Læknaneminn - 01.04.1986, Page 61

Sitthvað um tölvur
Barður Sigurgeirsson
Inngangur
Bandaríska tímaritið „Time“ hefur í
þau 56 ár sem það hefur komið út val-
>ð mann ársins og hefur mynd af hon-
um birst á forsíöu. Fjórum sinnum
hefur tímaritið brugðið út af þessari
venju og valið „symbol" sem stóðu
lyrir ákveðinn hóp manna. Þannig
valdi tímaritið 1956 „ungverska
löðurlandsvininn" sem mann ársins.
Arið 1982 brá „Time" enn út af vana
sínum, en í stað þess að velja mann
ársins valdi tímaritið vél ársins. Vél
ársins var einkatölvan og var það vel
við hæfi, því á síðari árum er erl'itt að
koma auga á nokkuð sem hefur gripið
á jafn ríkan hátt inn í líf nútíma-
mannsins. Hvaða breytingum tölvur
eiga eftir að valda á næstu árurn er
erlitt aö segja fyrir um. Það er þó víst
að tölvur eiga eftir að lækka mikið í
verði og verða almennari.
Gervigreind
Ég hef stundum verið spurður að
því, sennilega meira í gamni en al-
vöru, hvort tölvur geti hugsað og ef
þær geta hugsað, geta þær þá ekki
tekið völdin af manninum? Ég veit
ekki hvort þið munið eftir frétt í dag-
hlöðunum fyrir u.þ.b. tveimur árum
síðan, en þá var sagt frá vélmenni í
Japan undir tölvustjórn sem kramdi
mann til bana. I kjölfar þessa atburð-
ar voru umræður um gervigreind
óvenju Ifflegar. Þær raddir heyröust
að sú hætta sem hér var minnst á að
traman væri e.t.v. raunveruleg og að
þar væri einmitt kominn stóri bróðir
Orwells. En hvað er átt við með
gervigreind? Mér vefst tunga um tönn
þegar ég á að skýra það hugtak, en ég
skal reyna. Gervigreind er sá þáttur
tölvufræðinnar sem fæst við gerð
greindra forrita. Þannig forrit geta
tekið ákvarðanir, aðlagað sig breytl-
um aðstæðum og jafnvel breytt hluta
af sjálfum .sér. Einfalt dæmi væri
tölva sem teflir skák sem gæti líkt og
skákmaðurinn lært af mistökum
sínum.
Gervigreind er ákallega „heitt"
viðfangsefni innan læknisfræðinnar.
Forrit hafa komið frarn sem greina,
eða veita aðstoð við að greina, sjúk-
dóma. Tölvan hefur það fram yfir
lækninn að hún gleymir aldrei og hef-
ur aðgang að og man mun meiri upp-
lýsingaren læknirinn. Þarsem gerðar
hafa verið tilraunir með slík forrit
hefur komið í ijós að þau greina sjúk-
dóma betur en aðstoðarlæknir og
missa ekki af sjaldgæfum tilfellum.
Það vakna að vísu ýmsar etískar
spurningar. Hver ber ábyrgðina ef
illa fer, læknirinn eða e.t.v. sá sem
mataði tölvuna meö röngum upplýs-
ingum?
Tölvuforrit hafa einnig verið samin
með það í huga að meðhöndla sjúkl-
inga. Eitt hið fyrsta þeirrar tegundar
er kallað Eliza og samið al' Joseph
Weisenbaum 1968. Elizu var ætlað
að stunda sálgreiningu. Ekki þótti
takast sérlega vel til. Sumir sjúkling-
ar voru þó ánægðir með viðtöl sín við
tölvuna og sögðu hana vera mun þol-
inmóðari en læknirinn. Síðan hefur
mikið vatn runnið til sjávarog margir
reynt við forritun greindra tölvu-
kerfa. Ekki hefur mönnum enn tekist
að búa til tölvukerfi sem kemur í staö
læknisins við sjúkrabeðin og tel ég
að slíkt takist aldrei. Hitt er þó víst að
við eigum eftir að sjá tölvur sem
beinlínis geta aðstoðað okkur við
greiningu og meðhöndlun sjúkdóma
og þannig bætt gæði læknisþjónust-
unnar.
Stundum heyrir maður að ein af
neikvæðu hliðunum við nútímaþjóð-
félag sé að rnenn vinni og hugsi eins
og vélar, en eigum við eftir að standa
frammi fyrir því að vélar hugsi eins
og menn? Spurningin er í raun og
veru tvíþætt: í fyrsta lagi geta tölvur
hugsað (tæknilegt atriði) og í öðru
lagi ættu þær að gera það (mórölsk
spurning). En hvaö er þá hugsun?
Freud sagði að hugsunin væri hús, en
Plató sagði að hún væri hellir. Sum
svið hugsunar getum við þó áttað
okkur á, þó við vitum í raun og veru
alls ekki hvað það er sem fer fram.
Hæfileikinn til að skynja, skilja,
raöa, aðlaga - allt eru þetta hlutar
hugsunar. Það eru einnig hugleiðing-
ar, áhyggjur. ádeilur, kenningasmíð.
Maður hugsar þegar mann dreymir
dagdrauma, vonar, elskar, sér eftir,
er tvíbentur. Þegar maður finnur
fyrir stolti, gleði, öfund, tortryggni.
- Allt þarfnast þetta hugsunar; sama
gildir um ákvarðanirnar sem við þurf-
um að taka. Viðfang mannshugans er
því afar víðfeðmt og listi eins og sá,
sem ég hef talið upp hér á undan tek-
ur ekki til nema lítils brots af starf'i
hans. Og það að þið sjáið hvað hann
er ófullnægjandi er einmitt hluti af
ykkar hugsun.
Svarið við fyrstu spurningunni -
Getur vél hugsað? - er því bæði já
LÆKNANEMINN ^1985 -‘/1986 - 38.-39. árg.
59