Leikhúsmál - 01.11.1963, Blaðsíða 61

Leiklist ó liðnum árum
Sigurður Grímsson ritar leikhúsannál 1950—1962
IV. grein
Þjóðleikhúsið
hóf starfsemi sína leikárið 1951—'52 með framhalds-
sýningum á óperunni Rigoletto, sem áður segir, en annað
viðfangsefni leikhússins á leikárinu var „Ljenharður
fógeti" eftir Einar H. Kvaran. Var leikritið frumsýnt 22.
september 1951 og var alls sýnt 12 sinnum. Leikstjóri var
Ævar R. Kvaran og lék hann einnig aðalhlutverkið, Ljen-
harð. Aðrir leikendur er fóru með meiriháttar hlutverk
voru Jón Aðils er lék Torfa í Klofa, Þóra Borg er lék
kvenskörunginn Helgu konu hons, Valur Glslason er fór
með hlutverk Ingólfs bónda, Elín Ingvarsdóttir er lék Guð-
nýju dóttur hans, Róbert Arnfinnsson er lék Eystein úr
Mörk og Klemenz Jónson er lék Freystein („Kotstrandar-
kvikindið"). — Höfundur leiksins, Einar H. Kvaran, var
um langt skeið einn af ágcetustu og mikilhœfustu rithöf-
undum landsins og dáður af öllum þorra landsmanna
fyrir ritverk sín, einkum þó smásögurnar sem flestar eru
frábœr skáldskapur og sumar hreinar bókmenntaperlur.
Hann var einnig athyglisvert leikritaskáld, enda þótt hann
tœki ekki að semja leikrit fyrr en hann var kominn á efri
ár. „Ljenharður fógeti" hefur notið mikilla vinsœlda, en
er þó ekki jafn gott verk og t.d. leikrit hans „Syndir ann-
arra" sem Leikfélag Reykjavlkur sýndi hér fyrst leikárið
1914—15.
Nœsta viðfangsefni Þjóðleikhússins var leikritið „Dóri"
eftir Tómas Hallgrímsson. Leikstjóri var Indriði Waage.
Leikurinn var frumsýndur 25. október 1951 og sýnt fjórtán
sinnum. Höfundur leiksins var og er góðkunnur Reykvík-
ingur og vinsœll og tók um skeið allmikinn þátt í leiklistar-
lífi bœjarins. Það vakti því mikla eftirvœntingu bœjarbúa,
er það vitnaðist að leikrit eftir hann vœri á uppsiglingu á
svið Þjóðleikhússins. Efni leiksins, sem er gamanleikur, er
nœsta frumlegt, byggist í meginatriðum á yfirnáttúrlegri
þefskynjan Dóra, aðalpersónu leiksins. Veldur þessi furðu-
legi hœfileiki Dóra ekki aðeins byltingu í ilmvatnaiðnaði
heimsins og leysir öll fjárhagsvandrœði íslenzku þjóðar-
innar heldur verður hann til þess að skapa nýja list ilms-
ins, sem hefur ótakmarkaða möguleika. — Leikendur voru:
Haraldur Björnsson er lék skáldið Jakob Johnsen, veiga-
mesta hlutverk leiksins, og bar leikinn að mestu uppi með
snjallri túlkun sinni á persónunni og ágœtu gerfi. Meðal
annara leikenda má nefna Baldvin Halldórsson er lék
Coty verksmiðjueiganda, Gest Pálsson, er lék Moris,
bónda og mág Johnsens skálds, Steindór Hjörleifsson, er
lék son hans, Dóra, sem gœddur er hinni yfirnáttúrlegu
þefskynjan og Val Gíslason, er fór skemmtilega með hlut-
verk ensks laxveiðimanns, Sir John's Harrison's. Leiktjöld
gerði Lárus Ingólfsson. Voru þau afbragðsvel gerð og féllu
sérlega vel við efni leiksins.
Hinn 14. nóvember 1951 frumsýndi leikhúsið likritið „Hve
gott og fagurt" eftir enska rithöfundinn W. Somerset
Maugham í snjallri þýðingu Árna Guðnasonar. -— í leik-
riti þessu rœðst höfundurinn vœgðarlaust og með mark-
vissri fyndni á sjálfsánœgju manna, hrœsnina og yfir-
drepskapinn, er klœðir eigingirnina gerfi mannúðar og
fórnfýsi. Höfundurinn hefur kallað leikinn „farsa" og er
það vissulega rétt enda þótt hann stilli þar öllu í hóf af
59