Úrval - 01.04.1964, Blaðsíða 118
108
ÚRVAL
lítil, og vegna fölvi þeirra verða
þau ekki greind með sjónaukum.
Meðal þeirra eru þó einstök log-
stirni, daufrauð, sem gjósa upp
endrum og eins án vitaðra or-
saka, þannig að ljósmagn þeirra
tvöfaldast á fáeinum klukku-
stundum. Er svo að sjá sem þessi
logstirni taki ekki á sig varan-
lega skorpumyndun.
Það er því ekki fyrir það
að synja, að þær stjörnur, sem
við greinum berum augum, séu
tiltölulega fátíð fyrirbæri. Ef
mikil mergð stirna er i geimnum,
sem ekki eru nema einn tíundi
og allt niður í einn þúsundasti
hluti af stærð sólarinnar, verð-
ur það einungis litill hluti af
öllum þeim fjölda, sem skráður
verður ineð geimljósmyndun, á-
samt hinum venjulegu stjörnum.
Þessi nálægu, ósýnilegu dverg-
stirni, eins og ég kýs helzt að
nefna þau, eru að sjálfsögðu háð
heildaraðdráttarafli hverfil-
stjarnkerfis þess, sem sólkerfi
okkar telst til, ásamt billjónum
venjulegra stjarna. Þessi dverg-
stirni hafa venjulega rauðleitan
bjarma, og því rauðari, sem þau
eru smærri. Hvað þau smæstu
snertir, mundi geislun þeirra því
verða sterkust á innrauðum
langbylgjum, jafnvel einnig á
örbylgjusviði því, sem radíó-
stjarnsjárnar ná mestum árangri
á. Aftur á móti mundi ekki vera
urn neina bláa, gula eða hárauða
geislun frá þeim að ræða.
IiÓLNUÐ D VERGSTIRNI.
Ef við fikrum okkur þannig
stöðugt niður á við, hæði frá
stærð og hita sólar, til rauð-
leitu dvergstirnanna, innrauðu
og inn-innrauðu geislavaldanna,
og síðan enn neðar, komumst
við niður að dvergstirnum þeim,
sem hafa kólnað svo mjög, að
þau eru farin að taka skorpu-
myndun, bæði lagarkenndri og
fastri, sem getur þó ekki veitt
viðnám þeim logagosum, sem
rjúfa skorpuna endrum og eins.
Yið skulum nálgast þessi kóln-
uðu dvergstirni úr annarri átt;
frá þeim geimhnöttum, sem að
efni og stærð svipar til þess
jarðhnattar, sem við byggjum.
Jörðin hefur litla hitaútgeislun
og fær yfirborðshita sinn úr
sólarljósinu, úr geislavirkni úr-
aníums, tlioríums, radiums og
pottösku, og loks fyrir samþjöpp-
un vegna þyngdaraflsins. Er
siðastnefnda hitauppsprettan
mikilvirkust — þegar námur eru
grafnar, verða þær óvinnandi
þegar kemur nokkrar milur
undir yfirborð, svo gífurlegur er
hitinn í iðrum jarðar.
EF JÚPÍTER FÆRI Á FLAIŒ.
Gerum ráð fyrir, að Júpíter,
stærsta reikistjarnan í sólkerf-