Læknaneminn - 01.04.1990, Qupperneq 39

cerebrospinal fluid) er frá Magendie komið.
í dag vitum við að heilaholin eru full af
mænuvökva. Ástæðan fyrir því að menn á fyrri
öldum áttuðu sig ekki á því að í holunum væri vök-
vi var að við krufningu var venjan að skera höfuðið af
líkinu, áður en hugað var nánar að því, þannig að
mænuvökvinn rann út og eftir urðu loftfyllt heilahol.
Hlutverk mænuvökvans
síðastnefnda má nefna flutning á losunarþáttum
(releasing factors) frá myndunarstað sínum í
undirstúkunni (hypothalamus) til miðhæðar (entinentia
medialis) hennar, og hefur verið sýnt fram á að
mænuvökvinn í þriðja heilaholi tekur þátt í þessum
flutningi, en í miðhæðinni taka sérhæfðar þekju-
frumur (tancytes) við þáttunum og koma þeim til
portæðanna sem skila þeim niður í heiladingul.) Allt
gráa efni heilans er aðeins fáeina millímetra frá
mænuvökvanum.
Mænuvökvinn umlykur miðtaugakerfið, sem flýtur
í honum. Heili sem vegur 1500 g vegur aðeins 50 g
á kafi í mænuvökva. Meginhlutverk mænuvökvans
er því að vernda miðtaugakerfið, dempa áhrif högga
og hreyfinga utan að frá. Vörnin felst einnig í því að
rúmmál mænuvökvans breytist í öfugu hlutfalli við
rúmmál blóðs í höfðinu, þegar höfuðkúpan er heil
(lögmál kennt við Monro og Kellie) og að vernda
heilann fyrir skyndilegum breytingum á
miðjubláæðaþrýstingi vegna breytinga á stöðu, öndun
eða blóðþrýstingi. Auk þess á mænuvökvakerfið þátt
í að að losa heilann við úrgangsefni, að viðhalda í
honum efnafræðilega stöðugu umhverfi og að flytja
virk efni í taugakerfinu. Seni dæmi um hið
Myndun og enduruppsog mænuvökvans
Magn mænuvökva í fullorðinni manneskju er 90-
150 ml. Af mænuvökva myndast (og eyðast) 0.3-0.4
ml/mín. eða 400-600 ml/sólarhring, þ.e.
mænuvökvanum er skipt út á 5-7 tímum eða u.þ.b.
fjórum sinnum á sólarhring. Myndunar- og flæðishraði
mænuvökvans hefur m.a. verið ákvarðaður með því
að fjarlægja ákveðið magn mænuvökva og mæla
tímann þar til byrjunarþrýstingur hefur komist á að
nýju eða með því að sprauta í hliðarhol heilans vökva
með efni sem ekki fer út úr kerfinu (t.d. inúlíni eða
geislavirkt merktu albúmíni) og fylgjast með styrk
LÆKNANEMINN 1 1990 43. árg.
37