Veiðimaðurinn - 01.12.1986, Blaðsíða 14

lega má mest af Norðmönnum læra, en
þeir framleiða um 40 þúsund tonn af eldis-
laxi á þessu ári. Allur þessi lax er alinn í
sjókvíum, en þær eru á víð og dreif innan
norska skerjagarðsins, allt frá Stavanger til
Tromsö. Vegna byggðasjónarmiða hefur
verið lögð áhersla á að dreifa þessu sem
mest. Af þessum 40 þúsund tonnum má
gera ráð fyrir að um 5-10% sleppi út á
hverju ári. Það má því áætla að 2-3 þúsund
tonn af eldislaxi reyni að ganga í laxveiðiár
til hrygningar.
Þess ber að geta, að í Noregi heyrir öll
stjórnun á laxveiðum í sjó undir sjávar-
útveg. Hagsmunir sjávarútvegs hafa því
haft algjöran forgang í allri ákvarðanatöku.
Nær allar laxveiðiár hafa orðið fyrir
barðinu á gengdarlausri veiði í reknet fyrir
utan norsku ströndina. Umsjón með
laxinum eftir að hann gengur í ferskvatn
hefur Umhverfismálaráðuneytið. Það
hefur lítið getað afhafst. Þó hefur það
fengið norsk stjórnvöld til að leggja fram
10 milljónir norskra króna á næstu árum til
að sleppa gönguseiðum, til að styrkja
náttúrulegan stofn í tíu norskum laxveiði-
ám. Seiðin verða af stofni viðkomandi
árkerfís.
Þar sem ofveiði á villtum stofnum er
staðreynd í Noregi, eiga eldislaxarnir
auðveldara með að taka yfir laxveiðiárnar.
Menn fylgjast nú vel með því hvernig
þessum löxum, sem orðnir eru kynbætt
húsdýr, tekst að hrygna og þrífast í villtu
umhverfí.
Segja má að þessi staða mála í Noregi
ætti að vera okkur víti til varnaðar, ekki síst
að því er varðar stjórnun þessara mála.
Stjórnun á lífsferli laxins í ferskvatni og
sjó ber að hafa á einni hendi.
Aðstæður hér á landi
Ástand villta laxastofnsins hér á landi er
allt annað en í Noregi og eldisaðstæður hér
eru mikið frábrugðnar því sem þar er.
Líklegt er að villtum stofnum hér stafí ekki
eins mikil hætta af laxeldi, eins og raunin
hefur orðið í Noregi. Hinsvegar er
nauðsynlegt að vera vel á verði og reyna að
miðstýra laxeldinu á þann hátt að náttúr-
unni stafí sem minnst hætta af því, hvað
varðar umhverfísspjöll, mengun og lax-
veiði.
Mun nú verða rætt um helstu laxeldis-
framkvæmdir hér á landi með hliðsjón af
staðsetningu þeirra og helstu laxveiði-
svæðanna.
Staðsetning eldisfyrirtækja
Mynd 1 sýnir staðsetningu helstu eldis-
og hafbeitarstöðva hér á landi. Að því er
náttúruleg vatnakerfí varðar, er sú hætta,
sem af þessum stöðvum stafar, æði
mismunandi. Strandeldisstöðvar nota
flestar sjó til að ala laxinn og tengjast því
ekki vatnakerfum. Seiðaeldisstöðvar eru
hinsvegar oft staðsettar þannig, að frá-
rennsli þeirra fer beint í ár og stöðuvötn.
Hætta, sem af þeim stafar fyrir vatna-
kerfín, er því tvíþætt. Annarsvegar berst
verulegt magn úrgangsefna frá stöðvunum
út í árnar. Það gæti flokkast undir mengun
ef árnar eru mjög lífrænar fyrir, en slík
viðbót gæti á hinn bóginn í sumum til-
fellum verið til góðs, ef vatnakerfíð er
mjög næringarsnautt. Hin hættan er fólgin
í smiti ef sjúkdómar koma upp í eldis-
stöðvunum. Þar sem lítið er vitað um
dreifingu sjúkdóma í vatnakerfum hér á
landi, verður að telja öruggast að nota
klakfísk úr viðkomandi árkerfi og flytja
sem minnst af hrognum og seiðum milli
landshluta.
Ymsar eldisstöðvar hafa verið sérstak-
lega hannaðar til að vera með marga stofna
úr ákveðnum landshluta samtímis í eldi.
12
VEIÐIMAÐURINN