Ljósmæðrablaðið - 01.12.2021, Síða 23

23LJÓSMÆÐRABLAÐIÐ - DESEMBER 2021
Á sama tíma jókst hlutfall B og C flokkaðra mæðra og nýbura
verulega. Mæður og nýburar í heilsufarsflokki B jukust úr 28.4%
í 39.8% yfir rannsóknartímann og C flokkaðar mæður og nýburar
4,1% í 12,2%. Að sama skapi jókst hlutfall mæðra með óskráðan
heilsufarsflokk. Munurinn reyndist marktækur á milli ára, p <0,001
(tafla 2). Mynd 1 sýnir línulega þróun á heilsufarsflokkun yfir
tímabilið 2012-2019. Á myndinni má sjá að A flokkuðum mæðrum
og nýburum fækkaði jafnt yfir árin 2012-2019. Mesta aukning í
heilsufarsflokki B var á milli 2014-2018. Mesta aukning í heilsufars-
flokki C var á milli 2012-2015. Mæðrum og nýburum með óskráðan
heilsufarsflokk fjölgaði mest frá 2017-2019 (mynd 1).
Tafla 3 sýnir dreifingu bakgrunnsbreyta eftir heilsufarsflokkum.
Keisaraskurðir voru algengastir í óskráðum heilsufarsflokki, 97,4%.
Hlutfall kvenna 14-19 ára og 40-49 ára var hæst í heilsufarsflokki
B. Hlutfall 30-39 ára kvenna lækkaði eftir versnandi heilsufars-
flokkun. Höfuðborgarsvæðið reyndist vera það heilbrigðisumdæmi
sem innihélt stærsta hlutfall C flokkaðra mæðra og nýbura. Stærsti
hluti kvenna sem fæddi úti á landi var í heilsufarsflokki A að undan-
skildum mæðrum og nýburum sem tilheyrðu heilbrigðisumdæmi
Vestfjarða, þar var heilsufarsflokkur B algengasti flokkurinn.
Hlutfall bráðavitjana og vitjana brjóstagjafaráðgjafa var hæst í
heilsufarsflokki B.
Þegar meðalfjöldi vitjana á ársgrundvelli var skoðaður eftir
heilsufarsflokkun kom í ljós að í öllum heilsufarsflokkum hafði
meðalfjölda heimavitjana fækkað (mynd 2). Frá upphafi til loka
rannsóknar varð mest breyting á meðalfjölda vitjana hjá mæðrum
og nýburum með óskráðan heilsufarsflokk. Vitjunum fækkaði úr
tæplega níu og niður í sex vitjanir að meðaltali hjá þeim sem voru
með óskráðan heilsufarsflokk. Meðalfjöldi vitjana í heilsufarsflokki
A fór úr rúmlega sex niður í tæplega fimm. Meðalfjöldi vitjana í
heilsufarsflokki B dróst saman, úr sjö og hálfri niður í tæplega
sex. Minnsta breytingin varð á meðalfjölda vitjana hjá C flokk-
uðum mæðrum og börnum, meðalfjöldi vitjana hjá þeim fækkaði úr
tæplega sjö í tæplega sex.
Á rannsóknartímanum jókst hlutfall mæðra og nýbura sem fengu
bráðaþjónustu í heimaþjónustu. Heildaraukningin var 4,5% yfir rann-
sóknartímann en aukningin var mest frá árinu 2014-2018 (mynd 3).
Árið 2012 voru 47 (1,4%) konur í heimaþjónustu sem þurftu á bráða-
þjónustu ljósmæðra að halda. Við lok rannsóknar voru 223 (5,8%)
mæður í heimaþjónustu sem fengu bráðavitjun. Breytingar á milli ára
reyndust marktækar (p<0,001; tafla 2). Vitjanir brjóstagjafaráðgjafa
jukust einnig yfir rannsóknartímabilið. Árið 2012 fengu 33 mæður
(1,0%) í heimaþjónustu vitjun frá brjóstagjafaráðgjafa. Miklar
breytingar urðu á hlutfalli mæðra og nýbura sem fengu þjónustuna
á árunum 2013-2017 eða jókst úr 1% í tæplega 8%. Árið 2018 var
fækkun á mæðrum og nýburum sem fengu vitjun frá brjóstagjafaráð-
gjafa úr tæplega 8% í tæplega 7% sem jókst aftur árið 2019. Við lok
rannsóknartímans náðu vitjanir brjóstagjafaráðgjafa hámarki þegar
337 (8,8%) mæður í heimaþjónustu fengu þjónustu brjóstagjafaráð-
gjafa. Marktækur munur reyndist á fjölda vitjana brjóstagjafaráðgjafa
á milli ára, p<0,001 (tafla 2). Mynd 3 sýnir línulega þróun á hlutfalli
bráðavitjana og vitjunum brjóstagjafaráðgjafa yfir rannsóknartímann.
Mynd 1. Hlutfallsleg dreifing heilsufarsflokkunar hjá konum sem fengu heimaþjónustu
í sængurlegu á Íslandi á tímabilinu 2012-2019 (N=28.009).
Tafla 3. Bakgrunnsbreytur fyrir konur í heimaþjónustu ljósmæðra á Íslandi skoðaðar út
frá heilsufarsflokkun mæðra og nýbura á árunum 2012-2019 (N=28.009).
Mynd 2. Meðalfjöldi vitjana ljósmæðra til mæðra og nýbura í heimaþjónustu á Íslandi á
árunum 2012-2019 (N=28.009).
Mynd 3. Bráðavitjanir og vitjun brjóstagjafaráðgjafa eftir ári hjá konum sem fengu
heimaþjónustu í sængurlegu á Íslandi á tímabilinu 2012-2019 (N=28.009).