Veiðimaðurinn - 01.12.1986, Blaðsíða 47

ferð á íslandi. Bæði er sjávarhiti hér að
mun óhagstæðari en í nefndum löndum, og
svo er, samkvæmt nýlegri fregn í Morgun-
blaðinu, rafmagn á Islandi um 2Vi sinnum
(160%) dýrara en á meginlandi Evrópu. Þá
er dælingarhæð að öðru jöfnu mikil á Is-
landi vegna mikils hæðarmunar ílóðs og
fjöru.
Því hefur það verið þeim sem þetta ritar,
og eflaust ýmsum öðrum, undrunarefni,
hvers vegna laxeldisfyrirtæki stofna nú til,
eða hyggjast stofna til, stórfelldra og mjög
fjárfrekra framkvæmda, sem byggja á dæl-
ingu kalds sjávar í opin ker á landi. Er tor-
séð, hvað bjargað gæti slíkum fyrirtækjum
frá fjárhagslegu hruni eða gjaldþroti, með
því að auk of mikils stofn- og raforkukostn-
aðar mun það sýna sig, að lax vex of hægt
við slíkar aðstæður.
V. Um stofn- og rekstrar-
kostnað og fjármögnun
laxeldisstöðva
Að framan hefur verið lýst þeim skoð-
unum, að (1) seiðaeldi yrði innan fárra ára
(sennilega 2 - 3ja) að byggja einvörðungu á
innanlandsmarkaði fyrir hafbeitarseiði, og
(2) að matfiskeldi eigi ekki framtíð hér á
landi, þegar frá eru taldar nokkrar sjóeldis-
kvíar í Lóni í Kelduhverfi og Vestmanna-
eyjahöfn. I einstökum tilvikum er að sjálf-
sögðu mikilvægt að fyrir liggi raunhæfar
tæknilegar og fjárhagslegar áætlanir um
stofn- og rekstrarkostnað fiskeldisstöðva,
en um þessi atriði gildir augljóslega engin
ein formúla, þar sem aðstæður eru jafn
breytilegar og fyrirhugaðir staðir fyrir
eldisfyrirtæki eru margir. Þessar grund-
vallarforsendur eru óháðar fjármögnunar-
fyrirkomulagi. Það fé sem einstaklingar og
einkabankar leggja til fiskeldisfyrirtækjaer
að sjálfsögðu á valdi og ábyrgð þessara
aðila og óviðkomandi almenningi, öðrum
en hluthöfum bankanna.
Öðru máli gegnir um lán og ábyrgðir
sem bankar og sjóðir í eigu ríkisins veita. Þar
verða viðkomandi stofnanir að láta fara
fram trúverðugt mat óháðra aðila áður en
fyrirgreiðslur eru veittar og viðhafa þeim
mun meiri varkárni sem um er að ræða
stærri fjárhæðir. Það er tilgáta mín, að
rangar ákvarðanatökur um stórfram-
kvæmdir, eins og drepið hefur verið á hér
að framan, hafi verið reistar á óáreiðan-
legri, og bersýnilega rangri, ráðgjöf „sér-
fræðinga“. Annars væri naumast ráðist í
slíkar framkvæmdir, jafnvel þó að segja
megi, að á þjóðinni skelli nú háar öldur
bjartsýni og áróðurs um mikla arðsemi og
fjáruppgrip laxeldisfyrirtækja á Islandi.
Af framangreindum ástæðum sérstaklega
sýnist það óvarkárt, og naumast verjandi,
að ríkisbankar og sjóðir, sem fara með fe'al-
mennings, taki góðar og gildar fram-
kvæmdaáætlanir sem fyrirhuguð ellegar
starfandi laxeldisfyrirtæki leggja fram með
umsóknum um fyrirgreiðslu. Einkum ber
að gjalda varhuga við háum ábyrgðum í
krónum talið. Það er nefnilega handhægara
að samþykkja ábyrgðir en veita lán. En í
kjölfar ríkisábyrgða fylgja jafnan lántökur.
Og þegar svo gjaldþrot skella á, verða skatt-
borgararnir að borga brúsann. A núverandi
óvissustigi íslensks laxaiðnaðar ættu opin-
berir styrkir, lán og ábyrgðir til þessarar
starfsemi að miðast við tilraunaviðleitni
og vera því tiltölulega smá í tölum. Slíkt
þyrfti að sjálfsögðu ekki að koma í veg fyrir
það, að einkageirinn - einstaklingar og
einkabankar - fjármagni meiri háttar lax-
eldisframkvæmdir.
VI. Um markaðshorfur
fyrir lax
Markaður fyrir lax er nálægt því að vera
45
VEIÐIMAÐURINN