Skessuhorn - 15.12.2021, Blaðsíða 108

MIÐVIKUDAGUR 15. DESEMBER 2021108
Drónar eru orðnir áberandi víða,
meðal annars í fjölmiðlum. Það
birtist varla sú frétt að ekki fylgi
mynd tekin úr dróna. Dróna-
fræðin eru ung að aldri en einn af
þeim sem fróður er um dróna er
Jón Halldór Arnarson. Jón Hall-
dór lærði hátækniverkfræði í Há-
skólanum í Reykjavík og lauk síðan
meistaragráðu í drónafræðum við
háskólann í Southampton og hef-
ur reyndar hannað þá nokkra slíka.
Við settumst niður með Jóni Hall-
dóri og forvitnuðumst um hvernig
hann datt inn í drónaheiminn.
„Ég var í Háskólanum í Reykja-
vík og aðalvandamálið okkar sem
fátækra námsmanna var að kaffi-
kostnaðurinn var hár en kaffið
var hins vega fríkeypis í meistara-
deildinni. Við höfðum ekki aðgang
þar inn þannig að við skráðum okk-
ur þar inn í rannsóknarvinnu fyrir
ómönnuð flugför. Þannig fengum
við aðgang að stofu sem var full af
allskonar dóti en enginn haus til að
stýra henni. Náunginn sem hafði
verið að kenna þarna var farinn
að kenna úti í Ameríku. Við þurft-
um því að finna út úr þessu sjálf-
ir. Fyrsti dróninn sem ég kom ná-
lægt þá varð til þegar við þrír verk-
fræðingar vorum í einar fjórar vikur
að búa til eitthvað sem flaug mjög
illa. Það var að minnsta kosti eitt
bílþak sem hann lenti á og nokkrum
sinnum krassaði hann á grasflötum
við skólann eða úti í Öskjuhlíðinni.
Maður hugsaði ekki út í það þá að
þarna voru nemendur að leika sér
við flugvöllinn með eitthvað sem
við höfðum enga stjórn á. Ég er
ekki viss um að þessu yrði vel tek-
ið í dag.“
Jón Halldór segir að þegar hann
var í hátæknifræðinni hafi hann
farið að skoða skóla og fundið tvo
skóla, annan í Bandaríkjunum og
hinn í Bretlandi. „Þetta var nýtt
nám og annað árið sem þetta var
kennt. Þegar ég kem til Íslands aft-
ur þá er ég með gráðu sem enginn
hafði heyrt um.“
Fyrst leikföng
Hann segir að mikil þróun hafi átt
sér stað í drónum í dag. „Ég var á
ráðstefnu í London 2015. Þá voru
90% dróna notaðir við kvikmynda-
tökur og í ljósmyndun. Fyrst þegar
drónarnir komu voru þetta leik-
föng. Síðan áttuðu menn sig á að
hægt væri að hengja á drónana
myndavélar. Þá fóru drónarnir að
gefa nýja vinkla og einfalda hluti.
Áður var mikið víravirki sem not-
að var til að flytja myndavélar en
það er nú úr sögunni. Fyrsta pen-
ingainnskotið í drónaheiminn var
því til þess að bera myndavélar.
Upp úr því fer iðnaðurinn að upp-
götva að hægt er að gera svo miklu
meira með drónum. Á sömu ráð-
stefnu, tveimur árum síðar 2017,
höfðu hlutirnir snúist við. 90% af
veltu drónamarkaðins var tilkomin
frá ýmiskonar iðnaði.“
Smíðaði dróna fyrir
hreindýrasmölun
Kínverska fyrirtækið DJI er það
stærsta á drónamarkaðnum.
„Ástæðan fyrir því að þeir urðu
svona stórir er að þeir lögðu mesta
áherslu á að gera drónana að-
gengilega fyrir alla, þeir lækkuðu
kunnáttustigið sem þarf til þess að
geta flogið drónum.“ Blaðamaður
Skessuhorns, sem notar dróna tals-
vert í sinni vinnu, getur tekið undir
það að drónarnir frá DJI eru „idiot-
-proof.“ Dróninn flýgur að miklu
leyti sjálfur og ekki krefst mikill-
ar þjálfunar eða þekkingar að stýra
honum.
Meðal dróna sem Jón Halldór
hefur komið að er dróni sem hann-
aður var og smíðaður fyrir hrein-
dýrabændur í Grænlandi. Hann er
með 2,8 metra vænghaf, flugþol
upp á fjórar klukkustundir og um
50 km drægni og er notaður við
hreindýrasmölun þar í landi. Þegar
hann var smíðaður var enginn slík-
ur til á markaðinum. „Við þurftum
bara að finna út úr þessu og vorum
í rúmt ár að búa til þetta „combo“
sem virkaði svona vel. Ári seinna sá
ég samskonar dróna sem hægt var
að kaupa beint frá Kína.“
Teflt á tæpasta vað
Jón Halldór eyddi miklum tíma
á þessu ári í kringum eldgosið á
Reykjanesi. Hann segir sögu af fólki
sem gekk á hrauninu þó það væri
bara nýstorknað. „Það voru tvær
konur að ganga yfir hrauntunguna í
Nátthaga, önnur í gulri úlpu og hin
í rauðri. Ég tók mynd af þeim og
sýndi þeim svo myndina. Þær töl-
uðu um hvað væri flott að sjá svona
tvo litaða punkta á svörtum fleti.
Síðan skipti ég yfir á hitamyndavél-
ina og benti þeim á tvo bláa punkta
og sagði við þær: „Þetta eruð þið,
þið eruð köldu punktarnir, allt yf-
irborðið í kringum þær var um eða
yfir 40°C. Það var hraunlaug undir
þeim en undir þeim fljótandi hraun
sem var kannski um 1600 gráð-
ur.“ Jón lýsir því líka að í gegn-
um drónann hafi hann séð stórar
hraunlaugar, allt að 1.000 fermetra,
myndast mjög hratt. Yfirborðið
bráðnaði skyndilega en hálfri mín-
útu síðar var allt storknað aftur.
Vinnur við
varmaorkuvirkjanir
Jón Halldór starfar í dag fyr-
ir sænska fyrirtækið Climeon sem
sérhæfir sig í varmaorkuvirkjun-
um. Climeon framleiðir vélar sem
íslenska fyrirtækið Varmaorka not-
ar í virkjanir á Íslandi. Climeon er
tíu ára gamalt sprotafyrirtæki og
virkjanirnar á Íslandi á Flúðum og
í Reykholti eru fyrstu virkjanirnar
í heiminum sem nota vélar frá fyr-
irtækinu. Sérstaða þeirra er að þær
nýta lágan hita og lágan þrýsting til
þess að framleiða orku eða það sem
kalla má afgangs hita eða „waste
heat“. Vélar fyrirtækisins eru fyr-
irferðarlitlar og hafa um 30 vél-
ar verið settar ofan í skip af ýms-
um stærðum og gerðum. Þar nýt-
ast þær sem kælikerfi fyrir skipsvél-
arnar auk þess að framleiða orku úr
hitanum frá vélinni sem ella hefði
glatast og verið dælt út í sjó.
Ástæðan fyrir aðkomu Jóns Hall-
dórs að fyrirtækinu var þannig
að hann starfaði hjá fyrirtækinu
Drone fly. Þýskur háskóli var á þeim
tíma í drónaverkefnum á Íslandi.
Fulltrúar háskólans komu með
dróna á verkstæðið sem lét illa að
stjórn. Jón útskýrði fyrir Þjóðverj-
unum hvernig stæði á því en segul-
áhrif á Íslandi hafa áhrif á drónana.
Dróninn sem Þjóðverjarnir voru
að nota var eingöngu sjálfstýrður.
„Ég benti þeim á að það gengi ekki
upp. Þið verðið að vera með auka-
kerfi sem ver drónann fyrir segul-
áhrifunum. Þjóðverjarnir sögðu þá
að þeir þyrftu bara að pakka saman
og fara aftur heim til Þýskalands.
Viku seinna hefur einn þeirra sam-
band við mig og vill fá mig til sam-
starfs. Það leiddi síðan til þess að
áðurnefndur dróni sem notaður er
við hreindýrasmölun á Grænlandi
varð til. Í kjölfarið kemur upp þetta
tækifæri, að fara að vinna með Cli-
meon í Svíþjóð, en þessi Þjóðverji
hafði tengsl inn í varmaorkubrans-
ann.“
Oft mikil leynd
Jón Halldór hefur verið að vinna
með Dronefly að ýmsum dróna-
verkefnum. „Ég er búinn að taka
þátt í yfir eitt hundrað verkefn-
um; auglýsingum, bíómyndum og
sjónvarpsþáttum. Yfir sumarið er
ekki óalgengt að við séum að taka
þátt í tveimur slíkum verkefnum í
hverri viku. Þetta er orðið það mik-
ið að ég hef eiginlega ekki tölu á
öllum verk efnunum. Í þessum ver-
kefnum er eiginlega ætlast til þess
að við séum ekki að spyrja spurn-
inga og við vitum því ekki endilega
Kaffiþorstinn kom honum í drónafræðin
Rætt við einn helsta drónafræðing landsins um drónaflug og ýmis áhugamál
Hreindýradróninn sem Jón Halldór hannaði og smíðaði. Með honum á myndinni eru Ingvar Garðarsson og Stefán Magnússon
hreindýrabóndi á Grænlandi.
Jón Halldór með samnemendum sínum í háskólanum í Southampton.
Á verðlaunapalli eftir bogfimimót í Bretlandi.
Jón Halldór kemur inn til lendingar eftir fallhlífarstökk.