Læknaneminn - 01.11.1967, Qupperneq 21

LÆKNANEMINN
21
Guðmundur Jóhannesson, læknir:
Dysplasia og cancer
cervicis in situ
Með tilkomu vaginalcytologiu
höfum við fengið í hendur betri
möguleika til að greina snemma
ca. cervicis in situ og þær breyt-
ingar á cervix, sem í mörgum til-
fellum hafa reynzt undanfari
hans. Ég tel því vel til fallið
að minnast nokkrum orðum á
greiningu og meðferð þessara
breytinga, áður en rætt er um
cancer uteri almennt. Frá því að
Papanicolaou birti bók sína 1943,
hefir notkun vaginal cytologiunn-
ar aukizt stöðugt, og víða hafa
verið gerðar hópskoðanir á viss-
um aldursflokkum kvenna. Til
dæmis var á árunum 1949—1960
tekið vag.strok hjá um 150 þús.
konum í British Columbia í
Canada. Þannig var rannsakaður
þriðjungur allra kvenna yfir 20
ára á þessu landsvæði. 1 þessari
rannsókn fundust og voru með-
höndluð 828 tilfelli af cancer in
situ. Á sama tíma hafði tíðni ífar-
andi krabbameins í leghálsi lækk-
að um 30,6%. Þessi góði árangur
hvatti til bjartsýni og athafna
annarsstaðar, og hafa hópskoðan-
ir kvenna orðið snar þáttur í
starfsemi krabbameinsfélaga víða
um heim. Hins vegar hefir árang-
urinn af þessari starfsemi annars-
staðar ekki enn sýnt sig í lækk-
aðri tíðni ífarandi krabbameins í
leghálsi. I Östfold í Noregi hefir
t. d. verið rekin leitarstöð og
skoðaður meiri hluti kvenna í
héraðinu reglubundið síðustu tíu
árin. Þrátt fyrir skipulega og
skelegga meðferð á þeim ca. in
situ tilfellum, sem hafa uppgötv-
azt, hefir tíðni ífarandi krabba-
meins aukizt á þessu tímabili.
Þetta segir þó ekki nema hálfan
sannleikann, þar sem slík rann-
sókn hlýtur að hafa í för með
sér, að bað verða fyrr greind
cancer tilfelli, sem annars hefðu
gengið ógreind, kannske í len°ri
tíma, og fjöldi þessara tilfella
þess vegna dreifzt á fleiri ár, ef
þessi skoðun hefði ekki verið fram-
kvæmd. En það, sem þó er gleðj-
andi við sýnilegan árangur bess-
ara hópskoðunar í Östfold, er, að
tíðni stadium I hefir aukizt úr
30% fyrsta árið unp í 70% síð-
asta árið, sem þýðir mun bætta
prognosu fyrir meiri hluta siúk-
linaanna með ífarandi krabba-
mein.
Mikið hefir verið rætt um sam-
bandið á milli staðbundins og
ífarandi krabbameins. Það virðast
skiptar skoðanir á, hvort hér sé
um sama sjúkdóm að ræða. Að ca.
in situ gangi í vissum tilfellum