Læknaneminn - 01.04.2002, Blaðsíða 48

íslendingar með sjúkdóma í heiladingli
Ásta Bragadóttir', Árni V. Þórsson’2 Gunnar Sigurösson1-3
'Læknadeild Háskóla íslands, "Barnadeild Landspítalans í Fossvogi,
3Lyflækningadeild Landspítalans í Fossvogi
Inngangur:
Skortur á heiladingulshormónum veldur flóknu sjúk-
dómsástandi og er meðferð oft vandasöm. A síðari
árum hefur meðferð sjúklinga með vanstarfsemi heila-
dinguls breyst verulega. Rannsóknir hafa staðfest að
vaxtarhormón er nauðsynlegt til að fólk haldi heilsu
og orku ævilangt. Markmið rannsóknarinnar var að
kanna faraldsfræði heiladingulssjúkdóma á Islandi en
það hefur ekki verið gert áður. Einnig var ætlunin að
komast að því hvort staðla eða samræma þyrfti betur
meðferð. Hugsanlegur ávinningur gæti orðið fyrir
sjúklinga sem ekki voru í eftirliti hjá læknum og því á
ófullnægjandi eða engri meðferð.
Efniviöur og aðferðír:
Eftir að tilskilin leyfi fengust voru dregnar út sjúkra-
skrár sjúklinga sem höfðu greinst skv. ICD greining-
arkerfi með heiladingulssjúkdóm átímabilinu 1. janú-
ar 1984 þar til nú. Sjúklingarnir höfðu legið á Land-
spítalanum við Hringbraut, Landspítalanum í Foss-
vogi eða á Fjórðungssjúkrahúsinu á Akureyri. Rann-
sóknin var einnig unnin í samvinnu við alla innkirtla-
sérfræðinga landsins sem gáfu upplýsingar um sína
sjúlclinga.
Niöurstöður:
Alls fundust 222 einstaklingar með heiladingulssjúk-
dóm, 99 karlar og 123 konur. Af þeim eru 194 lifandi
og 28 látnir. Algengi er (prevalence) 0,00069. Með
skort á einu eða fleiri heiladingulshormónum fundust
152 (hypopituitarismus), 80 karlar, 72 konur. Af þeim
eru 20 látnir. Með skort á þremur eða fleiri hormón-
um fundust 26 sjúlclingar án þess að hjá þeim hafi ver-
ið greindur skortur á vaxtarhormóni. Ofstarfsemi
heiladinguls fannst hjá 72 sjúklingum, 25 körlum, 47
konum, 8 þeirra eru látnir. Acromegaly höfðu 17,
Cushing’s sjúkdóm 8, gónadótrópínóma 1, prólact-
ínóma 41, hyperprólactínemiu höfðu 5 án þess að æxli
fyndist. Með æxli í heiladingli eða í heila greindust
138 sjúklingar. Af þeim höfðu 59 (42,8%) sjóntrufl-
anir við greiningu, 62 eru á lífi með greinda vanstarf-
semi, 11 látnir. Æxli greindist hjá 19 sjúklingum án
hormónaraskana. Af 194 sjúklingum með heilading-
ulssjúkdóma eru 140 (72,2%) í eftirliti og meðferð hjá
innkirtlasérfræðingum, 54 (27,8%) virðast ekki vera í
slíku eftirliti. Af 69 sjúklingum á lífi sem greindust
með vaxtarhormónskort eru 33 (47,8%) á meðferð
með vaxtarhormónum. Af 64 sjúklingum með greind-
an skort á gónadótrópínum (FSH/LH) virðast 51
(79,7%) vera á meðferð með kynhormónum. Ekki
fannst marktækur munur í landfræðilegri dreifingu
sjúklinga.
Ályktun:
Rannsóknin hefur leitt í ljós að á Islandi er umtals-
verður fjöldi fólks sem þjáist af heiladingulssjúkdóm-
um. Ætla má að hluti sjúklinga með skort á 3 eða
fleiri hormónum án vaxtarhormónaskorts séu elcki
rannsakaðir að fullu. Rúmlega fjórðungur sjúklinga
virðist ekki vera í reglubundnu eftirliti hjá sérfræðing-
um. A Islandi sem og í öðrum löndum kemur i ljós að
nauðsynlegt er að samræma eða staðla uppbótarmeð-
ferð með hormónum. Frekari athugun á afdrifum
sjúklinga sem ekki eru í eftirliti virðist biýn.
ÁHRIF HEILABLÓDFALLS Á HJARTASTARFSEMI
Benedikt Kristjánsson, læknanemi; Haukur Hjaltason',
læknir; Sigurjón B. Stefánsson', læknir
Bakgrunnur og tilgangur:
Sýnt hefur verið fram á að heilablóðfall hefur áhrif á
sjálfráða taugastarfsemi til hjarta. Einnig er vitað að
röskun á jafnvæginu sympatík/parasympatík í hjarta-
starfsemi spáir fyrir um auknar líkur á tilurð og
versnun ýmissa hjartasjúkdóma. Vitandi þetta hafa
vísindamenn kannað óútskýrð dauðsföll eins og
skyndidauða, þar sem hjartað gefur sig skyndilega, í
kjölfar heilablóðfalls. Megin hugmyndin í dag er sú
að orsök þessara tegunda dauðsfalla sé truflun á starf-
semi sjálfráða taugakerfisins, sem leiði til hjartsláttar-
truflunar. Tvær tilgátur þessarar rannsóknar eru annars
vegar að heilablóðfall raski jafnvæginu sympa-
tík/parasympatík og þar með auknum líkum á hjart-
sláttaróreglu og hjartaritsbreytingum, og hins vegar að
heilablóðfall í hægra heilahveli valdi meiri röskun að
þessu leyti en áverki í vinstra heilahveli.
Aðferðir og efniviður:
12 heilablóðfallssjúklingar voru bornir saman við 9
samanburðarþátttakendur. í fyrri hópnum voru sjúkl-
ingar sem lögðust inn á Landspítalann við Hringbraut
á rannsóknartímabilinu janúar-mars 2001. Saman-
burðarhópurinn hafði svipaða aldurs- og kyndreifingu
og án sögu um hjarta-og heilasjúkdóma. Klínísk ein-
kenni allra sjúklinganna voru metin samkvæmt NIH
heilaslagsskalanum. Stafrænt hjartarit var tekið af öll-
um þátttakendum rannsóknarinnar. Til þess að mæla
áhrif heilablóðfalls ájafnvægið sympatík/parasympa-
tík var stuðst við tíðnigreiningu á breytileika í hjart-
sláttarhraða (heart rate variability). Tíðnigreining var
46