Bændablaðið - 08.09.2022, Qupperneq 38

38 Bændablaðið | Fimmtudagur 8. september 2022
Ufangsmesta lóðrétta ræktun
(vertical farming) heims er stunduð
í Dubai í Sameinuðu arabísku
furstadæmunum, í húsnæði sem
er rúmlega 330 þúsund fermetrar
með ársframleiðslu á salati upp á
rúm 900 þúsund kíló á ári.
Um þessa risavöxnu garðyrkju-
stöð var fjallað í vefmiðlinum Fast
Company í sumar. Þar kemur fram
að sé gengið inn í matvöruverslun
í borginni séu allar líkur á að salat
og grænmeti sem þar er í boði
sé innflutt frá Evrópu, þar sem
ræktarland og aðgengi að vatni til
ræktunar sé þar afar takmarkað.
Talið er að um 90 prósent af öllum
matvælum í landinu séu innflutt, en
nálægt tíu milljónir manna búa þar.
Mikil stærðarhagkvæmni
Garðyrkjustöðin heitir ECO 1 og
er staðsett nálægt flugvellinum
í Dubai. Ýmsar salattegundir eru
ræktaðar í stöðinni, til að mynda
klettasalat og spínat. Bygging
stöðvarinnar var samstarfsverkefni
Crop One, fyrirtækis sem sérhæfir
sig í lóðréttri ræktun nálægt Boston
í Bandaríkjunum, og fyrirtækisins
Emirates Flight Catering, sem
leggur flugfélaginu Emirates
Airlines til matvæli og hráefni til
matargerðar.
Mikil stærðarhagkvæmni er
talin vera fólgin í rekstri á mjög
stórum garðyrkjustöðvum með
lóðrétta ræktun innandyra, þar
sem sjálfvirk stýring er á öllum
þáttum ræktunarinnar; meðal annars
lýsingu, rakastigi og næringargjöf.
Haft er eftir Craig Ratajczyk,
forstjóra Crop One, í umfjöllun Fast
Company að stöðin hafi reynst vera
mjög arðvænleg.
Einstaklega umhverfisvænt
Stöðin er sögð mjög umhverfisvæn
í mörgu tilliti, til dæmis nýtingin á
vatni sem er talin vera afburðagóð –
um 95 prósenta minni vatnsnotkun
en í sambærilegri útiræktun. Þá er
engin þörf á notkun á skordýraeitri
né illgresiseyði því ræktunin fer
fram í lokuðu ræktunarkerfi.
Sem stendur er stöðin knúin
með hefðbundnum orkugjöfum, en
stefnt er á að skipta yfir í sólarorku
í framtíðinni.
Í Abu Dhabi, annarri borg
í Sameinuðu arabísku fursta-
dæmunum, er stefnt að því að reisa
aðra risastöð og hafa stjórnvöld
þar fjárfest fyrir um 100 milljónir
bandaríkjadala í verkefninu.
Þar er gert ráð fyrir að hluti
fjármagnsins fari í að setja upp
rannsóknarmiðstöð til þróunar á
enn hagkvæmari leiðum til lóðréttrar
ræktunar. Talið er að þessi tegund
ræktunar muni ryðja sér mjög til
rúms á heimsvísu á næstu árum.
/smh
Kartoffelmelcentralen, eða KMC,
er samvinnufélag í eigu danskra
kartöflubænda og sérhæfir
sig í framleiðslu á afurðum úr
kartöflupróteini og -sterkju.
Fyrirtækið er eitt að af þeim
stærstu í sinni grein í heiminum og
framleiðir 60 ólíka afurðaflokka sem
nýttir eru í matvælaiðnaði víða um
heim.
Markmið fyrirtækisins er að þróa
og framleiða hráefni úr kartöflum
sem má nota í matvælaiðnaði
í staðinn fyrir dýraafurðir eins
og ýmis íblöndunarefni í osti,
gelatín í sælgætisiðnaði og sem
hráefni í grænmetisrétti sem eiga
að líkjast kjöti. Hugo Nielses,
forstöðumaður viðskiptasviðs
KMC, sagði við Bændablaðið að
markmið fyrirtækisins væri að
framleiða vörur sem spornuðu
gegn loftslagsbreytingum, hungri í
heiminum og stuðluðu að auknum
líffræðilegum fjölbreytileika. „Þetta
gerum við meðal annars með því að
draga úr notkun á plöntuvarnarefnum
og orku og nýta afgangshráefni og
breyta því í verðmæti.“
Kartöfluræktun með
lágt kolefnisspor
„Hráefnið í framleiðslu sína fær
fyrirtækið frá jóskum kartöflubændum
sem rækta kartöflur sérstaklega
samkvæmt samningi við KMC og oft í
fremur rýrum jarðvegi sem ekki nýtist
vel til annarrar ræktunar.
Kolefnisspor kartöfluræktunar er
lágt og styður því vel við markmið
fyrirtækisins að draga úr losun
gróðurhúsalofttegunda og á sama
tíma að draga úr losun viðskiptavina
þess með nýtingu afurðanna sem
það framleiðir. Vinnsla fyrirtækisins
afkastar um milljón tonnum af
kartöflum á ári,“ að sögn Nielsen.
Níutíu ára saga
Fyrirtækið var stofnað árið 1933
eftir að danska ríkið fór þess á leit
við bændur að þeir ræktuðu meira af
kartöflum til að mæta aukinni þörf
landsins fyrir sterkju. Í upphafi var
tilgangur KMC að selja framleiðslu
sjö verksmiðja sem framleiddu sterkju
úr kartöflum með sérleyfi frá danska
ríkinu.
Það hefur verið starfandi í tæp
90 ár og frá upphafi sérhæft sig í
framleiðslu afurða sem unnin eru úr
kartöflum. Í dag framleiðir það meðal
annars prótein og sterkju sem er selt
til yfir 80 landa og flytur út um 90%
framleiðslunnar og er Kína stærsti
viðskiptavinur þess.
Árið 1988 var sett á laggirnar
þróunardeild innan fyrirtækisins
til að vinna að bættum gæðum
framleiðslunnar og þróa nýjar
afurðir. Á tíunda áratug síðustu
aldar var lögð megináhersla á
framleiðslu afurða sem nýst gætu í
matvælaiðnaði og markaðssetningu
þeirra á alþjóðamarkaði. Árangurinn
var góður og árið 2003 var byggð ný
verksmiðja til að mæta aukinni sölu á
kartöflusterkju.
„Kjötbollur“ úr kartöflupróteini
Meðal þróunarverkefna sem unnið er
að í dag er kartöfluprótein sem gæti
komið í staðinn fyrir soja og baunir í
grænmetisréttum sem eiga að líkjast
kjöti.
Undirritaður smakkaði í sumar
„kjötbollur“ sem gerðar eru úr
kartöflupróteini og matreiddar í
tilraunaeldhúsi KMC. Áferð þeirra er
ótrúlega lík kjötbollum og bragðið gott
þrátt fyrir að aðeins hafi vantað upp
á að það væri eins og kjötbollur sem
búnar eru til úr kjöti. / VH
Prótein- og sterkjuvinnsla úr kartöflum:
Hráefni sem getur komið
í staðinn fyrir dýraafurðir
UTAN ÚR HEIMI
Norski áburðarframleiðandinn
sendi nýlega frá sér tilkynningu
þar sem sagt var frá áformum
þeirra um að minnka framleiðslu
á ammoníaki í Evrópu.
Þetta eru viðbrögð Yara við
gasverði sem sjaldan hefur verið
jafnhátt á Evrópumarkaði.
Í september 2021 sendi Yara
frá sér tilkynningu þess efnis að
ammoníakframleiðsla á þeirra vegum
í Evrópu myndi dragast saman um
40% vegna hækkaðs gasverðs. Með
þessum nýjasta samdrætti munu
evrópskar verksmiðjur Yara einungis
starfa við 35% afkastagetu.
Gasverð hefur verið í hæstu hæðum
í Evrópu undanfarin misseri og
hefur norski áburðarframleiðandinn
ákveðið að bregðast við því með
flutningi á hluta sinnar framleiðslu
á ammoníaki. Framleiðsla á nítrati
mun því þurfa að reiða sig í auknum
mæli á innflutt ammoníak. /ÁL
Stærsta garðyrkjustöð heims í lóðréttri ræktun:
Framleiðir rúm 900 þúsund kíló af salati á ári
Yara færir framleiðslu frá Evrópu
Yara heldur áfram að bregðast við háu gasverði með samdrætti á framleiðslu
ammoníaks.
Garðyrkjustöðin risavaxna í Dubai. Mynd/ Crop One
„Kjötbollur“ úr kartöflupróteini sem búnar eru til í tilraunaeldhúsi KMC. Mynd / VH
Pitsuostur, unninn með kartöflusterkju. Mynd / KMC Jóskir bændur rækta sterkjuríkar kartöflur fyrir KMC. Mynd / KMC
Sýnishorn af lóðréttri ræktun. Mynd / Wikimedia Commons
Gönguleið hefur áhrif á helti
Þegar kýr eru á beit þurfa þær
auðvitað að ganga til og frá fjósinu
til þess að komast á beitarstykkið.
Oft eru þessar gönguleiðir kúnna
malarbornar, svo þær vaðist ekki
upp, en það skiptir þó verulegu
máli hvernig staðið er að frágangi
á þessum gönguleiðum.
Þetta var sérstaklega skoðað í
írskri rannsókn þar sem gerður var
samanburður á tíðni helti kúa og
frágangi á gönguleiðum 99 kúabúa.
Í ljós kom að þar sem finna mátti
lausa steina á helstu gönguleiðum
kúnna, þar var meira um helti.
Rannsóknin leiddi einnig í ljós
að þar sem voru rimlar framan við
inngang inn í fjósin, sem oft er á
búum sem beita mikið, eins og t.d.
írskum kúabúum, þar var einnig
meira um helti.
Þetta kemur líklega fæstum á
óvart enda eru kýr ekki sérlega
liprar á sér og eiga ekki auðvelt
með að sveigja fram hjá ójöfnum
við göngu sína. Þegar þær misstíga
sig, t.d. þegar þær stíga óvart á stein
eða misfellu í undirlaginu eins og á
rimlum, getur það orsakað skaða á
sólanum eða hvítu línunni sem tengir
sólann við klaufvegginn
/Magasinet Kvæg-SNS
Kýr eru ekki sérlega liprar á sér.