Bændablaðið - 20.07.2023, Qupperneq 55

55Bændablaðið | Fimmtudagur 20. júlí 2023
fyrirliggjandi gögn og ræktunarsögu
en glæðitapsmæling myndi styrkja
áburðarleiðbeiningar í kornrækt þar
sem hún mun bæta við mikilvægum
upplýsingum.
Fyrir bændur í kornrækt þá er
einnig gott að hafa góða hugmynd
um magn köfnunarefnis í jarðveginum
sérstaklega ef verið er að sá í lífrænan
jarðveg og á fyrsta ári eftir endurræktun.
Mikilvægt er að bera ekki of mikið
á af N því það seinkar kornþroska
síðsumars. Mikið aðgengi af N
síðsumars getur valdið því að
kornþroskinn sé kominn of stutt á
veg þegar það er kominn tími til að
þreskja en N sem losnar síðsumars,
eykur fyrst og fremst hálmvöxt og
seinkar um leið þroska kornsins.
Glæðitapsmæling getur gefið óbeina
mælingu á N í jarðvegi því ef lífrænt
efni í jarðveginum er þekkt er hægt
að nálgast magn N í jarðvegi sem
myndi styrkja áburðarleiðbeiningar
í kornrækt miðað við það sem nú er.
Með mælingu á glæðitapi er því hægt
að stilla köfnunarefnisskammta á korn
með meiri nákvæmni en nú .
Grasrækt
Eins og áður kom fram getur verið
umtalsverð losun á köfnunarefni
úr frjósömu landi, en sú losun er
breytileg eftir hlutfalli lífræns efnis
sem köfnunarefnið losnar úr. Ekki eru
til margar tilraunir sem skoða samband
áburðarsvörunar við mismunandi
skammta köfnunarefnis á mismunandi
jarðvegsgerðum þar sem fyrir liggja
mælingar bæði á C og/eða N í jarðvegi.
Þóroddur Sveinsson og Þorsteinn
Guðmundsson (2009) skoðuðu þetta
samband út frá gögnum sem fengust
úr áburðarsvörunartilraunum sem
voru gerðar á nokkrum stöðum í
Hörgárdal Þær sýndu að frjósamasti
jarðvegurinn, mýrartún, gáfu mestu
heildar uppskeruna en hlutfallslega
minnstu áburðarsvörunina en
áburðarsvörun jókst með minnkandi
magni köfnunarefnis í jarðvegi.
Gáfu þeir út eftirfarandi tillögu að
köfnunarefnisgjöf miðað við magn
N í jarðvegi; 120 kgN/ha ef N-tala
væri „lág“ 90 kgN/ha ef N-tala væri
„miðlungs“ og 60 kgN/ha ef N-tala
væri „há“. Þeir tóku þó skýrt fram
að nauðsynlegt væri að leggja út
fleiri tilraunir til að sannreyna gildi
þessara niðurstaðna fyrir almennar
áburðarleiðbeiningar en slíkar tilraunir
hafa því miður ekki verið lagðar út enn
þann daginn í dag.
C og N í jarðvegi
Með óbeinum mælingum á
bæði C og N í jarðvegi er hægt að
skoða svokallað C/N hlutfall sem er
mælikvarði á framboð köfnunarefnis
í jarðvegi. C/N hlutfall er jafnan
10-20 í þurrlendisjarðvegi en 15-50
í votlendisjarðvegi (Þorsteinn
Guðmundsson, 2018). Auk þess getur
verið mjög nytsamlegt að vita C/N
hlutfall jarðvegs þegar verið er að nota
lífrænt efni, sem áburð þar sem C/N
hlutfall í lífrænum efnum þarf að vera
lægra en í jarðveginum til þess að það
hafi áburðargildi en sé ekki einungis
jarðvegsbætandi.
Áhrif lífræns efnis
á sýrustig og kölkun
Mæling á lífrænu innihaldi jarðvegs
myndi einnig styðja leiðbeiningar
um kölkun í jarðrækt. Kölkunarþörf
jarðvegs er að miklu leiti háð hlutfalli
lífræns efnis í jarðvegi en einnig þó
hlutfalli leirs í jarðvegi. Jarðvegur á
Íslandi er jafnan með mjög hátt lífrænt
innihald en þó líka mjög breytilegt og
kölkunarþörf jarðvegsins getur því
verið breytileg vegna þessa. Það eru
til þumalputtareglur um kölkunarþörf
jarðvegs eftir jarðvegsgerðum sem
eru meira byggðar á reynslu bænda
og ráðunauta frekar en á hérlendum
tilraunum þar sem að þær skortir og
því eru leiðbeiningar í dag meira
almenns eðlisfrekar en sérstækar.
Víða erlendis er jónrýmd jarðvegs
notuð til þess að áætla magn kalkefna,
sem þarf við kölkun, en eiginleikar
íslensk jarðvegs eru með þeim hætti
að erfitt að reikna út jónrýmd hans.
Fjöldi bindimöguleika leiragna í
eldfjallajörð er breytilegur eftir
sýrustigi og einnig hefur hlutfall
lífræns efnis í jarðvegi áhrif á
jónrýmdina. Í öðrum jarðvegsgerðum
er miklu auðveldara að reikna
út jónrýmd því bindimöguleikar
jarðvegs í lagsílikötum, sem eru
ráðandi leirsteindir í hefðbundnum
ræktunarjarðvegi erlendis. Hérlendis
ætti að vera hægt að nýta upplýsingar
um lífrænt innihald, sem fengist með
glæðitapsmælingu, til að nálgast
hvers mikið kalk þarf til þess að
hækka sýrustig um tiltekið gildi
með meiri nákvæmni en nú er hægt.
Kalkþörf mundi þá geta tekið tillit
til upphafs sýrustigs jarðvegs, því
sýrustigi sem stefnt er að og lífrænu
innihaldi jarðvegs. Samt sem áður
vantar töluvert uppá þekkingu á
hérlendum jarðvegi og framkvæma
þyrfti títrunarmælingar á tilraunastofu
á mismunandi jarðvegsgerðum til þess
að styrkja grunninn í leiðbeiningum
á kalkþörf jarðvegs en mælingar á
lífrænu innihald jarðvegs er skref í
rétta í þessum efnum.
Í stuttu máli þá er greining á
lífrænu innihaldi jarðvegs mikilvægt
tæki til að meta frjósemi lands, heilsu
jarðvegs, hringrás næringarefna og
möguleika á bindingu kolefnis í
jarðvegi ásamt því að nýtast til
að styrkja ráðleggingar varðandi
áburðarþörf ræktarlands og
kölkunarþörf. Mat á kolefnisinnihaldi
jarðvegs er viðbót við hefðbundnar
jarðvegsefnagreiningar, eins og
þær eru í dag, sem veitir ekki
bara mikilvægar upplýsingar til
að taka upplýstar ákvarðanir í
landbúnaði, heldur getur líka nýst
sem tól í umhverfisstjórnun og
landnotkunarskipulagi. RML hefur
því ákveðið að glæðitap verði bætt
við staðlaðar mælingar á þeim
jarðvegssýnum sem tekin verða af
RML frá næstkomandi hausti. Faglegt
mat er að sú viðbót í greiningum á
jarðvegssýnum verði mjög til gagns
fyrir bændur sem er byggt á þeim
rökum sem farið hefur verið í gegnum
hér að ofan. Við hvetjum bændur til að
panta jarðvegssýnatöku tímanlega en
það má t.d. gera á heimasíðu RML.
Sigurður Max Jónsson
og Þórey Gylfadóttir
jarðræktarráðunautar.
NT ryksugur
HDS háþrýsti/hitadælur
Hreinsibúnaður og vélar
PGG rafstöðvar
K háþrýstidælur HD háþrystidælur
rafver.is - S: 581 2333 - rafver@rafver.is
Auglýst eftir umsóknum
um jarðræktarstyrki í garðyrkju
Opnað hefur verið fyrir rafrænar umsóknir um jarðræktarstyrki
í garðyrkju vegna útiræktunar á grænmeti, kartöflum og garðávöxtum
til manneldis á Afurð.is.
Umsóknum skal skilað eigi síðar en á miðnætti 15. ágúst næstkomandi. Til að geta
sent inn umsókn í Afurð þarf að liggja fyrir skýrsla í forritinu Jörð. Vakin er sérstök
athygli á að hægt er að skila skýrslu í Jörð án þess að endanleg uppskera ársins
liggi fyrir.
Skilyrði fyrir veitingu stuðnings eru skil á skýrsluhaldi í skýrsluhaldsforritinu Jörð
og fullnægjandi túnkort af ræktunarspildu sem sótt er um styrk fyrir.
Stjórnarráð Íslands
Matvælaráðuneytið