Ljósmæðrablaðið - 01.12.2021, Qupperneq 11

11LJÓSMÆÐRABLAÐIÐ - DESEMBER 2021
Á VA R P „ P E Y S U FATA L J Ó S M Ó Ð U R ”
Gleðilega hátíð kæru félagar.
Ég flyt ykkur kveðju ljósmæðranna sem
hófu nám fyrir 25 árum og skipuðu fyrsta
útskriftarhóp ljósmæðra frá Háskóla Íslands
árið 1998. Upp numdar við þessi tímamót -
fyrsti útskriftarhópur ljósmæðra úr Háskóla
Íslands - klæddumst við allar peysufötum
við útskriftina, til heiðurs íslenskum ljós-
mæðrum. Okkur hefur heldur ekki leiðst að
vera kallaðar peysufataljósmæðurnar síðan.
Þetta ávarp gæti fjallað um kollvörpun á
námi ljósmæðra en ég trúi að aðrar fjalli um
það hér í dag. Við gætum líka notað tímann
í nostalgíu og hlegið að tíðaranda þess tíma
og tækni. Það gæti líka fjallað um eldhug
ungra ljósmóðurnema sem trúðu að þeirra
innlegg myndi umbylta ljósmæðraþjónustu
til framtíðar. En það er gömul saga og ný.
Við treystum því að ljósmóðurnemar séu
róttækir, hver ætti að vera það ef ekki þær? Og við vitum líka að
yngstu ljósmæðrunum þykir fátt eins gamaldags og eldri ljós-
mæður, það er að segja ef þær eru ekki orðnar það gamlar að þær
eru komnar í virðingarflokk – einskonar verndunarflokk.
Nú erum við, peysufataljósmæðurnar, komnar í flokk eldri
ljósmæðra - en þó ekki komnar í verndunarflokkinn. Og í hvað
fara svo 25 ljósmæðraár - eða eigum við að segja, ljósár? Það vita
margar hér inni.
Þó þá hafi bókstaflega verið önnur öldin, voru ljósmæður að
reyna að ná til kvenna með fræðslu og valdeflingu eftir öllum
færum leiðum, eins og nú. Ljósmæður eru nefnilega alltaf að
reyna að nálgast konur til að styrkja þær og það breytist ekki.
Nálgunin er fagleg umhyggja til að styrkja konur í verkefnum
sínum. Leiðirnar eru fleiri og færari nú en samkeppnin er líka
meiri við ófaglegt efni og aðra froðu.
Viðfangsefni ljósmæðra endurspegla líka samfélagslega
umræðu í gegnum tíðina, t.d. landvinninga í jafnréttisbaráttu,
hverjir sem þeir eru þá stundina. Fyrir 25 árum snerist jafnréttis-
baráttan milli kvenna og karla og útskriftarverkefni ljósmóður-
nema þá endurspegluðu það, auk þess sem mikla áherslu mátti sjá
á réttindi kvenna, einstaklingshæfða nálgun í starfi og mikilvægi
þess að trufla ekki fæðingarferlið.
Nú fjalla útskriftarverkefni ljósmóðurnema um stuðning við
konur í barneignarferli og stöðu kvenna af erlendum uppruna,
flóttakvenna og kvenna úr minnihlutahópum. Gömul saga og ný
- aðrir tímar, sama stef.
Ljósmæður hafa í gegnum tíðina verið
með puttann á púlsinum í þágu kvenna og
fjölskyldna þeirra og beita sér óspart í því.
Réttindabarátta fyrir þjónustu við ósjúkra-
tryggðar konur eða skaðaminnkandi nálgun
og stuðningur við konur sem standa höllum
fæti í samfélaginu (t.d. vegna vímuefna-
vanda), má heimfæra upp á skaðaminnk-
andi leiðir ljósmæðra fyrr á öldum - eins
og smávægilega beygingu á faðerni barna
ógiftra vinnukvenna sem máttu sín lítils
gagnvart húsbændunum - hér vitna ég til
Þórdísar Símonardóttur ljósmóður á Eyrar-
bakka sem var óþreytandi í baráttumálum
kvenna - svo róttæk að hún var rekin úr
Kvenfélaginu.
Mörg viðfangsefni eru þau sömu nú og
fyrir 25 árum, eða þá kannski 250 árum -
aðrir tímar, sama stef. Rauði þráðurinn er
alltaf stuðningur við konur og réttur þeirra
- konumiðuð nálgun - ljósmæður mæta
konum og fjölskyldum þeirra þar sem þær eru staddar á hverjum
tíma.
Okkar miðaldra hópur peysufataljósmæðra sýnir að ljósmæður
geta unnið á ýmsum vettvangi en alls staðar hafa þær ljósmóð-
urhjartað með sér og þá þekkingu sem það geymir og gerir þær
hæfari til að vinna að sömu baráttumálunum í þágu jafnréttis fyrir
konur og fjölskyldur þeirra. Stærstur hluti hópsins hefur unnið
klíníska vinnu, staðið vaktina og verið þar með konum á ýmsum
stöðum í barneignarferlinu, landfræðilega og líffræðilega, bæði
innan og utan stofnana, hérlendis sem erlendis, landsbyggð sem
höfuðborgarsvæðið.
Dr. Valgerður er „akademikerinn“ í hópnum sem í gegnum
tíðina hefur skrifað um og beitt sér í stuðningi við konur, sér í lagi
viðkvæma hópa kvenna og lagt sitt af mörkum við uppeldi nýrra
ljósmæðra. Svo er það stjórnsýslan, þar sem ég hef beitt mínum
kröftum lengst af. Það er ekki síst mikilvægt fyrir ljósmæður, eins
og aðrar konur, að taka sér sæti við borðið þar sem ákvarðanir eru
teknar. Taka sér sæti, segi ég, því þar er engum boðið til sætis -
það er konum hollt að hafa í huga.
Þessi 25 ár í ljósmæðraþjónustu, hafa því ekki bara liðið - jafn-
vel þó að við myndum margfalda þau með fjöldanum í hollinu
okkar sem telur átta ljósmæður, þá eru þessi 200 ár sem ljósár í
lífi kvenna og þeirra ljósmæðra sem standa þeim við hlið - aðrir
tímar, sama stef.
Til hamingju með afmælið og takk fyrir mig.
Guðlaug Einarsdóttir,
ljósmóðir og skrifstofustjóri í heil-
brigðisráðuneytinu
LJÓSÁR Í LÍFI KVENNA
Ávarp á 25 ára afmælishátíð ljósmóðurnáms
innan Háskóla Íslands 15. október 2021