Læknaneminn - 01.04.1986, Blaðsíða 53

Myntl 1. Útbreiðsla MS í heiminuni 1974. Hátíðnisvæðin eru svört, en lágtíðni-
svæðin skástrikuð. Tíðnin á doppóttu svæðunum liggur þarna á milli. Auðu svæð-
in hafa aldrei verið rannsökuð.
með meðfæddar heilaskemmdir af
völdum rauðra hunda, hafa þessar
algengu RNA hjúpveirur tekið sér
varanlega bólfestu í miðtaugakerfinu
og byrjað þar nýmyndun, þannig að
erfðaefni þeiira er að hluta virkt og
myndar nýja og framandi mótefna-
vaka í sýktum taugafrumum. Mikil
ónæmisviðbrögð verða síðan gegn
vissum rauðuhundaveiru- eða misl-
ingaveirupróteinum í sjálfu mið-
taugakerfinu, bæði íferð og hækkuð
sérhæfð mótefni í mænuvökva, oft
þar í meira magni en í blóði. Samspil
veirusýkingar og ónæmisviðbragða
gegn vissum sérhæfðum veirupró-
teinum veldur í þessum sjaldgæfu til-
vikum hæggengum heilasjúkdómi,
sem hefur verið nefndur á ensku Sub-
acute Sclerotizing Panencephalilis
(SSPE). Ef mislingaveira erorsökin,
líða oft mörg ár frá mislingasýking-
unni, þar til fyrstu einkennin um
SSPE koma fram. Eftir að orsakir
SSPE urðu kunnar beindist athygli
fræðimanna mjög að veirum, sem á
svipaðan hátt gætu átt þátt í heila-
skemmdunum, sem finnasl í heila- og
mænusiggi (multiple sclerosis (MS)).
Veirur og heila- og
mænusigg (MS)
Heila- og mænusigg (MS) er langvar-
andi lömunarsjúkdómur af óþekktum
orsökum. Sjúkdómurinn byrjar hægt
og fyrstu einkennin eru oft mjög
óljós. Þegar sjúklingurinn veitirþeim
athygli í fyrsta skipti er oft urn að
ræða sjóntruflanir, aðrar skyntrufian-
ir eða lamanir og stundum allt þetta.
Byrjunareinkennin hverfa gjarnan
fljótt, en koma síðan aftur eftir nokk-
uð misiangan tíma og oft á önnur
svæði líkamans. Gangurinn eftir það
er mjög misjafn á mismunandi sjúkl-
ingum. stundum köst og nokkur eða
mikill bati á milli, en stundum
líka vaxandi einkenni, sem versna
hratt. í byrjun er erfitt að segja fyrir
um væntanlegan gang sjúkdómsins.
Meðaliengd sjúkrasögu mun vera tal-
in um 22 ár.Fötlun sjúklinganna er
óstöðug og aðlögun að henni því
erfið. Þegar þeir hafa aðlagast lömun
á einu svæði líkamans, breytist hún
kannske eða byrjar annars staðar og
hið sama er að segja um skyn-
truflanirnar. Þessi óstöðuga fötlun
veldur sjúklingunum ómældum erfið-
leikum við þá vinnu, sem þeir ætla að
vinna utan eða innan heimilis síns.
Þeir vita aldrei fyrir víst hvað þeir
vakna með að morgni næsta dags og
hvort þeir verða þá veikari eða frísk-
ari en þeir voru í gær. Þreyta, streita,
barneignir, tíðir og ýmsir kvillar,
læknisaðgerðir eða slys koma stund-
um al' stað köstum. Allur gangur
sjúkdónrsins virðist mjög ein-
staklingsbundinn, þó að breytingarn-
ar í miðtaugakerfi séu áþekkar í öll-
um tilvikum, aðeins misjafnlega
miklar og á mismunandi stöðum.
Ýmsar tilgátur eru uppi um orsakir
MS, en engin þeirra hefur verið
sönnuð. Hér að framan reyndi ég að
telja upp helstu atriðin um lifnaðar-
hætti veira og sambýli við frumur,
senr gera líkiegt að veirur geti valdið
MS. Útbreiðsla MS í veröldinni er
misjöfn og rennir það líka stoðum
undir tilgátuna um veirusýkingu
(Mynd 1). Eins og sést á mynd 1 er
mest um MS meðal vestrænna menn-
ingarþjóða og í Ástralíu, þar sem
íbúarnir eru aðfluttir frá Bretlands-
eyjum og hafa samið sig að siðum
Vesturlandabúa. Rannsóknir á til-
færslu fólks milli svæða með háa og
lága tíðni MS benda til þess, að ná-
lægt kynþroskaskeiði ævinnar verði
sjúklingurinn fyrir því áreiti eða þeirn
áverka, er skiptir sköpum fyrir hvern
einstakling, sem fær sjúkdóminn.
Þær niðurstöður eru enn ein stoð und-
ir tilgátuna um veirusýkingu sem or-
sök eða orsakaþátt MS. Hér á Vestur-
löndum, þar sem tíöni MS er há, er
alkunna, að dreifing veira, senr
breiðast út við nána snertingu fólks,
tekur mikinn fjörkipp á kynþroska-
skeiðinu og árin þar á eftir. Aldur við
byrjun MS er oftast 20-30 ár. Færri
veikjast á aldrinum 40-49 ára og sá-
rafáir eftir fimmtugt. Unglingar
veikjast stundum, en sjaldan börn.
LÆKNANEMINN 31985 - >/i986- 38.-39. árg.
51