Fréttablaðið - 29.01.2022, Qupperneq 16

n Gunnar
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Björn Víglundsson RITSTJÓRI: Sigmundur Ernir Rúnarsson ser@frettabladid.is,
FRÉTTASTJÓRAR: Aðalheiður Ámundadóttir adalheidur@frettabladid.is Ari Brynjólfsson arib@frettabladid.is, Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is VEFSTJÓRI: Einar Þór Sigurðsson einarthor@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún
Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Hörður Snævar Jónsson hoddi@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Sif
Sigmarsdóttir
n Mín skoðun
Þar er
komið
starfssvið
fram-
tíðarinnar,
sem skapar
gífurleg
verð-
mæti og
kallar eftir
hámennt-
uðu fólki
sem getur
vænst betri
launa en
í öðrum
atvinnu-
greinum.
Sögur sem
hingað til
hafa ekki
þótt fínar
fá nú loks
að heyrast.
Sigmundur Ernir
Rúnarsson
ser
@frettabladid.is
Styrkir til verkefna í þágu
barna árið 2022
Barnavinafélagið Sumargjöf auglýsir hér með til umsóknar styrki á sviði rann-
sókna, lista og þróunarverkefna í þágu barna. Að þessu sinni verður sérstaklega
litið til vandaðra umsókna um verkefni ætluð börnum á leikskólaaldri.
Vakin er athygli á að umsækjendum er gert að fylla út umsókn á
sérstöku eyðublaði sem vistað er á vef félagsins og senda það síðan í viðhengi
á tölvupóstfang Sumargjafar sumargjof@simnet.is að lokinni útfyllingu.
Nánari upplýsingar er að finna á vef félagsins sumargjof.is.
Stjórn Sumargjafar áskilur sér rétt til að óska eftir nánari
upplýsingum um verkefnin og leita umsagnar fagaðila.
Umsóknarfrestur er til og með 7. mars 2022.
Reykjavík, 27. janúar 2022.
Barnavinafélagið Sumargjöf
Ein helsta spurningin í efnahagsmálum
íslenskrar þjóðar er hvort ferðaþjón­
ustan geti verið á meðal meginstoða
atvinnulífsins.
Vissulega hefur engin atvinnugrein
vaxið jafnhratt á undanliðnum árum og ferða­
þjónustan, sem sést best á því að árið 2009 voru
tekjur hennar um 20 prósent af verðmæta­
sköpun atvinnulífsins hér á landi, en voru svo
orðnar 35 prósent af henni áratug síðar.
Á sama tímaskeiði hefur verðmætasköpun
stóriðjunnar lækkað úr 22 prósentum í 16
prósent og sjávarafurða úr 22 prósentum í 16
prósent, sem sýnir svo ekki verður um villst
hvað þessar hefðbundnu atvinnugreinar skila
hlutfallslega litlu í þjóðarbúið.
Það er því ekki að undra að margir hafi horft
til ferðaþjónustunnar sem helsta vaxtarklasans
í íslensku atvinnulífi, enda eru tækifærin
innan greinarinnar nánast óþrjótandi, í frekar
fámennu landi sem státar af mörgum helstu
náttúrugersemum álfunnar.
En landsmenn hafa aftur á móti verið
áminntir um hverfulleika þessarar greinar á
undanförnum tveimur árum, á meðan heims­
faraldur hefur geisað um heimsins ból. Og
ekki er heldur liðinn nema röskur áratugur
frá því að eftirminnilegt sprengigos úr iðrum
Eyjafjallajökuls stöðvaði um tíma alþjóðlega
flugumferð um stóran hluta hnattarins.
Ferðaþjónustan er einstaklega viðkvæm
gagnvart þessum þáttum – og ef hægt er að
vonast til þess að fleiri farsóttir ríði ekki yfir,
af því tagi sem mannkynið hefur reynt á eigin
skinni á síðustu misserum, með hörmulegum
afleiðingum fyrir atvinnu og efnahag svo
margra, þá er hitt algerlega á hreinu, að íslensk
eldfjöll munu bæra á sér á komandi tímum.
Og þar er raunar af nógu að taka í bráð og
lengd. Að minnsta kosti fjögur íslensk eldfjöll
gefa nú til kynna að þau muni spúa eldi og eim­
yrju á næstunni og eru þar saman komnir miklir
meginbálkar í þessum efnum, Hekla, Bárðar­
bunga, Grímsvötn og Öræfajökull, en þar til við­
bótar er beðið eftir Kötlu, svo og systur hennar
Kröflu – og er þá látið hjá líða að nefna smágosa­
glaðninginn á Reykjanesskaga, sem gæti staðið
yfir næstu áratugi með einhverjum hléum.
Það er af þessum sökum sem landsmenn verða
að horfa til nýrrar meginstoðar í atvinnulífinu,
sem ört vaxandi hátækni­ og hugverkaiðnaður
er á Íslandi. Þar er komið starfssvið framtíðar­
innar, sem skapar gífurleg verðmæti og kallar
eftir hámenntuðu fólki sem getur vænst betri
launa en í öðrum atvinnugreinum. Og tækifæri
Íslands á þessu sviði eru óendanleg. n
Ný meginstoð
„Geturðu lánað mér þúsundkall?“ Í gamla
daga, á mínum menntaskólaárum, þegar
krakkar mættu með laskaða brauðsneið
með kæfu að heiman í nesti, Sómasam­
loka og súperdós voru stórkaup sem gerð
voru til hátíðarbrigða og fólk gekk með
búnað í vasanum sem kallaðist seðla­
veski, var fyrrnefnd spurning fastur liður
í samskiptum menntskælinga. Fyrir daga
mötuneyta, sushi­bakka, kreditkorta og
yfirdráttarheimilda, þegar þúsundkallinn
réði úrslitum um hvort handhafinn gæti
keypt bjór á barnum um helgina, var nauð­
synlegt að búa yfir undirstöðuleikni hvers
samfélags: Að hlusta eftir orðrómi sem gekk
hljóðlega mann frá manni eins og hvísl með
vindi, en ágerðist þegar ein saga leiddi af sér
f leiri svo úr varð hávært skvaldur. Það var
hæfileiki mannkynsins til að slúðra, sem
bjargaði mörgum þúsundköllum í menntó
frá því að enda í fórum fólks sem borgaði þá
aldrei til baka.
Íslensku bókmenntaverðlaunin voru veitt
í vikunni. Með verðlaunagrip á Bessastöðum
var tungumálinu í sínu fínasta pússi fagnað.
En það var á formi sem oftast er litið niður á
sem tungumálið breytti á sama tíma hluta
samfélagsins.
Slúður hefur á sér illt orð. Þróunarsál­
fræðingurinn Robert Dunbar segir það
ósanngjarnt. Fyrir 70.000 árum hafi átt sér
stað stökkbreyting í heila Homo sapiens,
sem gerði tegundinni kleift að þróa með sér
tungumál. Í kjölfarið hafi fólk getað skipst á
upplýsingum um aðsteðjandi hættur: Hvar
lá ljón í leyni, hvaða sveppategundir voru
eitraðar? En að sögn Dunbar var annars
konar upplýsingagjöf ekki síður mikilvæg.
„Slúður er það sem gerir mannlegt sam­
félag mögulegt,“ segir hann. Hann segir
slúður hafa leikið lykilhlutverk þegar
fámennir hópar veiðimanna og safnara urðu
að stórum samfélögum fólks sem þekktist
ekki innbyrðis. Slúður gerði fólki kleift að
skiptast á upplýsingum um hvert annað;
hverjum var treystandi, hvern bar að varast?
Og slúður veitti aðhald. Þeir sem breyttu
gegn hagsmunum samfélagsins – þeir sem til
dæmis borguðu ekki þúsundkallinn til baka
– áttu á hættu að missa traust samferða­
manna sinna og stöðu sína innan hópsins.
„Orðstír deyr aldregi hveim er sér góðan
getur.“ Höfundi Hávamála var ljóst mikil­
vægi mannorðsins. Enginn tekur að sér
vinnu fyrir viðskiptavin sem þekktur er
fyrir að borga ekki reikningana sína; enginn
ræður iðnaðarmann sem skilar ítrekað af sér
illa unnu verki. Mannorðið er mælikvarði
sem fólk hefur nýtt öldum saman á öllum
sviðum samskipta. Nema einu. Framkoma í
garð kvenna hefur verið undanskilin megin­
reglunni. Í kringum samskipti kynjanna
hefur ríkt þögn. En breyting á sér nú stað.
Framtíðar ofbeldi
Formaður SÁÁ sagði af sér í vikunni, þegar
í ljós kom að hann hefði keypt vændi af
fíknisjúklingi. Hér forðum, á tímum seðla­
veskja og heimasmurðs nestis, gátu þeir sem
stunduðu slíkt lifað nokkuð öruggir í þeirri
vissu að athæfið kæmi aldrei fram í dags­
ljósið. Því skömmin var álitin konunnar.
Það sama gilti um heimilisofbeldi. Sam­
kvæmt hefðarinnar reglu hvíldi yfir því
þögn, sem kom í veg fyrir að gagnlegar upp­
lýsingar, víti til varnaðar, gengju manna á
milli. En nú er öldin önnur. Í vikunni sakaði
kona frægan fjallaleiðsögumann um ofbeldi
í sambandi. Ekki leið á löngu uns ljóst varð
að fleiri höfðu sömu sögu að segja.
Tímarnir breytast. Fíknisjúklingur sem
selur líkama sinn er nú fórnarlamb. Slúður
kemur ekki aðeins í veg fyrir að mennt­
skælingur verði af þúsundkalli, eða góð­
borgari sem lætur gera upp eldhúsið sitt sitji
uppi með fúsk. Sögur sem hingað til hafa
ekki þótt fínar fá nú loks að heyrast. Þær
fengu engin virðuleg verðlaun. En þær munu
vafalaust bjarga fjölmörgum grandalausum
konum frá framtíðar ofbeldi. n
Mannorðið er mælikvarði
SKOÐUN FRÉTTABLAÐIÐ 29. janúar 2022 LAUGARDAGUR