Læknaneminn - 01.04.1990, Qupperneq 19

Magaskurðir
Þórarinn Guðnason læknir
Það var ekki fyrr en svæfingar fóru að tíðkast um
ntiðbik síðustu aldar að skurðglaðir læknar áræddu
að opna eitt og eitt kviðarhol og freista þess að lagfæra
það sern þar hafði gengið úr skorðum. Sumum hafði
þó dottið í hug að reyna slíkt, áður en svefnenglarnir
eter og klóróforin komu á vettvang. Norðmenn eru
stoltir af landa sínum Egeberg sem flutti fyrirlestur í
læknafélaginu í Kristjaníu árið 1837 um skurðaðgerð
til að seðja hungur þeirra sem ekki geta tekið til sín
fæðu sökum þrengsla í vélindinu. Hann skýrði
áheyrendum frá hvernig hann hugðist bera sig til og
lýsti aðgerð sem nú gengur undir nafninu gastró-
stómía og er í því fólgin að skorið er gat á magálinn
og síðan framvegg magans og næringu svo hellt inn
gegnum pípu sem er saumuð föst í sárbarmana (1.
mynd).
Reyndar kom Egeberg þessari snjöllu hugmynd sinni
aldrei í framkvæmdheldur franskur læknir, Sedillot að
nafni, og það gerðist tólf árum eftir fundinn í norska
félaginu. En þá var lfka báðum megin Atlantshafsins
farið að svæfa þá sem lækna þurfti með hnífi. Eyþjóð
við heimskautsbaug mátti samt bíða þeirrar blessunar
í nokkur ár. Jón Finsen varð fyrstur lækna hér á landi
til að svæfa sjúkling 1856.
Joseph Lister gerði árið 1867 heyrinkunna viðleitni
sína til að verja sýklum aðgang að opnum sárum
(antiseptik) og kollvarpaði árangur hennar spádómi
kennaraListersískurðlækningum.Sáhét John Erichsen
og hafði lýst því yfir að þrátt fyrir miklar framfarir
skurðlistarinnar hlytu kviðarhol, brjósthol og heilabú
að verða henni lokuð bók um aldur og ævi. Ernst von
Bergmann bætti um betur með smitgát sinni (aseptik)
sem tók fljótlega við af sýklavörn Listers. Þá fóru leiðir
að gerast greiðar.
Franski skurðlæknirinn Jules Entile Péan væri
trúlega flestum gleymdur nú ef ekki væri fyrir
æðatöngina sem við hann er kennd, en í reynd kom
hann víða við og framkvæmdi fyrstur manna resectio
pylori vegnakrabbameinssemlokaðineðra ntagaopinu.
Sá sjúklingur dó eftir aðgerð og eins fór urn fyrstu
krabbameinssjúklinga, einn eða fleiri, sem
Vínarlæknirinn Theodor Billroth reyndi að hjálpa með
svipaðri aðgerð. En 1881 tókst honum að nema æxli
burt úr maga án þess að sjúklingurinn biði líftjón af.
Þar með tryggði Billroth karlinn sér sæmdarheitið
“faðir magaskurðlækninga" enda er skerðing rnagans
við hann kennd enn í dag og nefnd B1 eða B2 eftir því
hvort skeifugörnin er í lok aðgerðar saumuð við
magastúfinn (2. mynd) eða henni lokað og
mjógirnislykkja tengd með einum eða öðrum hætti við
það sem eftir er skilið af maganum (3. mynd).
Einn af mörgum aðstoðarlæknum Billroths var
Anton Wölfler. Hann fetaði í fótspor lærimeistarans
LÆKNANEMINN 1 1990 43. árg.
17