Úrval - 01.02.1952, Blaðsíða 36

Fornegyptar mældu túnaon með vinldltré, nú er
bann mældnr með köfmmarefnisfrumeind, sem
Bveiflast 24.000.000.000 sinnum á sekúndu!
Tíminn og mœling hans.
Grein úr „Hörde Ni“,
eftir Per Collinder.
FYRIR nærri þúsund manns-
öldrum lá kona andvaka
níæturlangt á eynni Lesbos við
strönd Litlu-Asíu. Hún hefur
tjáð óróleik sinn í nokkrum
hendingum:
Hægt skriður nóttin.
Hátt riður máninn, og Sjö-
stjarnan sígur til viðar.
Eg ligg einmana.
Skáldkonan Saffó mældi tíma
næturinnar, eins og landar henn-
ar í fomöld, með gangi himin-
tunglanna. Á sama hátt mældu
þeir daginn. Hverju máli skipti
þótt dögunin kæmi eilítið fyrr
og stytti næturvakt mína, eða
þótt sólin settist örlítið seinna
og léti mig vinna stundu leng-
ur en ég ætlaðist til? Lífið var
langt. Rómverska skáldið Luc-
anus yrkir um tvo samsæris-
menn, sem hittust
þegar hátignarleg kyrrð
næturinnar kom,
þegar hin skæra Callisto hafði
lagt að baki sér hálft himinhvolfið
með hinum Ijósa syni sínum.
Callisto var Karlsvagninn og
sonur hennar var Arktúrus und-
ir vagnkjálkanum. Um miðnætti
var hann kominn hálfa leið yfir
himinhvolfið; þetta stjömu-
merki stóð þá, eins og nú, í suðri
um lágnættið í marz-apríl — og
hinn 15. marz mmu samsæris-
mennimir á Sesar. Skáldið seg-
ir bersýnilega rétt frá, eða þá
að hann hefur sett inn stöðu
stjamanna eftir á, því að lærðir
jafnt sem leikir kunnu á þeim
tímum glögg skil á gangi himin-
tunglanna.
Á daginn mátti nota dálítið
nákvæmari aðferðir. Aþeni á
dögum Sókratesar gat t. d. beð-
ið vin sinn að mæta til veizlu
um kvöldið þegar skugginn var
tólf fet. Gesturinn hafði þá auga
með skugga sínum á götunni,
þegar hann var orðinn tólf fet
var stundin komin.
Elzti tímamælir, sem varð-
veitzt hefur, mælir tímann á
sama hátt; hann er úr tré og
f annst í gröf Thothmes n, faraós
í Egyptalandi, sem var uppi um
1500 f. Kr. Það er löng og breið
f jöl úr harðviði og nokkrar þver-
rákir markaðar í hana með ó-
jöfnu millibili. Lóðrétt við ann-