Andvari - 01.01.2016, Síða 153

ANDVARl
HIN EILÍFA SAMÞÆTTA LÍFSHEILD
151
Samkvæmt eftirmálanum er sagan rituð í Kaupmannahöfn árið 1909, ári
eftir þjóðaratkvæðagreiðslu þar sem bann við áfengisinnflutningi til Islands
var samþykkt.48 Áfengisbannið er miðlægt í frásögninni og við það bundnar
væntingar um betri framtíð drykkjumannsins. Bindindishreyfingin sem slík
var alþjóðlegs eðlis og tengdist útivistar- og heilsubótarmenningu lífhyggj-
unnar þar sem miðað var að eflingu mannkyns úti við uppsprettur lífsins í
náttúrunni. Kjörorðið var heilbrigði líkama og sálar og voru alls kyns að-
ferðir til að stuðla að því boðaðar. Johannes V. Jensen hvatti sem dæmi í bók
sinni Den ny Verden árið 1907 til hjólreiða, leikfimiæfinga og bindindissemi
en hann tók virkan þátt í starfi dönsku útivistarhreyfingarinnar.491 „Síðasta
fullinu“ er að sjá sem viðhorfum af þessu tagi sé samsinnt og það viðurkennt
að áfengisneysla auki á ójafnvægi í innra lífi einstaklings og því sé hún mein
á samfélaginu í heild. Örlög Þóris eru ekki fullskýrð þar sem sögunni lýkur
strax eftir að hann hefur teygað síðasta fullið og kastað áfengisbikarnum í
klettagil. Hann aumkast yfir heilsuleysi sínu og telur að líftóran muni brátt
bera sig á endastöð „[...] eins og reiðalaust og kjölfestulaust skip áfram að
svelgnum mikla, hringiðunni, sem alla sogar í sig“.50
Þekktasti hluti sagnasafnsins er áðurnefnt prósaljóð, „Hel“, sem er afar
ólíkt „Síðasta fullinu“ bæði að efnisvali og byggingu. Þar er á draumkennd-
an hátt greint frá æviskeiði hins marglynda Álfs frá Vindhæli sem hvergi
festir rætur og vinnur sig aldrei að neinu takmarki. Allt í lífsstefnu Álfs
stuðlar að sundrung sálarkraftanna og kallast á við vangaveltur höfundar-
ins í Einlyndi og marglyndi um „leikhyggju“ (dilettantism) sem fólst í til-
hneigingu til að lifa lífinu af léttúð og koma sér undan hvers kyns streði.
Álfur er sveimhugi sem þráir víðsýni og óskar sér að geta flogið líkt og fugl
um allar trissur. Hins vegar er honum ógjörningur að einbeita sér að einum
ákveðnum hlut og tekst því aldrei að öðlast neina sérhæfingu. Á einum stað
þar sem hann bíður dóms hittir hann fyrir ónefndan prófessor og tekur að
bera saman árangur þeirra í lífinu: „Þú hefur sótt þekkingu þína í myglaðar
skræður, þú hefur starað úr þér augun, altaf starað á sama blettinn. Ef til vill
hefurðu leiðrétt nokkur ártöl [...]. En hvar er víðsýni þín?“51 Sjálfur er hann
ekki í vafa um að sitt líf hafi verið miklu fjörlegra og í sjálfu sér andmælir
prófessorinn því ekki. Aftur á móti bendir hann Álfi á að þrátt fyrir að hafa
sjálfsagt komist í kynni við ýmislegt á flakkinu hafi hann hvergi áunnið sér
þekkingu á afmörkuðu sviði og því aldrei fundið takmörk sín:
Þú vildir ekki gera neitt, sem yrði ekki aftur tekið. Þetta kallaðirðu að þekkja alla
vegina. [...] Þú sérð, að öll mannleg þekking er ekkert annað en eyja, umflotin af
óendanlegu hafi hins ókunna. Enginn, sem hefur séð þá sýn, verður samur maður
eftir. Svo notarðu árin sem eftir eru til þess að velta fáeinum steinum í fjöruborðinu,
og ímyndar þér, að þú sért að færa kvíar þekkingarinnar svolítið út.52