Ljósmæðrablaðið - 01.12.2021, Qupperneq 35

35LJÓSMÆÐRABLAÐIÐ - DESEMBER 2021
fæddu á hlið. Af þeim konum sem voru með skráða fæðingar-
stellingu fæddu 8% kvenna í uppréttri fæðingarstellingu, algeng-
ust þeirra var á fjórum fótum en 5,8% kvenna notuðust við hana.
Sjaldnast var að konur fæddu í fæðingastól en í þeirri stellingu
voru aðeins 0,3% kvenna á tímabilinu. Um 1% kvenna með skráða
fæðingarstellingu var í stellingu sem var skráð sem önnur stelling.
Líkt og sjá má í Töflu 2 voru marktæk tengsl aldurs við fæðingar-
stellingar (χ2 (45; N = 16.064) = 291,63, p < .001). Þær konur sem
voru í elsta aldurshópnum ≥40 ára fæddu í 2,5% tilfella í standandi
stellingu en 0,3% þeirra sem voru í yngsta hópnum ≤19 ára og 0,5%
þeirra á aldrinum 20-24 ára.
Það hvort konur væru frumbyrjur eða fjölbyrjur hafði tengsl við
fæðingarstellingar (χ2 (9; N = 16.064) = 634,52, p < .001). Þá voru
frumbyrjur líklegri að fæða í láréttri stellingu samanborið við fjöl-
byrjur. Fjöldi fyrri barna fjölbyrja hafði einnig marktæk tengsl við
fæðingarstellingar, (χ2 (18; N = 9.696) = 47,68, p < .001). Þá voru
konur sem áttu tvö börn eða fleiri líklegri að fæða í uppréttri stellingu
samanborið við konur sem áttu eitt barn fyrir (Tafla 2).
Búseta hafði marktæk tengsl við fæðingarstellingar
(χ2 (9; N = 16.064) = 109,36, p < .001) en þær konur sem höfðu
búsetu á landsbyggðinni fæddu oftar í hálfsitjandi stellingu, 64,4%
(n=701) samanborið við þær sem voru búsettar á höfuðborgarsvæð-
inu, 56,7% (n=6.732). Algengara var að konur af höfuðborgarsvæð-
inu fæddu liggjandi á baki, 13,6% (n=1.618) samanborið við konur af
landsbyggðinni 10,9% (n=459) (Tafla 2).
Hjúskaparstaða hafði einnig marktæk tengsl við fæðingarstellingar
(χ2 (9; N = 16.064) = 61,55, p < .001) eins og Tafla 2 sýnir. Hlutfalls-
lega færri konur sem voru í sambúð eða giftar voru í hálfsitjandi stell-
ingu, það er 56,4% (n=2.670), en 59,7% (n=6.555) þeirra sem voru
það ekki.
Ríkisfang hafði jafnframt marktæk tengsl við fæðingarstellingar
(χ2 (9; N = 16.064) = 79,93, p < .001) þar sem 6,1% kvenna með
erlent ríkisfang fæddu í stoðum samanborið við 3,9% þeirra sem höfðu
íslenskt ríkisfang (Tafla 2). Þá var marktækur munur á fæðingarstell-
ingum á milli kvenna með íslenskt ríkisfang og kvenna með ríkisfang
frá hæsta HDI hópnum ≥0,900 (χ2 (9; N = 14.329) = 17,02, p = 0,048).
Í þeim hópi voru m.a. konur með ríkisfang frá hinum Norðurlöndunum
og Englandi. Þá voru einnig marktæk tengsl þegar konur með íslenskt
ríkisfang voru bornar saman við konur með ríkisfang í landi úr mið
HDI hópnum 0,850-0,899 (χ2 (9; N = 15.243) = 52,98, p < .001) sem
samanstóð m.a. af konum með ríkisfang frá Póllandi og Litháen og
konum úr lægsta HDI hópnum ≤0,849 (χ2 (9; N = 14.461) = 48,95, p <
.001), sem samanstóð m.a. af konum með ríkisfang frá Filippseyjum
og Thailandi.
Marktæk tengsl voru milli atvinnu og fæðingarstellingar
(χ2 (9; N = 16.064) = 17,00, p = 0,049). Þær konur sem voru skráðar
í nám eða starf fæddu í 8,3% tilfella í uppréttum stellingum, saman-
borið við 6,3% tilfella kvenna sem voru skráðar í annað (Tafla 2).
Skráning fæðingarstellinga var mismikil eftir fæðingarstöðum
(Mynd 2). Á fæðingarstað A (Landspítala) og B (Sjúkrahús Akureyrar)
voru 89,9% fæðinga á tímabilinu með skráðar fæðingarstellingar
(94,3% á fæðingarstað A og 66,3% á fæðingarstað B). Á fæðingar-
stöðum C var í 24,4% fæðinga skráð fæðingarstelling og fæðingar-
staðir D voru með skráðar stellingar í 5,9% fæðinga.
Meirihluti kvenna með skráða fæðingarstellingu sem fæddi á fæðingar-
stöðum A, B og C (59,0% á A og B og 53,9% á C) fæddi í hálfsitjandi stellingu
en 44,1% á fæðingarstöðum D (Tafla 3). Það voru 20,7% sem fæddu á fjórum
fótum á fæðingarstöðum D en um 5,4% á fæðingarstöðum A og B og 12,7%
á fæðingarstöðum C. Það voru 13,1% kvenna á fæðingarstöðum A og B sem
fæddu liggjandi á baki samanborið við 7,8% á fæðingarstöðum C og 9,9% á D.
Notkun utanbastsdeyfingar í fæðingu hafði marktæk tengsl við fæðingar-
stellingar (χ2 (9; N = 16.064) = 1.082,28, p < .001) (Tafla 3). Þær konur sem
voru með skráða fæðingarstellingu og notuðu utanbastsdeyfingu voru oftar
í hálfsitjandi stellingu (65,8%) samanborið við konur sem ekki voru með
deyfingu (54,3%). Þá fæddu 7,2% kvenna með deyfingu í stoðum, en 2,3%
kvenna án deyfingar.

n %

Láréttar 14611 91,0
Á hlið 1755 10,9
Hálfsitjandi 9433 58,7
Hálfsitjandi með fætur í fótstigum 670 4,2
Í stoðum 676 4,2
Liggjandi á baki 2077 12,9

Uppréttar 1280 8,0
Fæðingastóll 41 0,3
Á fjórum fótum 927 5,8
Á hnjám í uppréttri stöðu 144 0,9
Standandi 168 1,0

Önnur stelling 173 1,0
Tafla 1. Tíðni og hlutfall skráðra fæðingarstellinga kvenna sem fæddu einbura í
höfuðstöðu, um fæðingarveg án áhalda, á rannsóknartímabilinu 2012-2018, n = 16.064.
Láréttar
fæðingarstellingar
Uppréttar fæðingarstellingar Annað
Á
hlið
Hálf-
sitjandi
Hálfs. m.
fætur í
fótstigu
m
Í
stoðu
m
Liggj
andi
á
baki
Fæðinga
-stóll
Á
fjórum
fótum
Á hnjám í
uppr.
stöðu
Standan
di
Önnur
stelling
p
n (%) % % % % % % % % % %
Aldur (ár) <0,001
<19 332 (2,1) 7,5 61,4 5,4 7,2 15,7 0,0 2,1 0,0 0,3 0,3
20-24 2593 (16,1) 8,5 63,8 5,2 4,6 12,5 0,2 3,5 0,4 0,5 0,8
25-29 5342 (33,3) 9,9 60,3 4,2 4,8 13,7 0,3 4,6 0,6 0,7 0,8
30-34 4798 (29,9) 12,2 56,5 3,8 3,5 12,7 0,2 7,0 1,4 1,3 1,4
35-39 2471 (15,4) 12,8 55,6 3,8 3,4 11,8 0,4 8,2 1,0 1,7 1,4
>40 528 (3,3) 14,2 50,6 3,6 4,0 12,9 0,4 8,7 1,9 2,5 1,3
Vöntunargildi 0
Fyrri börn <0,001
Frumbyrjur 6368 (39,6) 9,1 60,2 6,8 6,9 12,4 0,3 3,2 0,4 0,3 0,5
Fjölbyrjur 9696 (60,4) 12,1 57,8 2,5 2,4 13,3 0,3 7,5 1,2 1,6 1,4 <0,001
Eitt barn 5862 (60,5) 11,5 59 2,8 2,6 13,3 0,2 7,1 1,0 1,2 1,3
Tvö börn 2939 (30,3) 13,2 55,4 1,9 2,4 13,2 0,3 8,3 1,6 2,1 1,6
Þrjú börn og
fleiri
895 (9,2) 12,5 57,2 1,9 1,6 13,3 0,3 7,7 1,2 2,3 1,9
Vöntunargildi 0
Búseta <0,001

Höfuðborgarsvæði
11867
(73,9)
11,8 56,7 4,5 4,4 13,6 0,2 5,8 0,9 0,9 1,1
Landsbyggðin 4197 (26,1) 8,3 64,4 3,3 3,7 10,9 0,3 5,7 0,9 1,5 1,0
Hjúskaparstaða <0,001
Sambúð/gift 4734 (30,1) 11,6 56,4 3,6 3,8 13,2 0,2 7,0 1,3 1,5 1,4
Annað 10989
(69,9)
10,8 59,7 4,3 4,3 12,8 0,3 5,3 0,7 0,8 1,0
Vöntunargildi 341 (2,1)
Ríkisfang <0,001
Íslenskt ríkisfang 14014
(87,6)
11,4 58,7 3,9 3,9 12,9 0,3 6,0 0,9 1,0 1,1
HDI > 0,900 315 (2,0) 12,1 51,4 6 6,7 13,7 0,0 6,0 1,0 1,0 2,2 0,048
HDI > 0,850
-0,899
1229 (7,7) 6,7 60,6 6 5,7 12,9 0,1 4,6 1,0 1,5 0,9 <0,001
HDI < 0,849 447 (2,8) 7,8 60,6 7,4 7,4 13,0 0,4 2,2 0,7 0,0 0,4 <0,001
Vöntunargildi 59 (0,4)
Erlent ríkisfang 2050 (12,8) 7,6 59,1 6,3 6,1 13,3 0,1 4,3 0,9 1,1 1,0 <0,001
Vöntunargildi 0
Atvinna 0,049
Nemi/í starfi 14332
(89,2)
11,0 58,7 4,2 4,1 12,8 0,3 6,0 0,9 1,1 1,1
Annað 1732 (10,8) 10,3 58,8 4,2 5,0 14,4 0,2 4,2 1,0 0,8 1,0
Vöntunargildi 0
Tafla 2. Hlutfall skráðra fæðingarstellinga eftir bakgrunnsbreytum kvenna sem fæddu
einbura í höfuðstöðu, um fæðingarveg án áhalda, á rannsóknartímabilinu 2012-2018,
n = 16.064.
Litháen og konum úr lægsta HDI hópnum ≤0,849 (χ2 (9; N = 14.461) = 48,95, p < .001), sem
samanstóð m.a. af konum með ríkisfang frá Filippseyjum og Thailandi.
Marktæk tengsl voru milli atvinnu og fæðingarstellingar (χ2 (9; N = 16.064) = 17,00, p =
0,049). Þær konur sem voru skráðar í nám eða starf fæddu í 8,3% tilfella í uppréttum stellingum,
samanborið við 6,3% tilfella kvenna sem voru skráðar í annað (Tafla 2).
Skráning fæðingarstellinga var mismikil eftir fæðingarstöðum (Mynd 2). Á fæðingarstað A
(Landspítala) og B (Sjúkrahús Akureyrar) voru 89,9% fæðinga á tímabilinu með skráðar
fæðingarstellingar (94,3% á fæðingarstað A og 66,3% á fæðingarstað B). Á fæðingarstöðum C var í
24,4% fæðinga skráð fæðingarstelling og fæðingarstaðir D voru með skráðar stellingar í 5,9%
fæðinga.

Mynd 2. Hlutfall uppréttra og láréttra stellinga auk vöntunargilda eftir fæðingarstöðum á meðal kvenna sem fæddu
einbura í höfuðstöðu, um fæðingarveg án áhalda, á rannsóknartímabilinu 2012-2018, n = 16.064
Meirihluti kvenna með skráða fæðingarstellingu sem fæddi á fæðingarstöðum A, B og C (59,0% á A
og B og 53,9% á C) fæddi í hálfsitjandi stellingu en 44,1% á fæðingarstöðum D (Tafla 3). Það voru
20,7% sem fæddu á fjórum fótum á fæðingarstöðum D en um 5,4% á fæðingarstöðum A og B og
A+B
C
D 94,1336
75,6582
10,1258
2,0098
5,0671
6,7055
3,8566
19,2747
83,1688
Láré0ar Uppré0ar Vöntunargildi
ynd 2. Hlutfall uppréttra og láréttra stellinga auk vöntunargilda eftir fæðingarstöðum
á meðal kvenna sem fæddu einbura í höfuðstöðu, um fæðingarveg án áhalda, á
rannsóknartímabilinu 2012-2018, n = 16.064.