Læknaneminn - 01.04.2002, Side 29

Meðferð bráðrar
briskirtilsbólgu
Inngangur:
Nýgengi bráðrar briskirtilsbólgu á íslandi er ekki vel
þekkt. I afturskyggnri rannsókn á afdrifum sjúklinga
frá 1974-83 (1) var nýgengi áætlað 25/100.000
íbúa/ári. I nágrannalöndunum er nýgengi bráðrar bris-
kirtilsbólgu á bilinu 30-50/100.000 íbúa/ári (2,3,4), og
má ætla að nýgengi á íslandi sé svipað.
Orsök briskirtilsbólgu er breytileg eftir landsvæðum
og er háð matar- og drykkjuvenjum. Alkohólneysla er
algengasta orsök briskirtilsbólgu í Suður-Evrópu en
gallsteinar í Vestur-Evrópu en með nákvæmari upp-
vinnslu sjúklinga er hægt að finna orsök briskirtils-
bólgunnar í allt að 90% tilfella. Tafla 1 sýnir niður-
stöður nýrrar framskyggnrar rannsóknar frá Bergen
um orsakir briskirtilsbólgu (5).
Skilgreining á bráðri briskirtilsbólgu er sýnd í töflu
2 (6). Briskirtilsbólga er oftast vægur sjúkdómur sem
gengur yfir með venjulegri stuðningsmeðferð en um
20% sjúklinga fá alvarlegan sjúkdóm (Tafla 2) og
þarfnast flóknari meðferðar. Briskirtilsbólga er talin
alvarleg ef sjúklingurinn fær fylgikvilla en þeir geta
verið staðbundnir jafnt sent kerfisbundnir (Tafla 3). í
ofangreindri rannsókn (5) var heildardánartíðni 3% og
í rannsókninni höfðu 20% sjúklinga með bráða bris-
kirtilsbólgu alvarlegan sjúkdóm, 5-7% höfðu mjög al-
varlegan sjúkdóm með útbreiddri bólgu og drepi í og
umhverfis briskirtilinn. Dánartíðni sjúklinga með al-
varlegan eða rnjög alvarlegan sjúkdóm var há (30%).
Athuga: Ef fylgikvillar eru eingöngu eitt af eftir-
töldu; hjartadrep, lungnabólga, gallvegasýking
(cholangitis) o.s.frv. þá er briskirtilsbólgan ekki talin
vera alvarleg.
Mat á alvarleika sjúkdóms
Til að geta hafið markvissa nteðferð er nauðsynlegt að
vita hverjar eru:
I. Horfur sjúklingsins. Kemur hann til nteð að
þróa alvarlegan sjúkdóm?
2. Orsök briskirtilsbólgunnar.
Tafla 1. Orsök bráðrar briskirtilsbólgu hjá 487 sjúklingum
Severe Mild Total
Gallstone disease 32 194 236 (48.5%)
Alcohol abuse 29 65 94 (19%)
Ideopathic 14 42 56 (12%)
Post-ERCP 11 32 43 (9%)
Pancreatic tumor 2 11 13 (3%)
Pancreas divisum 1 9 10(2%)
Hyperlipidemia 1 9 10 (2%)
After surgery /trauma 1 5 6 (1%)
Steroids 1 3 4 (1%)
Hyperparathyroidism 2 1 3 (0.5%)
Ulcus perforatum 1 2 3 (0.5%)
Virus 1 2 3 (0.5%)
Other 0 5 5 (1%)
Total 96 (20%) 391 (80%) 487
27