Læknaneminn - 01.04.1990, Qupperneq 10

Myntí 4. Prótein A og RF. Staphyiokokkar hafa svonefnt Protein A (SPA), sem getur bundið mótefni af IgG
gerð. Við sýkingar af völdum staphylokokka geta myndast mótefni gegn SPA (anti-SPA). Gegn þeim mótefnum
geta aftur myndast anti-idiotýpisk mótefni (anti-id), sem hafa RF virkni.
3) Víxlvirkur sameindaskyldleiki (cross-reactivity)
milli IgG og sumra sýkla eða afurða þeirra. í þessu
sambandi má nefna svonefnt Protein A á staphylo-
kokkum, en það bindur sértækt halahluta IgG mótefna,
líkt og Fc viðtakar á frumum ónæmiskerfisins. Við
sýkingu af völdum staphylokokka geta myndast mót-
efni gegn bindiseti Proteins A og gegn þeim
mótefnum geta aftur myndast anti-idiotypisk mótefni
með RF virkni (14,15,16), (mynd 4). Sambærileg
bindiprótein fyrir halahluta IgG mótefna finnast á
öðrum bakteríum, til dæmis sumum stofnum
streptokokka. Einnig geta sumar veirur (HSV-1,
HSV-2, CMV, varicella-zoster) orsakað tjáningu á Fc
viðtökum á veirusýktum frumum (17). Það virðist því
sem ýmsar sýkingar geti stuðlað að RF framleiðslu
með myndun á anti-idiotýpiskum mótefnum.
Þá er talið að við samtengingu IgG sameinda í
mótefnafléttur afhjúpist eða myndist ný set á halahluta
IgG sameinda sem örvað geti RF myndun. Loks má
nefna þann möguleika að sjálfsþolun (tolerance)
líkamans fyrirlgGbresti við aukna þéttni ásetumsem
RF beinast gegn, eins og gera má ráð fyrir að verði í
ónæmisfléttum.
Ekki er enn vitað hvort einhverjir ofangreindra þátta
skýri aukna framleiðslu á RF í liðagigtarsjúklingum.
MÆLINGAR Á GIGTARÞÁTTUM
Undanfarna áratugi hafa RF verið mældir með
svonefndum kekkjunarprófum. Þekktast þessaraprófa
er hið svonefnda Waaler-Rose próf (2,3,) sem byggist
á því að fjölliða (polymeric) RF kekkja rauð
kindablóðkorn sem klædd eru með kanínu IgG (mynd
5A). Latex prófið (18) er sambærilegt nema að notaðar
eru plastagnir klæddar manna IgG. Próf af þessari
gerð mæla aðallega IgM RF, vegna þess að hann er
fimmliða (pentamer) en síður aðrar gerðir, sem eru
einliða (monomer).
Eins og að framan sagði hafa RF mismikla sækni í
manna og dýra IgG og því geta mismunandi niður-
stöður fengist eftir því hvaða IgG er notað í prófinu.
RF sem bindast við kanínu IgG eru taldir vera sértæk-
ari fyrir liðagigt en RF sem aðeins bindast við manna
IgG. Þannig er talið að jákvætt Waaler-Rose próf
bendi frekar til liðagigtar en ef aðeins er um jákvætt
latex próf að ræða (19).
Eftir að menn gerðu sér ljóst að RF virkni finnst í
mörgum mótefnaflokkum hafa ýmsar aðferðir verið
notaðar til að ntæla hvern flokk fyrir sig. Má þar nefna
flúrskinspróf (immunofluorescence), geisla-
mótefnmælingu (radioimmunoassay, RIA) og
ensímmótefnamælingu (ELISA). Fyrst í stað voru
8
LÆKNANEMINN 1 1990 43. árg.