AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.06.1994, Side 73

eða iii) frekari könnun einstakra þátta. Athygli vekur
að framkvæmd þarf að ganga í gegnum bæði þrepin
til að hægt sé að synja henni um leyfi.
Það er vandséð hvaða þörf er á tveimur þrepum í
umhverfismati. Helst má ætla að Alþingi hafi viljað
þrengja ákvörðunarvald til synjunar framkvæmda-
leyfis þar til fullreynt væri um umtalsverð umhverfis-
áhrif framkvæmdar og þess vegna sett fram ákvæðið
um frumathugun. Ákvæðið gerir umhverfismat
óþarflega þungt í framkvæmd; það uppfyllir ekki til-
skipun EBE nr. 85/337 um ágrip helstu efnisatriða;
auk þess að það er óskiljanlegt að tilteknar séu í
lögum framkvæmdir sem ávallt skulu háðar umhverf-
ismati vegna umhverfisáhrifa þeirra og síðan er gefið
færi á að slíkar framkvæmdir fari einungis gegnum
frumathugun. Betur hefði farið á því að nýta tilkynn-
ingu framkvæmdaraðilans við afstúkun framkvæmda
skv. Viðauka II en krefja að allar framkvæmdir skv.
Viðauka i og 7. grein reglugerðarinnar fari í gegnum
fullt mat, eins og er t.d. gert í Bretlandi.
Það eru vonbrigði hve þátttaka almennings og um-
sagnaraðila kemur seint inn í umhverfismatið. Tíma-
bær þátttaka almennings er þýðingarmikil fyrir far-
sæld umhverfismats og umfang þess má alls ekki
vera eingöngu ákvarðað af framkvæmdaraðila. Hér
ættu félagasamtök eins og t.d. Landvernd, auk al-
mennings, að fá tækifæri til að setja fram sínar
athugasemdir og tillögur um atriðaval fyrir umfang
umhverfismats. Leiðbeiningarreglur þær sem nú eru
í undirbúningi gefa kjörið tækifæri til að leggja áherslu
á mikilvægi umfangsferlisins og upphefja þá starfs-
hætti sem stuðla að öflugri þátttöku áhugahópa og
almennings. Þetta mætti t.d. gera innan ramma lag-
anna með því að skipulagsstjóri noti vald sitt til að
fara fram á frekara mat, til að undirstrika það sjónar-
mið að litið verði á upplýsingar framkvæmdaraðila
sem ófullnægjandi ef þátttöku almennings er ekki á
einhvern hátt gætt við öflun þeirra. Leiðbeininga er
einnig þörf fyrir uppbyggingu og gerð matsskýrslu,
þar sem öðru fremur er hvatt til og bent á kosti form-
legrar hlutlausrar skýrslu í því augnamiði að auðvelda
skilning á umhverfisröskun fyrirhugaðrar fram-
kvæmdar. Að auki mætti í fyrirhuguðum leiðsögu-
reglum setja fram nákvæmari atriðaskrá yfir hvað
matsskýrslan ætti að tiltaka.
Við ákvörðunartöku mætti setja að ófullnægjanleiki
matsskýrslu geti verið röksemd fyrir synjun um
framkvæmdaleyfi, þótt e.t.v. færi betur á að sú
viðleitni kæmi fyrr, t.d. með opnu umfangsstigi og
leiðbeiningum um gerð matsskýrslu.
Margt mælir með að skipulagsstjóri taki upp gæða-
mat á matsskýrslum, helst formlega, þar sem niður-
stöðurnar yrðu birtar opinberlega með matsskýrslu
og hvort tveggja opið fyrir athugasemdum almenn-
ings áður en ákvörðun er tekin. Skipulagsstjóri tekur
ákvörðun um leyfisveitingu framkvæmdar á grund-
velli fyrirliggjandi upplýsinga sem ná til mats-
skýrslunnar og þeirra athugasemda sem borist hafa.
Upplýsingar umhverfismatsins ættu þ.a.l. að vera
meginmálið við ákvörðunartökuna. það er hins vegar
með öllu óskiljanlegt og í raun ósamræmanlegt
markmiði nýsettra laga um umhverfismat að
ávinningur af framkvæmd geti réttlætt leyfisveitingu
hennar. Er mjög vafasamt að þetta reglugerðar-
ákvæði eigi sér stoð í lögunum um umhverfismat.
Eftirlit er í höndum leyfisveitanda, segir mjög stutt-
lega í reglugerðinni, og ekki farið nánar út í þá sálma.
því er þörf á leiðbeiningum um skyldur eftirlitsaðila
og að annar háttur verði hafður á þegar leyfisveitandi
er sjálfur framkvæmdaraðili. Ákvæði laganna um
skilyrta leyfisveitingu framkvæmdar mætti þó
hagnýta sér til að knýja á um eftirlit. ■
HEIMILDIR:
Alþjóðabankinn, 1991, Operational Directive 4.01: Environmental Assess-
ment. World Bank, Washington D.C. Bradley, K., Skehan, C., Walsh, G.,
1991. Environmental Impact Assessment: A Technical Approach. DTPS
Ltd, Environmental Publications, Dublin, Ireland.
Department of the Environment, 1989. Environmental Assessment: A Guide
to the Procedures. HMSO, London.
Pálsson, Einar, 1993, Environmental Impact Assessment of lcelandic
Hydropower Developments. MSc Dissertation, Department of Chemical
Engineering, University of Manchester.
Lee, N., 1989. Environmental Impact Assessment: A Training Guide.
Occasional Paper No 18. Department of Planning and Landscape, Uni-
versity of Manchester.
Lee, N. & Colley, R., 1990. Reviewing the Quality of Environmental State-
ments, Occational Paper No 24, Department of Planning and Landscape,
University of Manchester.
Lee, N. & Brown, D., 1992. Quality Control in Environmental Assessment.
Project Appraisal, volume 7, no 1, bls. 41-45.
Skipulag rfkisins, 1992. Lög og reglugerðir um skipulags- og
byggingarmál. Skipulag ríkisins, Reykjavík.
Umhverfisráðuneytið, 1993. Lög um mat á umhverfisáhrifum. Reykjavik.
Umhverfisráðuneytið, 1994. Reglugerð um mat á umhverfisáhrifum.
Stjórnartíðindi B, nr. 179/1994. Reykjavík.
Umhverfisstofnun Sameinuðu þjóðanna (UNEP), 1988. Environmental
Impact Assessment: Basic Procedures for Developing Countries. Regional
office for Asia and the Pacific, Bangkok, Thailand.
Wathern, P., 1988. Environmental Impact Assessment: Theoryand Prac-
tice. Unwin Hyman, London.
Wood, C., 1992. 5 Years of British Environmental Assessment: An Evalu-
ation. Unpubl. article. Department of Planning and Landscape. Univer-
sity of Manchester.
Wood, C. & Jones, C., 1992. The Impact of Environmental Assessment
on Local Planning Authorities. Journal of Environmental Planning and Man-
agement, volume 35, no 2, bls. 115-127.
Wood, C. & McDonic, G., 1989. Environmental Assessment: Challenge
and Opportunity. The Planner, 75(11) bls.12-18.
71