Ljósmæðrablaðið

Árgangur

Ljósmæðrablaðið - 01.12.2021, Blaðsíða 28

Ljósmæðrablaðið - 01.12.2021, Blaðsíða 28
28 LJÓSMÆÐRABLAÐIÐ - DESEMBER 2021 UMÖNNUNARÞARFIR EINHVERFRA KVENNA OG REYNSLA ÞEIRRA AF BARNEIGNARFERLINU INNGANGUR Í starfi sínu kynnast ljósmæður fjölbreytilegum fjölskyldum sem allar hafa mismunandi þarfir í gegnum barneignarferlið. Í störfum mínum sem ljósmóðir hef ég orðið vör við að starfsfólk býr yfir takmarkaðri þekkingu á einhverfu. Auk þess er hvergi minnst á einhverfar konur og umönnunarþarfir þeirra í klínískum leiðbein- ingum hér á landi. Orsakir einhverfu eru að mestu óþekktar en talið er að erfðir leiki þar lykilhlutverk (Sæmundsen, Magnússon, Georgsdóttir, Egilsson & Rafnsson, 2013). Einhverfa er samansafn ákveðinna hegðunar- einkenna og persónueinkenna sem geta verið hamlandi við daglegar athafnir í því samfélagi sem við búum í. Þessi persónueinkenni geta verið slök félagsfærni, samskiptaerfiðleikar, skynúrvinnsluvandi auk málþroskaraskana. Þessi einkenni eru þó mismunandi eftir einstaklingum. Það er því óhjákvæmilegt að þau hafi áhrif á jafn viðamikið ferli eins og barneignarferlið er. Þær einhverfu konur sem ég hef rætt við segja flestar að barneignarferlið hafi verið þeim erfitt og skilningur heilbrigðisstarfsfólks af skornum skammti. Þegar horft er til rannsókna og fræðsluefnis fyrir þennan hóp kemur í ljós að flestar rannsóknir beinast að einhverfum börnum eða foreldrum einhverfra barna en nánast ekkert um einhverfar konur og barn- eignarþjónustu. Einhverfir einstaklingar hafa oft aðrar greiningar eins og floga- veiki, ADHD, þunglyndi og kvíða. Hins vegar er vitsmunalegur þroski jafn breytilegur og einstaklingarnir eru margir og getur verið allt frá því að einstaklingur er með mikla þroskaskerðingu í að vera með mikla vitsmunalega yfirburði (World Health Organization, 2019). Viðmiðunar-stigun til greiningar fyrir þroskahömlun er 70 á greindarvísitöluprófi samkvæmt Alþjóðaheilbrigðisstofnuninni (World Health Organization, 2004). Ef horft er til niðurstaðna úr rannsókn Sæmundsen og félaga frá árinu 2013 má sjá að yfir helm- ingur barna með einhverfu var með stigun yfir sjötíu á greindarvísi- töluprófum (Sæmundsen o.fl., 2013). Þessar niðurstöður gefa til kynna að stór hluti einhverfra er ekki með þroskahömlun og þar af leiðandi hafa þeir aðrar þarfir en þeir einstaklingar sem eru einnig með þroskahömlun. Áður fyrr var einhverfa talin vera afar sjaldgæf. Hins vegar hefur þekkingu á einhverfu fleygt fram á síðustu árum og greiningarmörk orðin skýrari en algengi einhverfu hér á landi var um það bil 1,2% samkvæmt íslenskri rannsókn sem náði yfir börn fædd á tímabilinu 1994-1998 og fengu einhverfugreiningu fyrir lok árs 2009. Tíðni einhverfugreininga hjá stúlkum var um 0,64% á móti 1,72% hjá drengjum. Tíðni einhverfugreininga hjá rannsóknarhópum tvöfald- aðist hins vegar síðustu fjögur ár rannsóknartímabilsins. Þá var mikil aukning í einhverfugreiningum stúlkna á tímabilinu á meðan tíðni einhverfugreininga drengja stóð í stað. Það mætti mögulega túlka á tvo vegu. Annars vegar að einhverfar stúlkur eiga það síður til að vera með þroskahömlun og því ná þær frekar að aðlagast því samfé- lagi sem þær eru í hverju sinni og þess vegna með aukinni þekk- ingu fjölgar greiningum hjá þeim (Sæmundsen o.fl, 2013). Hins vegar má hafa í huga að rannsóknir innan heilbrigðiskerfisins hafa í gegnum tíðina almennt tekið meira mið af körlum heldur en konum en einkenni geta verið mjög mismunandi eftir kynjum (Franconi, Campesi, Colombo & Antonini, 2019). Auk þess hafa komið fram vísbendingar um að konum sé frekar mætt með fordómum innan kerfisins sem geta snúið bæði að kyni og/eða fötlun (Cobigo, Ouellette-Kuntz, Balogh, Leung, Lin, & Lunsky, 2013). Algengt er að einhverfar konur fái greiningu á einhverfu seint eða alls ekki. Algengar misgreiningar eru kvíði, þunglyndi, átröskun, áráttu- og þráhyggjuröskun og persónuleikaröskun. Hins vegar geta einhverfar konur þróað með sér slíkar raskanir rétt eins og aðrar konur sem ekki eru einhverfar (Begeer, Mandell, Wijnker-Holmes, Venderbosch, Rem, Stekelenburg, & Koot, 2012). Áætla má einnig að um 35% kvenna í heiminum hafi orðið fyrir líkamlegu og/eða Valgerður Lísa Sigurðardóttir, Lektor í ljósmóðurfræði við H.Í. Sérfræðiljósmóðir og formaður fagráðs ljósmæðraþjónustu á Landspítala Rut Vestmann, ljósmóðir, Heilbrigðisstofnun Suðurnesja og í heimahúsum Helga Gottfreðsdóttir, Prófessor í ljósmóðurfræði við H.Í. og forstöðumaður fræðasviðs á Landspítala F R Æ Ð S L U G R E I N

x

Ljósmæðrablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ljósmæðrablaðið
https://timarit.is/publication/862

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.