns mann-
inum datt í hug að Dóra væri orðin
lipur við að skreppa út af því hún
launaði sjálfri sér óhóflega vel fyrir
ómakið, og þá heimtaði hann að fá að
þefa út úr henni þegar hún kom heim.
Eftir þetta fékk sá sem sat yfir telpun-
um heima að þefa út úr þeim sem fór,
og ef mikil sælgætislykt fannst mátti
sá sem heima sat bíta tvisvar af sæl-
gætinu. „Þetta var barnalegt en rétt-
lætismál," hugsaði maðurinn. „Og
svona er ástin og hjónabandið: stöðugt
eftirlit á einn eða annan hátt bundið
tíma og aðstæðum. Og sú ást sem í
fyrstu var umhyggja fyrir þeim elsk-
aða endar sem djöfullegt ráðríki."
(Hjartað býr enn í helli sínum, bls. 83)
Þessa bók ættu reyndar allir þeir
sem eru nýfráskildir eða eru að skilja
að lesa, sömuleiðis þeir sem af ein-
hverjum ástæðum stunda huggunarát
eða laundrykkju, og jafnframt þeir
fjölmörgu sem þjást af skammdegis-
geggjun á einhverju stigi (en bókin
gerist einmitt í skammdeginu eins og
það getur svartast orðið), því í bókinni
ættu þeir að geta fundið sér viðeigandi
víti til varnaðar, ef ekki bara sitt
lausnarorð.
ú kynni einhver að spyrja
hvort einhvers staðar leyn-
ist ekki verulega lystauk-
andi matarlýsingar í ís-
samtímabókmenntum. Ég
verð að svara því neitandi fyrir mína
parta, nema ef vera kynni að setning á
borð við eftirfarandi kitli bragðlauka
einhverra: „Hausastöppunnar var
neytt af mörgum með velþóknun-
arsmjatti og lofgerðarstunum.“ En
þessa setningu úr Hornstrendingabók
Þórleifs Bjarnasonar tekur Þórbergur
Þórðarson sem dæmi um samruna lág-
kúru og uppskafningar í stíl í ritgerð
sinni Einum kennt — öðrum bent.
Ef við lítum til vinsælla
skemmtisagnahöfunda á borð við
Guðrúnu frá Lundi og Snjólaugu
Bragadóttur er þar fátt um eiginlegar
borðhaldslýsingar, en þejm mun meira
um kaffiuppáhellingar. í Lokast inn í
lyftu eftir Snjólaugu sem gerist inni á
miðhálendinu við virkjunarfram-
kvæmdir, þar sem reynt er að virkja
bæði fossa og táraflóð sögupersóna, er
kaffið lífselexír beggja kynja en milli
þeirra er ótrúlega breitt bil. í vinnu-
hléunum skola menn „niður stórri
lenskum
könnu af kaffi án þess að gefa sér tíma
til að setjast“ (86) og „drekka hafsjói
af kaffi“ án þess að mæla orð og eru
roknir á svipstundu. Konurnar nota
vinnuhléin hins vegar til að sitja við
hannyrðir og ræða um gordíonshnúta
karlmannssálarinnar eftir því sem við
verður komið, og þá verkar blessað
kaffið alltaf sem sá nauðsynlegi járn-
karl sem þarf til að losa um málbeinið
stirða.
Sé hins vegar gluggað í ljóð ný-
græðinganna svokölluðu, eða þeirra
skálda sem tíndust fram á ritvöllinn á
síðasta áratug eða svo, er eftirtektar-
vert í þessu tilliti hvernig soðið kál og
fiskur, ásamt rigningu og strætóferð-
um, eru látin undirstrika gráan og
blautan hversdagsleikann.
raunveruleikinn
er vekjaraklukka
lykt af soðnu káli
og geðvont fólk I strætó
segir Magnea Matthíasdóttir í Ijóðinu
Amstur.
Ljósblá blússa dregur ýsur
upp úr pottinum
og rennir fatinu á ská
inn á rauðköflóttan dúkinn
kveður Sveinbjörn I. Baldvinsson í
Annar dagur í janúar. Og í Ijóðinu Á
hundavöktum á lífsins ólgusjó lýsir
Birgir Svan Símonarson hjónum sem
hafa samband með því að hripa niður
orð á miða sem skilinn er eftir á eld-
húsborðinu. Húsmóðirin tilkynnir:
það er snarl í pottinum
og potturinn er í eldavélinni
og kókflaska í ísskápnum.
Vitanlega skildu hjónin.
Mikil skelfing er að vita til þess
að restórantabyltingin og heilsurækt-
ar- og matarhollustuæðið skulu enn
ekki vera farin að „endurspeglast“ í
íslenskum samtímabókmenntum!
Jóhanna Sveinsdóttir er cand. mag. í íslenskum
bókmenntum.
76