Úrval - 01.10.1954, Side 46

44
ÚRVAL
hlióti að vera á ýmsum þeirra
fjölmörgu jarðstjarna, sem ef-
laust sé að finna í himingeimn-
um. Fyrir nokkrum áratugum
var meira að segja reynt að
skýra uppruna lífsins á jörðinni
á grundvelli þessarar hugmynd-
ar. Það er óneitanlega miklum
örðugleikum bundið að skýra
tilurð frumstæðustu lífvera úr
ólífrænum efnistegundum. Þess
vegna kom sænski Nóbelsverð-
launamaðurinn Arrheníus fram
með þá kenningu, sem nefnd
hefur verið ,,alsæðistilgátan“
(panspermi-hypotese), að í eðli
sínu væri lífið eiverandi, að sínu
leyti eins og sjálfur efnisheim-
urinn, það hafði því aldrei skap-
azt úr ólífrænum efnum, heldur
verið til frá eilífu og varðveitzt
og þróazt á þeim himinhnöttum,
sem byggilegir hefðu verið
hverju sinni. Örsmá lífsfrjó,
'einfrumungar, þurragró og því
umlíkt, eru eftir tilgátu Arr-
heníusar á sífelldu sveimi um
himingeiminn. Smákorn þessi
berast víða vega fyrir geisla-
þrýstingi stjarnljóssins, og er
tímar líða, getur hver sá himin-
hnöttur, sem byggilegur gerist,
átt þess kost, að honum berist
slík lífsfrjó, er geti á ármilljóna
þróunarskeiði fætt af sér jafn-
fjölskrúðugt tegundalíf og á
vorri jörð.
Að vísu verður því trauðla
neitað, að fræðileg tiltök muni
vera á slíkum geirnförum ör-
smárra frjókorna. Þess konar
lífverum, einfrumungum, gróum
og öðrum, ætti ekki að þurfa
að verða svo meint af kuldan-
um í geimnum né tómleikanum,
sem ætlað er að þar sé. Einnig
verður það að teljast líklegt, að
lífsfrjó geti borizt af yfirborði
vorrar jarðar út í geiminn. Að
vísu getur ekki að jafnaði orð-
ið um vindborið ryk að ræða
uppi í heiðloftunum (stratosfæ-
re), sem hvíla líkt og þykk á-
breiða yfir neðsta hluta gufu-
hvolfsins, veðrahjúpnum (tropo-
sfære). Þó hefur lengi verið
kunnugt, að þegar mikil eldgos
verða, geta kynstur af örfínu
ryki borizt langt upp í háloftin.
Þó að ryk þetta sé aðallega eld-
fjallaaska, verður að gera ráð
fyrir, að gos, sem eru nógu öfl-
ug til að þeyta hraunösku alla
leið upp í heiðloftin, muni einnig
geta borið þangað ryk af yfir-
borði jarðar, sé annars ekki um
að ræða gos á hafsbotni. Það
getur því varla hjá því farið,
að í háloftum gufuhvolfsins sé
á sveimi eitthvað, að vísu mjög
lítið, af frjókornum, sem vakn-
að gætu til lífs við heppileg skil-
yrði, og að nokkur þeirra kunni
að geta borizt brott frá jörðinni
fyrir geislaþrýsting sólarinnar.
Á sama hátt mætti samkvæmt
alsæðistilgátunni hugsa sér, að
líffrjó gætu borizt út í geiminn
frá öðrum himinhnöttum, þar
sem lífi væri til að dreifa.
Eigi að síður hljóta nútíma-
vísindi að vera stórlega vantrú-
uð á þessa kenningu. Ástæðan
er annars vegar sú, að síðan