AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.03.1993, Qupperneq 72

VAL A RAÐGJOFUM
Félag ráðgjafarverkfræðinga hefur nýlega
gefið út leiðbeiningar um val á ráðgjöfum.
Þessar leiðbeiningar voru gefnar út af FIDIC,
Alþjóðasamtökum ráðgjafarverkfræðinga en
hafa nú verið þýddar á íslensku til þess að
verkkaupar og ráðgjafar geti á auðveldan hátt kynnt sér
alþjóðlegar venjur sem tíðkast í þessum efnum. Lagt er til
að í beinu áframhaldi af þessari þýðingu komi hlutaðeigandi
sér saman um hnitmiðaðar leiðbeiningar sem þjóni
íslenskum aðstæðum best. Þessu riti hefur nú verið dreift
til helstu verkkaupa hér á landi og hægt er að fá það endur-
gjaldslaust hjá Félagi ráðgjafarverkfræðinga. I inngangi
ritsins segir eftirfarandi:
INNGANGUR
Val á ráðgjafa er ein þýðingarmesta ákvörðun, sem verk-
kaupar þurfa að taka. Að njóta ráðgjafar færustu og reynd-
ustu sérfræðinga, sem völ er á hverju sinni, er oftast
forsenda þess, að vel takist til með tiltekið verk.
Ríki gott og gagnkvæmt traust milli verkkaupa og verk-
fræðiráðgjafa hans næst bestur árangur við úrlausn
verkefna. Astæðan er sú, að ráðgjafarverkfræðingur þarf
sífellt að taka ákvarðanir með hagsmuni viðskiptavinar
síns að leiðarljósi. Þess vegna er heillavænlegast að notuð
sé aðferð við val á ráðgjafa, sem leiðir til þesss að gagn-
kvæmt íraust ríki milli þessara aðila.
Tvö meginatriði þarf að hafa í huga, þegar ákveðið er
hvaða aðferð á að beita við val á ráðgjafa:
Þar sem sjaldnast er unnt að skilgreina nákvæmlega h vemig
vinna á verkið fagmannlega, getur reynst örðugt, og jafnvel
útilokað, að byggja sanngjamt val á tilboðum. Það er að
segja, snúist samkeppnin um verð má búast við, að
ráðgjafamir innifeli mjög mismunandi þjónustu í tilboðum
sínum. Þó hægt sé að skrifa verklýsingu á framkvæmd
verka, er mjög erfitt að lýsa því hvemig verkfræðiráðgjafi
á að vinna. Þessi vandi stafar af því að ekki er unnt að mæla
eða magnbinda þætti eins og umfang rannsókna, athuganir
á ólíkum valkostum eða gæði hönnunar svo eitthvað sé
nefnt. Hver þáttur er ekki aðeins háður tækni og aðferðum
við lausn verkefnis, heldur einnig sérfræðiþekkingu,
reynslu, mati, sköpunarhæfni og hugmyndaflugi þeirra
verkfræðinga og annars tækniliðs, sem vinna við verkið.
Árangursrík þjónusta verkfræðiráðgjafa grundvallast á að
vel hæft fólk hafi nægan tíma til verksins. Þess vegna á
ekki að nota aðferð við val sem þrýstir greiðslum fyrir
þjónustu svo langt niður, að ráðgjafi geti ekki falið hæfu
fólki að leysa verk á eðlilegum tíma. Lág þóknun leiðir til
lakari lausnar og gæða í þjónustu, vegna þess að notaður
er minni tími til verksins eða óreyndur starfskraftur. Það er
því síður en svo trygging fyrir lægri heildarkostnaði verks,
að verja minna fé til verkfræðiráðgjafar. Ofullnægjandi
verkfræðivinna leiðir oft til aukins byggingar- og rekstrar-
kostnaðar, sem nemur miklu meim en það sem sparast í
þóknun til ráðgjafa.
70
VÆGI ÞÓKNUNAR í VALI Á RÁÐGJAFA
Að líkindum munu fáir verkkaupar velja sér ráðgjafa
eingöngu út frá upphæð þóknunar, þar sem augljóst er að
fullnægjandi og góð þjónusta er háð hæfni, getu og reynslu.
Sumsstaðarerbannað aðveljaverkfræðiráðgjafaeinungis
ágrundveiliþóknunar, þarsem augljósteraðfullnægjandi
og góð þjónusta er háð hæfni, getu og reynslu. Sá vandi,
sem verkkaupi stendur frammi fyrir, felst í að meta hvort
vegur þyngra, þóknun eða gæði, og hve mikið tapast af
gæðum tæknivinnu og gagnkvæmu trausti með því að
kaupa ódýra þjónustu. Þó að notaðar séu aðferðir sem góð
reynslahefurfengistaf við val á ráðgjafa, og sem byggjast
á hæfni, reynslu og áreiðanleika ráðgjafans, þá er oft þrýst
á að verkfræðiráðgjafar keppi um verð. I sumum löndum
er stjórnunarlegur þrýstingur á verkkaupa að taka alltaf
lægsta boði. Skýringin er sú að útboð er oft besta leiðin við
kaup á búnaði og vörum, þar sem hægt er að skilgreina
kröfurnar nákvæmiega. En þessari aðferð hefur einnig
verið beitt við kaup á verkfræðiþjónustu, án tillits til þess
hve erfitt er að lýsa fyrirfram flestum ráðgjafarstörfum.
Verkkaupi er stundum undir félagslegum og jafnvel
lagalegum þrýstingi að velja ráðgjafa með útboði til að
takmarka misferli. En því miður er það svo að flestar leiðir
við val má misnota á einn eða annan hátt. Besta leiðin til
að koma í veg fyrir slíkt er að kalla ti 1 dómnefnd á breiðum
grundvelli um valið, jafnvel með aðstoð óháðra
ráðgjafarverkfræðinga, og að nota þær aðferðir sem ky nntar
eru í þessum leiðbeiningum. Ymsar aðferðir hafa verið
viðhafðar við val af þessu tagi, er taka mið af þóknun
snemma á valferlinum. En þegar þóknun er orðin
ákvarðandi þáttur í vali er hins vegar hætt við að hún fari
að ráða mati á öðrum þáttum, sem sumir hverjir hafa mun
meiri áhrif á heildarkostnað en sem nemur spamaði í
faglegri ráðgjöf.
HÆFNISVAL
Sú aðferð, sem sameinar öll sjónarmið, er hæfnisval. Það
er að segja, verkkaupinn velur sér verkfræðiráðgjafa m.t.t.
tæknilegrar getu, stjómunarhæfni, aðfanga (mannafla og
tækja), faglegs sjálfstæðis, sanngjarnrar þóknunar,
áreiðanleika og gæðaeftirlits. Mælt er með eftirfarandi
leið við val á ráðgjafa:
skilgreina eins nákvæmilega og unnt er hvers konar
þjónustu er óskað eftir
tilnefna þau fyrirtæki, sem koma helst til greina
velja það fyrirtæki úr, sem virðist henta best
ræða umfang verksins við stjómendur þess
fyrirtækis, sem valið var, og semja um skilmála og
þóknun.
Með því að styðjast við Hvítu bókina „FIDIC's Client/
Consultant Model Services Agreement - The White Book“
-er hagsmunum verkkaupa og ráðgjafarverkfræðinga best
gætt þegar gengið er frá samningum. ■