Andvari - 01.01.2016, Side 92

90
AUÐUR AÐALSTEINSDÓTTIR
ANDVARI
lífsmynstur, fara til Svíþjóðar og skrifa þar loks bókina sem hana hefur alltaf
dreymt um að semja. Eyja tekur ekki stjórnina yfir lífi sínu sjálf, ákvörðunin
er í raun ekki hennar, enda lýsir hún sjálfri sér þannig að hún sé í grunninn
ólík öðrum konum í fjölskyldu sinni, sem eru stjórnsamar, „ákveðnar í sínu“
og „framtakssemin uppmáluð“." Sjálf lætur hún reka á reiðanum og reka sig
áfram - og er að því leyti lík Sögu en einnig Klöru, aðalsögupersónu Auðar
í Fólkinu í kjallaranum (2004). Klara er einmitt furðu óvirk þegar annað
fólk (vinir og fjölskylda) ryðst inn á heimili hennar og stjórnar framvindu
kvöldsins; hún er kyrrstæð í auga stormsins og færir sig reyndar að lokum
undan - niður í kjallara, undir yfirborð framvindunnar, þar sem hún finnur
sína eigin kviku líkt og höfundur sem kafar undir yfirborð atburða og per-
sóna í leit að „kjarnanum“.
Þótt Eyja nái í lok Osjáífrátt ákveðinni stjórn á lífi sínu, verði ákveðnari og
skipulagðari, a.m.k. hvað skrifin varðar, eru óvirkni og stjórnleysi sett fram
sem ákveðinn lykill að eðli skáldskaparskrifa. Þegar síga tekur á seinni hluta
bókarinnar fáum við kostulegar lýsingar á dvöl Eyju í Svíþjóð, nokkurskonar
endurhæfíngarbúðum þar sem hún kemst á skrið með að skrifa, í félagsskap
frænku sem er drifin áfram af „samblandi af dugnaði og óþolinmæði“12 þótt
hún hafi ef til vill ekki alltaf jafn mikla stjórn á sjálfri sér og rás atburða og
hún vill vera láta. En inn á milli segir einnig frá því hvernig Eyja mun í fram-
tíðinni, „hugmyndasnauð eftir þrjár skáldsögur á fjórum árum“, grafa upp
gamlar stílabækur langömmu sinnar sem var í „dulrænum klúbbi með tveim
vinkonum sínum“ og iðkaði ósjálfráða skrift, sem „þá þótti voðalega ný-
móðins“.13 Enda var, hér á landi sem annars staðar, „[bjlómatími spíritismans
[....] síðari hluti 19. aldar og upphaf þeirrar tuttugustu“14 og þá spruttu víða
fram miðlar sem féllu í trans og fluttu skilaboð frá æðri heimum. Sumir sem
iðkuðu ósjálfráða skrift héldu því fram að látin stórskáld skrifuðu í gegnum
þá15 en aðrir töldu sig fá innblástur frá óræðari öflum. Langamman var í
þeim skilningi „einkaritari andanna“ en dótturdóttir hennar, mamma Eyju,
lýsir því kaldhæðin þannig að hún hafi skráð framtíð sína í litlar stílabækur:
„Eins konar æskuminningar úr framtíðinni.“16
Þótt afraksturinn virðist fremur ómerkilegur, þar sem langömmurnar not-
uðu himnatengingu sína helst til að „tala við eiginmennina þegar þeir voru
dánir“ og þá til að ráðfæra sig við þá út af „pípulögnunum undir vaskinum“
og öðru þvílíku, er lesandanum gert ljóst að sú uppgötvun að skrift geti
verið ósjálfráð gegnir lykilhlutverki í þróun Eyju sem höfundar. í Svíþjóð
„þurfti hún að læra að hugsa, nú langar hana að vita hvað gerist ef hún hætt-
ir því“.17 Upplifun Eyju er þó meira í ætt við sjálfvirkni (e. automatism) en
spírítisma formóðurinnar: „Orðin svífa út úr skýjaðri undirmeðvitundinni,
ólmast við að halda flugi í meðvitundinni og hrapa en örfá fljúga áfram,
hvert og eitt sönnun þess að í kimum hugans leynist leyndardómur."18 Elér