Læknaneminn - 01.09.1966, Síða 27

LÆKNANEMINN
27
sinni á þeim áreitum (stimuli),
sem prófið samanstendur af, end-
urspeglast meginþættirnir í sálar-
lífi hins prófaða að honum óvit-
andi. Áreiti Rorschach-prófsins,
sem lögð eru fyrir prófaða, eru 10
blekklessur, mismunandi lagaðar
og litaðar, en þær hafa það sam-
eiginlegt, að þær eru ekki af neinu,
þær eru aðeins blekklessur. Próf-
aða er sagt, að fólk geti fundið
ýmislegt út úr þessum myndum og
hann beðinn að segja allt, sem
hann geti fundið út úr hverri um
sig. Svör prófaða eru síðan metin
eftir kúnstarinnar reglum og við
endanlega túlkun þess er dregin
upp heildarmynd af byggingu
persónuleika hans og veikleikum á
öllum sviðum sálarlífsins, hugsun,
tilfinningum, hvötum, tengslum
við raunveruleikann, aðlögun,
samskipti við annað fólk, o. s. frv.
Að baki þessu prófi liggja að
sjálfsögðu margar tilgátur og
kenningar og geysilega umfangs-
miklar rannsóknir hafa verið
gerðar á þessu prófi. Greinar og
bækur um prófið skipta orðið
mörgum þúsundum. Veldur þessu
einkum margbreytileiki þess og
sveigjanleiki og hin víða umgjörð
þess. En því ber hins vegar ekki
að neita, að hið víðfeðma ætlunar-
verk prófsins verður á kostnað
vísindalegrar nákvæmni. Túlkun
prófsins byggist því að miklu leyti
á klinisku innsæi sálfræðingsins.
Að baki prófinu liggja í fyrsta
lagi kenningar um skynjun og í
öðru lagi kenningar um byggingu
persónuleikans. Blekmyndirnar
hafa að geyma öll meginatriði
skynjunaráreita, lögun og liti,
skyggingu, tón, auk þess sem
prófaði getur gefið myndinni
,,líf“, dýpt, búið myndina persónu,
dýrum eða hlutum eða túlkað hana
á hvern þann hátt, sem hugmynda-
flug hans segir til um. Fundizt
hefur, að frumatriði skynhrifa,
svo sem lögun, litur, skygging,
hreyfing, höfða til frumeiginleika
persónuleikans. Þannig má sjá,
hversu góð hlutlæg skynjun hans
á umheiminum er á því, hve gott
form eða lögun skynmynda hans
er eða að hve miklu leyti þær sam-
ræmast því, sem flestir sjá. Til-
finningalífið og stjórn á hvötum
má sjá af meðferð hans á litum.
Tilfinninganæmi og meðhöndlun
hans á kvíða má sjá að nokkru af
meðferð hans eða næmi fyrir
skyggingu myndanna. Hið skap-
andi hugmyndaflug og innsæi í
eigið sálarlíf má dæma af því lífi,
sem hann gefur skynmyndum sín-
um. Svo mætti lengi telja. Flestir
túikendur Rorschach-prófsins
byggja að mestu á kenningum
Freuds um persónuleikann. Af
kenningum Freuds hefur þróa t
útbreidd stefna í sálarfræði,
orkusálarfræðin (dynamisk sálar-
fræði). Flestir kliniskir sálfræð-
ingar vinna að meira eða minna
leyti á grundvelli þessarar stefnu.
Eftir kenningum hinnar dyna-
misku sálarfræði eru kerfi sálar-
lífsins tvö: Hið hvatræna, sem
nefnt er það (Id) og hið vitræna,
sem nefnt er sjálf (Ego). Sjálfið
er að nokkru leyti siðrænt frem-
ur en vitrænt og er það nefnt
yfirsjálf (super-ego). í upphafi
eru það hin frumstæðu hvatrænu
öfl, sem eru ráðandi í sálarlífinu,
en heilbrigð þróun persónuleikans
er á þann veg, að hin frumstæðu
öfl beizlast og verða að hinum vit-
rænu starfsháttum sjálfsins. Hjá
ungum börnum eru hin frumstæðu
hvatrænu öfl ráðandi. Orka sálar-
lífsins brýzt f *am á sama hátt og
hin óbeizluðu náttúruöfl. Hugsun-
in er röklaus, hvatir krefjast taf-
arlausrar fullnægingar. Skynjun