Skessuhorn - 15.12.2021, Síða 113

MIÐVIKUDAGUR 15. DESEMBER 2021 113
Valbjörg Jónsdóttir fæddist að Val-
bjarnarvöllum í Borgarhreppi 21.
maí 1895. Hún lést á sjúkrahúsinu
á Akranesi 19. febrúar 1971. Þeir
sem hana þekktu minnast hennar
með sérstöku þakklæti. Þá var Val-
björg kunn fyrir hnyttin tilsvör og
almenna orðheppni. Valbjörg var
dóttir Jóns Guðmundssonar, bónda
og hreppstjóra á Valbjarnarvöllum
og Sesselju Þorbjargar Jónsdóttur
konu hans, frá Eskiholti í Borg-
arhreppi. Valbjörg ólst upp á heim-
ili foreldra sinna að Valbjarnar-
völlum í fjölmennum systkinahópi
við glaðværð og gestrisni sem ein-
kenndi það heimili. Þann 19. febrú-
ar 1916 gengu þrjú börn þeirra Val-
bjarnarvallahjóna í hjónaband. Þau
voru Guðrún sem giftist Magn-
úsi Jónssyni, síðar sparisjóðsstjóra
í Borgarnesi, Guðmundur, síðar
hreppstjóri, er kvæntist Þórunni
Jónsdóttur frá Galtarholti, og Val-
björg er giftist Ásbirni Guðmunds-
syni.
Stofnuðu heimili í
Borgarnesi
Þau Valbjörg og Ásbjörn stofn-
uðu heimili sitt í Borgarnesi árið
1916 og þar varð það síðan. Fyrstu
árin bjuggu þau í sambýli við Guð-
rúnu og Magnús sparisjóðsstjóra,
en síðan eignuðust þau lítið einbýl-
ishús við Egilsgötu. Þar var heim-
ili þeirra þar til þau gerðu maka-
skipti við Kaupfélag Borgfirðinga
í kringum árið 1950, þegar það fór
að vinna að byggingu verslunarhúss
síns við Egilsgötu. Þá eignuðust
þau efri hæðina í húsinu Sæunnar-
götu 8 í Borgarnesi, og var heim-
ili þeirra þar til æviloka. Þau Val-
björg og Ásbjörn eignuðust fimm
börn; Finnboga, Þorbjörn, Sigur-
geir, Sesselju Sigríði og Guðjón.
Ásbjörn lést 17. febrúar 1962. Eft-
ir það bjó Valbjörg með Finnboga
syni sínum.
Valbjörg stundaði lengst af vinnu
utan heimilis, svo sem í slátur-
húsi Kaupfélags Borgfirðinga, við
ræstingu og fleira og hélt því áfram
til hins síðasta. Valbjörg hafði mik-
ið yndi af því að skemmta sér með
vinkonum sínum. Sérstaka ánægju
hafði hún af því að spila bridge.
Hún spilaði í Bridgefélagi Borg-
arness og á heimilum vinkvenna
sinna.
Halldór E. Sigurðsson, alþingis-
maður og ráðherra til margra ára
skrifaði afmælisgrein um Val-
björgu sem birtist í Tímanum 21.
maí 1965. Í greininni segir með-
al annars: „Einkenni þeirra Val-
bjarnarvallasystkina er mikil
„húmor“-gáfa og tónlistarhæfileik-
ar. Frásagnarhæfileikar þeirra eru
orðlagðir og „brandararnir“ koma
af sjálfu sér. Valbjörg hefur erft
þessa kosti í ríkum mæli, ýms-
ar setningar hennar munu lifa um
langa framtíð, þegar ræður okk-
ar hinna eru löngu gleymdar. Auk
þessa hefur Valbjörg erft fleiri góða
hæfileika sinna ættmanna sem er
þessi sígilda ró og æðruleysi. Ekki
er henni eðlilegt að æðrast út af
smámunum, auk þessa er hún rík
af góðvild og þeim eiginleikum að
gera gott úr öllu.“
Alla vega litar
grænar baunir
Margir minnast Valbjargar eins
og áður segir með mikilli hlýju.
Margar sögur lifa með Borgnes-
ingum og öðrum Vestlending-
um. Skessuhorn leitaði til Maríu
Jónu Einarsdóttur en Valbjörg var
ömmusystir eiginmanns Maríu,
Hreggviðs Hreggviðssonar. María
Jóna brást vel við umleitaninni og
tók saman nokkrar sögur sem lýsa
vel kímnigáfu og orðheppni Val-
bjargar. Kunnum við henni bestu
þakkir fyrir samantektina.
Á mörgum legsteinum stend-
ur letrað - Minning þín lifir -. Jú,
þannig er það, þegar einhver yfir-
gefur þetta jarðlíf þá er það minn-
ingin sem lifir áfram í hugum þeirra
sem þekktu þann sem kvatt hefur.
Sumir skilja eftir minningar sem
lifa á vörum fólks, jafnvel til næstu
kynslóða. Það má segja að hnyttin
tilsvör Valbjargar Jónsdóttur hafi
lifað lengi eftir hennar dag og geri
enn þann dag í dag. En hætt er við
að mörg séu gleymd og því ekki úr
vegi að setja á blað þau tilsvör sem
enn lifa í minningunni. Það ber þó
að hafa í huga að í áranna rás og
eftir því sem fleiri segja söguna, má
búast við að einhverjar breytingar
hafi orðið. Þessar sögur segja ekki
aðeins hvað hún var hnyttin í til-
svörum, heldur jafnframt hvaða
æðruleysi hún virðist hafa búið yfir.
Kannski þekkja flestir söguna um
Valbjörgu þegar hún bað um alla-
vega litar grænar baunir í búðinni.
Á mínu heimili tölum við um alla-
vega litar grænar baunir, í staðinn
fyrir blandað grænmeti.
Þegar drengirnir voru fremur
ungir að árum týndust tveir þeirra.
Þeirra var leitað allan daginn, en
Valbjörg var hin rólegasta heima.
Er liðið var undir kvöld skiluðu
þeir sér. Höfðu þeir laumað sér
upp á pallinn á mjólkurbílnum sem
fór upp í Fornahvamm. Þegar Val-
björgu voru færðar þær fréttir að
þeir væru komnir í leitirnar, þá varð
henni að orði: „Já, já, ég vissi alltaf
að þeir væru einhvers staðar.“
Þeir hafa örugglega
drukkið einhvern
óþverra
Leifur bróðir Valbjargar og Finn-
bogi sonur hennar bjuggu hjá
henni. Og einhverju sinni komu
frændur þeirra úr Reykjavík í heim-
sókn. Þá lágu þeir Leifur og Bogi,
þá fullorðnir menn, hver um ann-
an þveran á ganginum. Svo öðrum
verður að orði: „Þeir eru þreytu-
legir hjá þér drengirnir, Valbjörg.“
Hún svaraði: „Þeir hafa örugglega
drukkið einhvern óþverra.“ En þess
má geta að þeim þótti sopinn góð-
ur, eins og sagt er.
Valbjörg var mikið fyrir að spila,
eins og margir Borgnesingar. Þegar
hún var að spila félagsvist við ungan
mann, Inga Ingimundarson, spurði
hún, hvort það væri tilfellið að hann
væri á förum til Kaupmannahafn-
ar. Hann sagði svo vera. Hún bað
hann þá fyrir kveðju til Rósu systur
sinnar, sem bjó þar. Hann spurði
hvar í Kaupmannahöfn hún byggi.
„Nálægt kirkjunni,“ sagði hún.
Svo skemmtilega vildi til að kveðj-
an komst til skila, þegar Ingi hitti
Rósu á spilakvöldi hjá Íslendingafé-
laginu í Kaupmannahöfn. Eitt sinni
var Rósa systir Valbjargar í heim-
sókn hjá henni. Hún var fremur fín
frú. Einn daginn fóru þær systur að
heimsækja Guðrúnu systur sína og
aðrar vinkonur og var liðið undir
kvöld þegar þær komu heim. Val-
björgu verður að orði, þegar þær
ganga upp tröppurnar: „Nú hef-
ur vinnukonan ekkert gert í dag.“
„Nú,“ segir Rósa undrandi, „ertu
með vinnukonu?“ Þá segir Val-
björg: „Nei það er bara ég sjálf.“
Hænurnar þorna
Valbjörg var með hænur í kofa fyr-
ir neðan húsið og var stutt niður að
sjó. Dag einn bönkuðu strákar upp
á hjá Valbjörgu og færðu henni þær
fréttir að aðrir strákar hefðu hent
hænunum hennar í sjóinn. Hún lét
það ekki á sig fá, en sagði: „Það er
allt í lagi, þær þorna.“
Jón bróðir Valbjargar bjó á Birki-
bóli ásamt Jórunni ráðskonu sinni.
Jórunn hafði verið að ferðast um
landið að dreifa riti Aðventista,
áður en hún settist að á Birkibóli.
Þær Jórunn og Valbjörg urðu kunn-
ingjakonur. Einhver spurði Val-
björgu hvort hún væri ekki orðinn
aðventisti. „Nei, ég er sjálfstæðis-
manneskja og kýs hann Halldór E.”
Fyrir þá sem ekki þekkja til, þá var
Halldór E. Sigurðsson ráðherra,
þingmaður Framsóknar. Þau Val-
björg þekktust vel og skrifaði hann
fallega minningargrein um hana.
Þær systur Valbjörg og Guðrún,
sem einnig bjó í Borgarnesi, voru
eitt sinn á göngu upp á Dílatanga,
sem svo er nefndur. Þar hafði ver-
ið ákveðið að gera kirkjugarð. Þá
segir Valbjörg: „Hér eigum við nú
eftir að hvíla Gunna mín, ef okkur
endist líf og heilsa.“ Þess má geta
að þær voru það heilsugóðar að þær
hvíla báðar í kirkjugarðinum.
Leifur bróðir Valbjargar var
verkamaður og sennilega ekki oft
uppábúinn. Svo var það, að ver-
ið var að jarða Kristófer bróður
þeirra, sem var bóndi á Hamri. Þá
víkur einhver sér að Valbjörgu og
segir: „Mikið er hann Leifur fínn.“
Þá svarar hún: „Það er ekki að
furða, hann er í fötunum af líkinu.“
Ég var svo lánsöm að kynn-
ast Boga (Finnboga) vel, þar sem
Hreggviður aðstoðaði hann við að
vitja um net sem hann var með.
Hann var einnig mjög orðheppinn
og notum við fjölskyldan sum til-
svör hans enn þann dag í dag.
Þeir Leifur voru alltaf á reiðhjól-
um, langt á undan sinni samtíð en
það var ekki sport, heldur til þess
að komast á milli staða. Enda betra
að vera á hjóli en bíl, ef þeir voru
búnir að fá sér aðeins neðan í því.
Sagt er að Leifur hafi eitt sinn ekki
náð beygjunni neðst í Sæunnargöt-
unni og hjólað á vegginn í kringum
róluvöllinn. Hann slasaðist ekki,
þar sem hann lenti í sandkassan-
um. Boga varð þá að orði: „Menn
slasast síður þegar þeir detta og eru
„mjúkir.“
Hvalurinn fékk heimþrá
Einu sinni sem oftar voru vin-
konurnar að spila bridge heima
hjá einni þeirra. Þá segir Valbjörg
þeim frá því að henni hafi verið
gefið hvalkjöt (sennilega rengi) og
hún hefði sett í pott og kveikt und-
ir áður en hún fór að heiman. Líð-
ur nú á daginn við spilamennsk-
una og af og til spyrja vinkonurnar,
hvort hún héldi ekki að hvalurinn
væri búin að sjóða nóg. En alltaf
var tekið eitt spil enn. Næst þegar
þær hittast, spyr einhver þeirra Val-
björgu hvernig hvalurinn hefði ver-
ið þegar hún kom heim. „Æ, hann
fékk heimþrá.“ Sennilega verið
orðinn vel viðbrenndur, þegar hún
kom heim og stutt að fara niður að
sjó til að losa pottinn.
Þegar við Hreggviður hittumst í
fyrsta sinn og ég sagði honum að ég
væri úr Borgarnesi, sagði hann að
Leifur ömmubróðir sinn hefði verið
að deyja. Svo hann kæmi að jarðar-
för hans n.k. laugardag. Heyrði í
honum í síma daginn eftir jarðar-
förina, en hann ásamt Hirti móður-
bróður sínum, gistu hjá Boga. Svo
við tölum ekki um hvað sé langt
síðan við hittumst fyrst heldur hvað
sé langt síðan Leifur dó.
Þegar tíu ár voru liðin frá því að
Leifur dó, þá buðum við Hregg-
viður, Boga og Beggu heim í ávexti
og ís. Bergþóra Hafliðadóttir, ætíð
kölluð Begga, bjó lengi á neðri
hæðinni hjá Valbjörgu og var lítt
hrifin þegar þeir frændur Bogi og
Leifur voru að fá sér „neðan í því.“
Má segja að það andaði ekki sér-
lega hlýju á milli Boga og Beggu.
En þar sem þau sitja inni í stofu hjá
okkur, hann á píanóbekknum ská-
hallt fyrir aftan hana, en hann vildi
ómögulega sitja á móti henni, þá
snýr hún sér að Boga og segir: „Úr
hverju dó hann Leifur?“ Bogi þagði
og horfði upp í loftið, en þegar hún
spurði í þriðja sinn, segir hann:
„Hann drakk ekki nóg.“ Greinileg
búinn að hugsa hvaða svar henni
líkaði verst.
Valbjörg lést á brúðkaupsdegi
þeirra hjóna og sagt er að hún hafi
lokið jarðvist sinni með sömu ró
og einkenndi allt hennar líf. Vera
má að einhverjir hafi heyrt þess-
ar sögur á annan veg, þar sem
eðli munnmæla sagna er að taka
breytingum.
frg/mje
„Það er ekki að furða, hann er í fötunum af líkinu“
Tilsvör Valbjargar Jónsdóttur í Borgarnesi rifjuð upp
Myndin er tekin í Kaupmannahöfn, í heimsókn til Rósu, systur Valbjargar. Frá vinstri: Valbjörg Jónsdóttir, Guðrún Guðmunds-
dóttir, alltaf kennd við húsið Arabíu við Egilsgötu, Rósa Jónsdóttir og Guðrún Jónsdóttir. Þarna sést greinilega að Rósa er fín
frú. Ljósm. aðsend.
Valbjörg Jónsdóttir.