Veiðimaðurinn - 01.12.1959, Page 15

getur líka orðið nokkurra ára bið á því.
En laxinn kemur — undantekningarlítið
ratar hann á mynni árinnar, sem hann
kiaktist út í. En breytingin er mikil.
Sei'ðin, sem gengu til sjávar, voru á stærð
við sardínur. En sá lax, sem kemur af
hafi, er stór, feitur og þungur fiskur og
ótrúlega sterkur. Laxar, sem lengi hafa
verið í sjó, geta verið sextíu pund að
þyngd eða meira.
Nú veitir laxinum ekki af því að vera
sterkur, því að hann á framundan örð-
uga leið upp árnar að riðinu, þar sem
liann sjálfur skreið úr mölinni. Og á
þeirri leið eru margir óvinir og skæðir.
í fjörðum og víkum eru hnísur. Við
mynni ánna voka selir í fyrirsát. Þegar
upp í árnar kemur, má víða búast við
minkum og otrum. Sta’ðnæmist laxinn í
grunnum polli, getur þar borið að
svangan grábjörn.
Maðurinn er þó skæðasti óvinurinn.
Hann leggur net og gildrur við ármynn-
in, liann gerir kistur í ánum, leggur þar
net og dregur á. Og við hvern streng
standa menn með stöng og ginna þennan
fallega fisk með flugum og spónum, sem
verða oft hans banabiti, ef hann lætur
tælast.
III.
Þegar í árnar kemur, klýfur laxinn
strauminn af mikilli elju. Fjóra til
fimmtán kílómetra fer hann á hverjum
degi, eftir því gegn hve miklum straum-
þunga er að sækja. Og lítið hirðir hann
um að nema staðar til þess að leita sér
fæðu.
Samt brestur hann ekki þrek. Honum
ægja ekki strengir og flúðir. Hann stiklar
fossa, þótt þeir séu tíu feta háir, í einni
atrennu, og hann klöngrast jafnvel upp
fossa, sem eru fjörutíu til fimmtíu fet,
ef þar eru stallar og afdrep, svo að hann
geti hvílt sig og farið þetta í áföngum.
Á leiðinni upp ána slitnar smátt og
smátt úr lestinni. Hver lax leitar í þá
þverá eða kvísl, þar sem hann var gotinn
í. Þegar upp í árnar kemur, fara fiskarn-
ir líka að para sig. Þegar loks er komið
á áfangastað fer hrygnan að sveima með
botni og fægja hann með sporði sínum
og uggum og draga djúpar rásir í mölina.
í þessar rásir hrygnir hún — nokkrum
tugum lirogna í senn. Hængurinn spýtir
sviljum yfir hrognin, um leið og þau
sökkva niður í rásirnar, en hrygnan þek-
ur þau með möl. Þannig halda hjónin á-
fram allt að fimm daga. Þá getur ein
hrygna verið búin að brygna nær tuttugu
þúsund hrognum.
En nú eru þau líka aðframkomin af
þreytu. Kyrrahafslaxinn deyr ævinlega
að þessu loknu. En Atlantshafslaxinn er
þrautseigari og kemst oft til sjávar aftur.
Þar réttir hann við, ef óvinir hremma
hann ekki, og snýr á sínum tíma aftur
upp í árnar til þess að hrygna í annað
sinn.
í fyllingu tímans kviknar líf í hrogn-
unum. N ý kynslóð er að fæðast, ný hring-
rás að hefjast..
IV.
Þetta er það, sem kunnugt er um lax-
inn og lifnaðarhætti hans. Það er vissu-
lega heillandi saga. En hitt seiðir þó enn
meir, er menn vita ekki.
Fyrsta ráðgátan er: Hvar er laxinn og
hvernig hagar hann sér, á meðan hann
Vribimaburinn
5