Veiðimaðurinn - 01.12.1959, Qupperneq 24

lyktin getur verið þægileg eða óþægileg,
e£tir því hvað hugsunin snýst um.
Þegar við hófum tilraunir okkar, byrj-
uðurn við á að rannsaka, hvort fiskar
gætu greint lyktarmun af mismunandi
vatnagróðri. Við notuðum vatnsbúr með
sérstökum útbúnaði, þar sem lyktin var
leidd í vatnið gegnum rör. Fiskarnir
fengu æti að launum fyrir að leita á eina
lyktina (með því að synda í rörinu). Ef
þeir runnu á aðra, var þeim hegnt með
veikum rafstraumi. Þegar fiskarnir höfðu
verið æfðir í að velja á milli, kjósa eina
lykt fram yfir aðra, voru þeir prófaðir
með daufum lyktarvökvum, úr fjórtán
mismunandi vatnaplöntum. Þeir gátu
greint lykt allra þessara plantna hverja
frá annarri.
Gróðurinn lilýtur að vera mjög mikil-
vægt atriði í lífi vatnafiska. Lyktin af hon-
um vísar þeim sennilega leið til ætis-
stöðva, þegar skyggni er vont, eins og t.
d. í gruggugu vatni eða að næturlagi, og
hún getnr einnig varnað því, að seiði
liætti sér út úr öruggum fylgsnum. Lykt
getur líka varað fiska við eitri. Við ger'ð-
um reyndar þá uppgötvun, að með að-
stoð fiska má komast að raun um magn
óhreininda, sem berast í vatn frá verk-
smiðjum. Sílin, sem við þjálfuðum, gátu
fundið phenol, sem er algengt eiturefni
frá verksmiðjum, þótt magnið væri miklu
minna en memi fá greint.
Allt renndi þetta stoðum undir þá til-
gátu, sem rannsóknirnar á leyndardómn-
urn um ratvísi laxins til uppeldisstöðv-
anna voru byggðar á. Við megum gera
ráð fyrir, að sérhver árspræna hafi sína
sérstöku lykt, sem ekki breytist frá ári
til árs, og að seiðin, sem venjast þessari
lykt, áður en þau fara til sjávar, kannist
við hana eftir að þau eru orðin fuliþroska
og geti fundið hana og fylgt lienni þang-
að, sem hún á upptök sín, þegar þau
koma aftur úr sjó, til þess að hrygna.
Nokkur vafatriði eru auðvitað í þess-
ari kenningu. Hið fyrsta, sem við próf-
uðum var þessi spurning: Hefnr hver á
sína eigin lykt?
Við tókum vatn úr tveimur lækjum í
Visconsin og rannsökuðum, hvort fiskar
gætu greint þar á milli. Við prófuðum
þetta fyrst á minnó og því næst á laxi, og
báðar tegundirnar greindu mismun. F.n
þegar við eyðilögðum nefvefina, gat fisk-
urinn ekki fundið mun á vatninu.
Við efnagreiningu kom í ljós, að meg-
inmunurinn á vatninu úr þessutn tveim-
ur stöðum var í lrinu lífr.ena efni. Við
reyndum fyrst fiskinn i stigeimdu vatni,
og komumst að raun um að efnin, sem
aðal máli skiptu, voru reikul, lífræn efni.
Sú hugmynd, að fiskur gangi á lykt, var
ennfremur studd með svæðisrannsóknum.
Ur tveimur kvíslum Issaquah-árinnar í
Washington-fylki tókum við nokkra
kynþroska iaxa, sem komnir voru heim
til að lrrygna. Við tróðum bómull upp í
nasirnar á helmingi hvors hópsins og
slepptum svo öllum löxunum í fljótið
fyrir neðan kvíslarnar, til þess að þeir
þyrftu að ganga upp aftur. Flestir fisk-
arnir, sem ekki var troðið upp í nasirnar
á, fóru aftur upp í þá kvísl, sem þeir
höfðu gengið í fyrst; en hinir „þef-
blindu“ gengu sitt á hvað — völdu röngu
kvíslina álíka margir og þeir, sem hittu
á þá réttu.
Árið 1949 var laxahrognum úr Horse-
fly-ánni í British Columbía klakið út og
14
Vf.iðimaðurinn