Úrval - 01.10.1954, Side 96

94
ÚR.VAL,
„Auðvitað er það sjúkdómur,“
sagði Anton Pavlovits. „Á lat-
ínu heitir hann morbus affecta-
tionis.“
Til allrar hamingju kunni
konan ekki latínu, eða lét sem
hún kynni hana ekki.
„Gagnrýnendurnir eru eins og
mýflugur sem áreyta dráttar-
hesta,“ sagði Tjekov og brosti
dauflega. „Hesturinn stritar án
afláts, sérhver vöðvi þaninn eins
og strengur í kontrabassa. Og
þá tyllir flugan sér á lend hans,
suðar og stingur. Hann verður
að kipra húðina og sletta tagl-
inu. Og hvað er flugan að suða ?
Eflaust veit hún það ekki sjálf.
Það er bara óró í henni, hún vill
að eftir sér sé tekið: „Líka ég
er til, líka ég get suðað og suðað
um alla hluti.“ 1 tuttugu og
fimm ár hef ég lesið gagnrýni
um sögur mínar, og ég man ekki
eftir einni merkilegri athuga-
semd, ég hef aldrei heyrt neitt
gagnlegt ráð. I eitt einasta
skipti hefur gagnrýnandi haft
einhver áhrif á mig: það var sá
sem skrifaði að ég mundi deyja
ölvaður, undir múrvegg . . .“
I gráum, raunalegum augum
hans glóði næstum fínlegur
háðsglampi; en stundum urðu
augu hans kuldaleg, skörp og
hörð; þá varð hin mjúka, ein-
læga rödd hans hranalegri; og
mér virtist þess vegna að þessi
hógværi maður gæti, ef hann
teldi það réttmætt, risið gegn
fjandsamlegum öflum af festu
og einbeittni, án þess nokkurn
tíma að bogna.
En stundum virtist mér að
afstaða hans til mannanna dyldi
eins konar kjarkleysi sem nálg-
aðist kalda og þögula örvænt-
ingu.
„Furðuleg er rússneska þjóð-
in,“ sagði hann við mig einu
sinni. „Hún er eins og sigti sem
engu heldur. I æsku gleypa
menn allt sem fyrir þeim verður,
og síðan, upp úr þrítugsaldri,
er ekkert eftir af öllu þessu
nema gráleitur salli. Til þess að
lifa virðulega, mannúðlega,
verður maður að vinna. Vinna
af ást og trúfestu. En þetta
kunnum við ekki. Þegar húsa-
meistarinn hefur byggt eitt eða
tvö þokkaleg hús, sökkvir hann
sér niður í spilamennsku, þar
unir hann sér alla ævina, eða
þá hann rolast í bakgöngum
leikhúsanna. Þegar læknirinn
hefur aflað sér nógu margra
viðskiptavina, hættir hann að
fylgjast með vísindalegum
framförum, les ekkert annað en
Hjúkrunarblaðiö og er sann-
færður um það á fertugsaldrin-
um að allir sjúkdómar spretti
af forkælun. Ég hef aldrei hitt
skrifstofumann sem botnar upp
né niður í starfi sínu; oftast
býr hann í höfuðborginni eða í
aðalstöð ríkisstjórnarinnar, og
setur saman alls konar úrskurði
sem sendir eru til framkvæmda
úti á landi. En um þá sem þessi
pappírar svipta frelsi til að
hreyfa sig, hugsar skrifstofu-